TARIM EKONOMİSİ VE TARIMSAL POLİTİKALAR - Deneme Sınavı - 21

Tarımsal destekleme politikalarının en temel amacı, toplumun beslenme ihtiyacının karşılanması açısından hayati öneme sahip tarımsal ürünlerin üretimini teşvik etmektir. Toplumun asgari gıda ihtiyacını sağlayacak bir üretim yapısı kuramayan ya da bu açıdan dışa bağımlı ülkelerin her an ciddi sıkıntılar ile karşı karşıya kalmaları muhtemeldir. Bu gerçeğin farkında olan ülkeler, kıt kaynaklarının dağılımını en etkin şekilde gerçekleştirirken tarım sektörünü asla ihmal etmezler

Tarım politikası uygulamalarında sınırsız bir insiyatiften söz etmek mümkün değildir. Uygulamada çeşitli kısıtlarla karşılaşılmaktadır. Tarım politikasının kısıtları aşağıdadır:

Teknoloji

Üretici Davranışları

Tüketici Davranışları

Dünya Piyasaları

Tarım Dışı Gelirler

Girdi Piyasaları

Çıktı Piyasaları

Uluslararası Anlaşmalar

Bütçe İmkânları

Nitelikli İnsan Gücü

Altyapı

Ödemeler Dengesi

Tarımsal Sanayi

Tarım politikaları uygulanırken bazı kısıtların göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Söz konusu kısıtlar, hangi tarımsal aracın seçileceği, uygulamanın kapsamı, süresi vb. değişkenleri belirlemektedir. Üretici ve tüketici davranışları, çıktı piyasaları, girdi piyasaları ve uluslararası piyasalar, tarım sektörünün tarım politikasına duyarlılığını; bütçe imkânları ve ödemeler dengesi tarım sektörüne tahsis edilecek kaynakları; tarım dışı gelirler, tarımsal kaynaklar ve tüketim harcamaları tarımsal politikalardan kaynaklanan maliyetin diğer kesimler tarafından karşılanabilirliğini; tarımsal kaynaklar, teknoloji, insan gücü ve alt yapı tarım sektörünün potansiyelini; uluslararası anlaşmalar ise politika setinin  uygulanabilirliğini etkileyen kısıtlardır.

Tarımsal politikalar, tarımsal üretim teknolojilerindeki gelişmeler, toplumlardaki zihniyet değişmeleri, devletin ekonomideki rolüne ilişkin popüler görüşlerin etkileri vb. nedenlere bağlı olarak sürekli değişmektedir.

TARIMSAL DESTEKLEME POLİTİKASININ ARAÇLARI
Tarımsal destekleme politikasının başlıca araçları aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir:

Dolaylı Destekleme

Tarımsal ürünlerin fiyatlarına müdahale etmeksizin devlet tarafından dolaylı bir şekilde gerçekleştirilen müdahale şekilleri (araçları) şunlardır:

Tarım çiftçiliktir. Bu kavram, tarımsal üretimin ağırlıklı olarak öz tüketim için yapıldığı anlamına gelmektedir. Çiftçiler, kendi tüketim ihtiyaçlarını karşılamak ve sınırlı miktarda piyasa talebini karşılamak üzere üretim faaliyetinde bulunmaktadır. Tarımı çiftçilik olarak kabul eden anlayışa göre piyasaya üretim yapmak, modern işletmecilik kurallarına göre örgütlenmek, modern pazarlama teknikleri uygulamak ve teknolojik gelişmelerden etkili bir şekilde yararlanmak mümkün değildir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Tarımsal ürünlerin fiyatlarına müdahale etmeksizin devlet tarafından dolaylı bir şekilde gerçekleştirilen müdahale şekilleri (araçları) şunlardır : • Üretim Alanlarının Sınırlandırılması ya da Üretimin Yönlendirilmesi • Tarımsal Üreticilerin Örgütlenmesinin Teşvik Edilmesi • Girdi Temini • Ucuz ve Kolay Kredi İmkanları • Vergi vb. Yükümlülüklerden Muafiyet • Teknoloji Kullanımının Teşvik Edilmesi • Fiyat İstikrarını Sağlamak. Doğru cevap A şıkkıdır.

Tarımsal üreticilere girdi destekleri, tarımsal üretim ve fiyat kararlarını etkileme özelliğine sahiptir. Tarımsal üreticiler üretim sürecinde çok sayıda girdi kullanmaktadır. Gübre, tarımsal ilaçlar, makine ve teçhizat, yakıt ve tohum tarımsal üretimde kullanılan başlıca girdilerdir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Birçok tarımsal ürüne ilişkin taban fiyatı belirlenebilir. Taban fiyatı belirlemenin temel gerekçesi, piyasada oluşan fiyatlardan daha yüksek bir fiyat belirleyerek üreticilerin düşük gelir elde etmelerini engellemek, diğer bir deyişle üreticileri korumaktır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Vesika Yöntemi: Fiyatına tavan konulmuş malların, üretiminde darlık (talep fazlalığı) ortaya çıkınca eldeki mevcut miktarın tayın kuponu ile dağıtılmasıdır.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Tarımsal destekleme politikalarının finansmanı devletin bütçe kaynakları ile karşılanır. Bu yükün bütçe gelirlerinden karşılanması bütçe harcamalarının artması ve dolayısıyla bütçe açığının genişlemesi anlamına gelmektedir. Bütçe açıklarının finanse edilmesinde başvurulan temel yöntemler şunlardır:

Bu yöntemlerin fiyat düzeyi üzerindeki etkileri aşağıdaki şekilde özetlenebilir: Bütçe açıklarını finanse etmek üzere üreticilerin üstlenecekleri vergi oranlarının artırılması maliyetleri artıracaktır. Maliyet artışları karşısında firmalar fiyat kararlarını yeniden gözden geçirecek ve satış fiyatlarını artıracaklardır. Bütçe açıklarının para arzının artırılması yoluyla finanse edilmesi monetisazyon kavramı ile ifade edilir. Devlet bütçe açıklarını finanse etmek üzere merkez bankasına başvurarak para arzını artırmayı tercih ettiğinde piyasadaki para miktarının artmasına yol açacaktır. Üretim artışı ile tutarlılık göstermeyen parasal genişleme enflasyonu körükleyen en temel faktörlerden birisidir. Çünkü bu tür bir parasal genişleme “az mal peşinde çok paranın koşması” anlamına gelmektedir. Borçlanma yöntemi, bütçe açıklarının finanse edilmesinde kullanılan diğer bir uygulamadır. Borçlanma politikası kamu borçlanma senetleri piyasaya sunularak gerçekleştirilir. Devlet, kolaylıkla borç bulmak amacıyla piyasaya sunduğu borçlanma senetlerinin faiz oranlarını yüksek tutar. Borçlanma senetlerinin en büyük alıcısı bankalardır. Bankalar kaynaklarını yüksek faizli borçlanma senetlerine yatırmak suretiyle kâr maksimizasyonu hedeflerine ulaşmaya çalışırlar. Borçlanma senetlerinin yüksek faizli olması, kredi faizlerinin de yüksek olmasına yol açacaktır. Kredi faizleri üreticiler açısından bir maliyet unsurudur. Kredi faizlerinin artması satış fiyatları üzerinde artış yönünde bir baskı oluşturur.

Doğrudan gelir ödemeleri, çiftçilerin tüketim, tasarruf ve yatırım kararlarını etkileyerek bu kesimin üretim kararlarını ve nihai olarak ekonominin tamamını etkilemektedir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Tarım sektörü, “evrensel” ve “kurumsal” olarak kavramsallaştırılabilen özellikleri ile diğer sektörlerden farklıdır. Tüm ekonomilerde geçerli olan tarımın bu ayırıcı özelliklerinden “evrensel” olanlar, tarımsal üretim faaliyetlerinin doğa koşullarına bağımlılığı ile ilişkilidir. Tarımdaki arz fonksiyonunun yapısı, fiyat ve gelir istikrarsızlığı, mevsimlik iş hacmi değişimi ile talep artış hızı bu kapsamda değerlendirilebilir.

Tarımsal destekleme politikaları aracılığı ile kırsal alanlara kaynak taransferi sağlandığında yoksullukla mücadelede belirli bir mesafe alınacak ve gelir dağılımında kısmi bir iyileşme ortaya çıkacaktır. Bu durum bu tarz destekleme politikasının sosyal bir etkisidir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Tarımın en önemli özelliği çok fonksiyonlu olmasıdır.

Tarımsal yapı, verimlilik açısından ikiye ayrılır. Bir tarafta gelişmiş ülkeler hayli etkin bir tarımsal yapıya sahiptir. Bu yapı büyük bir üretim kapasitesi ve çalışan başına yüksek hasıla ile karakterize edilmektedir. Ayrıca tüm ulusu besleyecek kadar üretimin kolayca yapılmasına imkân sağlamaktadır. Diğer tarafta ise gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerin etkinsiz ve düşük verimli tarımsal yapıları mevcuttur. Bu ülkelerde ulusun geri kalanını beslemek bir tarafa kırsal nüfusun ihtiyaçlarını karşılayacak kadar bile üretim yapılamamaktadır. Aile içi gıda üretimi yapılmakta uzmanlaşmış tarımla pazarlanabilir bir fazla elde edilmesi temel hedef olmaktan çıkmıştır. Temel başarı ölçütü kâr güdüsüdür. Birincil hedef sentetik (gübreleme, sulama, tohum ıslahı, ilaçlama vs.) ve doğal kaynaklardan hektar başına maksimum verim elde etmektir. Piyasa için üretim yapılır ve daha fazla üretim ve verimliliğin belirleyicileri teknolojik ilerleme, sermaye birikimi, bilimsel araştırma ve geliştirmedir.

Tarımsal yapı, verimlilik açısından ikiye ayrılır. Bir tarafta gelişmiş ülkeler hayli etkin bir tarımsal yapıya sahiptir. Bu yapı büyük bir üretim kapasitesi ve çalışan başına yüksek hasıla ile karakterize edilmektedir. Ayrıca tüm ulusu besleyecek kadar üretimin kolayca yapılmasına imkân sağlamaktadır. Diğer tarafta ise gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerin etkinsiz ve düşük verimli tarımsal yapıları mevcuttur. Bu ülkelerde ulusun geri kalanını beslemek bir tarafa kırsal nüfusun ihtiyaçlarını karşılayacak kadar bile üretim yapılamamaktadır. Aile içi gıda üretimi yapılmakta uzmanlaşmış tarımla pazarlanabilir bir fazla elde edilmesi temel hedef olmaktan çıkmıştır. Temel başarı ölçütü kâr güdüsüdür. Birincil hedef sentetik (gübreleme, sulama, tohum ıslahı, ilaçlama vs.) ve doğal kaynaklardan hektar başına maksimum verim elde etmektir. Piyasa için üretim yapılır ve daha fazla üretim ve verimliliğin belirleyicileri teknolojik ilerleme, sermaye birikimi, bilimsel araştırma ve geliştirmedir. İki tür tarımın temel farkı verimlilikte ortaya çıkmaktadır. Dünya Bankası’nın yayımlamış olduğu bazı istatistiki verilerle de bu farkları ortaya koymak mümkündür.

Tarımsal üretimde, doğaya bağlılık yüzünden risk ve belirsizliklerin yüksek olması, tarımsal ürünlerin arz ve talebinin esnek olmayışı, tarımsal piyasaların istikrarsız olması ve üretimin özelliği itibari ile sermaye dönüşüm hızının yavaş olması gibi kendine özgü özelliklerinden dolayı diğer sektörlere göre kârlılık yönünden bazı olumsuzluklara sahiptir. Bu nedenle tarım sektörü diğer sektörlerden yapısal olarak farklılık göstermektedir. Sektörde arz ve talep esnekliğinin düşüklüğü ve üretimin büyük ölçüde doğa koşullarına bağlı olması nedeniyle istenildiği zaman üretim miktarı arttırılamamaktadır.

Geleneksel tarımsal üretiminin temel girdileri toprak ve iş gücüdür. Oransal olarak bunların her ikisi de sermayeden daha önemlidir. Genel olarak sermaye de emeğin ve toprağın ıslahı, küçük sulama işleri ile basit üretim araçları imalinin bir sonucudur. Sulama, gübreleme ve ilaçlama gibi tekniklerin kullanım biçimleri göz önüne alınırsa emek girdisinin, teknolojik değişme ve modernleşme süreci boyunca dahi önemini koruduğu anlaşılmaktadır. Bu yüzden, geleneksel tarımsal üretim öncelikle çiftçinin kontrolü altındaki tarım arazisinin büyüklüğüne bağlıdır. İkinci olarak çiftçinin veya ailesinin doğrudan ya da dolaylı iş gücü kullanımı üretimde belirleyicidir. Dolayısıyla geleneksel biçimde üretim yapan bir tarım işletmesinde özellikle toplam üretimin artırılmasında iş gücü büyük önem arz etmektedir.