TARIM EKONOMİSİ VE TARIMSAL POLİTİKALAR - Deneme Sınavı - 15

Türkiye’de tarımda makineleşmenin gözlenen ilk etkileri ekime açılan alanların çayır, mera ve orman arazileri aleyhine genişlemesi olmuştur. Tarımsal ekim yapılan toprakların giderek genişlemesi neticesinde üretim marjinal alanlara kaymış ve bu durum verimlilik artışını olumsuz etkilemiştir. Tarımsal faaliyet yapılan arazilerdeki genişleme eğilimi 1990’larda tersine dönerek azalmaya başlamıştır. 1990’larda ekilen toplam arazi alanı 19 milyon hektara yaklaşmışken 2017 yılında ancak 15 milyon hektar civarında olmuştur. Ekilen arazi miktarındaki azalmaya rağmen traktör sayılarındaki artış trendi sürmüştür. Bu durum ekilen arazi başına düşen traktör sayılarının artışını hızlandırmıştır. Nitekim 1990 yılında 1000 ha başına düşen traktör sayısı 37 iken bu rakam 2017 yılında 84’e yükselmiştir

Tarım alet ve makineleri sektörü, imalat sektörünün yatırım malları üreten bir alt sektörüdür. Tarımsal mekanizasyon araçları olarak da adlandırılan bu ürünler tarımsal üretimde işgücü verimliliğini artıran, maliyetleri düşüren, modern üretim teknolojilerinin kullanılmasını ve işlemlerin zamanında agroteknik ihtiyaçlara uygun şekilde yapılmasını sağlayarak ürün kalitesini ve verimini artıran önemli bir tarımsal üretim girdileri grubunu oluşturmaktadır.

Tarımın ekonomik kalkınmadaki rolünün ne olması gerektiği sorusuna çağdaş anlamda verilen nitelikli cevaplardan biri, Johnston ve Mellor tarafından “Tarımın Ekonomik Kalkınmadaki Rolü” başlıklı makalelerinde ortaya konulmuştur. Anılanlarca bu makalede, arttırılmış tarımsal çıktı ve verimliliğin ekonomik büyümenin tamamına sağladığı katkıların en önemli yollarının beş önerme dâhilinde özetlenebileceği öne sürülmüştür:

1. Ekonomik kalkınma, tarımsal ürünlere yönelik talepteki kayda değer artışla karakterize edilir ve gıda arzının talepteki büyüme hızına uygun artırılmasındaki başarısızlık, ekonomik büyümeye ciddi sekte vurabilir.

2. Tarımsal ürün ihracatının arttırılması, özellikle de kalkınmanın erken aşamalarında gelirin ve döviz kazançlarının arttırılmasında en fazla gelecek vaat eden araçlardan biri olabilir.

3. İmalat ve ekonominin genişleyen diğer sektörleri için iş gücü ağırlıklı olarak tarımdan aktarılmalıdır.

4. Az gelişmiş bir ekonominin başat sektörü olarak tarım, ikincil sanayinin genişlemesi ve sabit yatırım masrafları için ihtiyaç duyulan sermayeye net bir katkı yapabilir ve yapmalıdır.

5. Çiftçi topluluğunun net nakit gelirlerinin artırılması, endüstriyel genişleme için önemli bir katalizör olabilir.

Tarım sektörünün iktisadi yapı içerisindeki nispi öneminin giderek azalması, Dünya üzerindeki tüm ekonomilerin kalkınma süreçlerinde göze çarpan ortak bir eğilimdir. Sektörlerin iktisadi yapı içerisindeki göreceli paylarının değişme eğilimi ve yönü Alan Fisher, Colin Clark ve Jean Fourastié başta olmak üzere pek çok iktisatçı tarafından incelenmiş ve “Üç Sektör Teorisi” ile iktisat
bilimine kazandırılmıştır. Üç sektör teorisine göre;

• Birinci sektör tüm tarımsal faaliyetleri (ormancılık ve balıkçılık dâhil),
• İkinci sektör endüstriyel faaliyetleri (imalat, elektrik, inşaat gibi),
• Üçüncü sektör bütün hizmetleri (ticaret, banka hizmetleri, sigorta, ulaştırma vs.) kapsamaktadır.

Herhangi bir ülke ekonomisinin kalkınma sürecinde tarım sektörünce sağlanması beklenen belli başlı işlevler şunlardır:

Gelişmekte olan ülkelerin kalkınma bakımından ciddi birtakım açmazları bulunmaktadır. Kalkınmanın yol haritasının tarım toplumundan önce sanayi sonra da bilgi toplumu güzergâhlarını izlediği göz önünde bulundurulduğunda bu ülkelerde kalkınmanın hayata geçirilebilmesi için fiziki, beşeri ve sosyal sermaye eksikliklerinin giderilmesi zorunludur.

mukayeseli üstünlükler teorisinden esinlenmek suretiyle tarım sektöründe görece avantajlı olunması hâlinde bu sektörde uzmanlaşılmasının yogun sonuçlar doğuracağını öne süren bu görüşlerin dayandığı temel tezler şunlardır:

Lokomobillerle çekilen ilk buharlı pulluk 1885’te, Adana Valisi Abidin Paşa tarafından Adana ve Silifke’deki kendi çiftliklerinde kullanılmak üzere ithal edilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Sanayi Sektöründe Artan Verimler İlkesinin Geçerli ve Arz Esnekliğinin Yüksek Olması
Tarım sektöründe azalan verimler ilkesi geçerli iken, sanayi sektöründe artan verimler ilkesi geçerlidir. Bu olgu belirli ölçülerde teknolojik ilerlemelerin sanayi sektöründe verimin arttırılmasını sağlamasından kaynaklanmaktadır. Sanayi sektörünün üretim yapısı ve organizasyonu, tarıma kıyasla daha yüksek katma değer üretilmesini beraberinde getirmektedir. Ayrıca verim artışları, yatırımların getirilerini de farklılaştırmakta ve yatırımların tarım sektörüne kıyasla sanayide daha fazla getiri elde etmesini sağlamaktadır. Bu faktörlerden dolayı sanayi sektörüne hem kalkınmada öncelik verilmesi hem de daha fazla yatırım yapılması gerektiği savunulmaktadır.

,Diğer taraftan sanayi malları arzı tarıma kıyasla piyasa koşullarına ve konjonktürel gelişmelere çok daha kolay uyum sağlayabilmektedir. Tarım sektörünün doğal kaynaklara ve tabiat koşullarına bağımlılığı, arz imkânları ve esnekliği üzerinde büyük oranda kısıtlayıcı etki yapmaktadır. Tarımsal üretimin bol olduğu yıllarda üreticiler daha az gelir elde edebilmekte veya tüketiciler bu mallar için tahmin ettiklerinden daha az ödemektedirler. Bunun aksine üretimin az olduğu yıllarda üreticiler beklentilerinden daha fazla gelir elde edebilmekte veya tüketiciler bu ürünleri elde edebilmek için bütçelerinden daha fazla pay ayırmak durumunda kalabilmektedirler. İktisatta “King Kanunu” veya “Bolluk Paradoksu” ile açıklanan bu olgu, tarım sektöründeki fiyat-gelir istikrarsızlıklarını açıklamaktadır. Sözü edilen istikrarsızlıklar da tarıma dayalı bir kalkınma hamlesini güçleştirmektedir.

Türkiye tarımında makineleşme ve teknoloji kullanımı üç farklı dönemde yaygınlaşmıştır. Bunlardan birincisi Cumhuriyet’in ilanından hemen sonra tarımın modernleştirilmesine yönelik teşvik politikalarının uygulandığı dönemdir. Doğru cevap B'dir.

Kırsal kesimdeki refah artışı Demokrat Parti’nin tabanını kuvvetlendirirken beraberinde büyük kentlere göçü de getirmiş ve bir dizi sosyal problemlerin oluşmasına zemin hazırlamıştır. Doğru cevap E'dir.

Kalkınma hamlesinin başlatılabilmesinin ön koşulu, kamu kesiminin elinde bu hamleyi finanse edebilecek yeterli kaynakların bulunmasıdır. Kalkınmaya yönelik devlet tarafından yapılacak harcamaların ağırlıklı olarak kamu harcaması niteliği taşımasından dolayı, kalkınmanın finansmanı da kamu gelirlerinden karşılanmaktadır.

Kalkınma hamlesinin en temel şartlarından biri, üretim faaliyetlerinin gerçekleştirilebilmesi için gerek duyulan ve sermaye yetersizliği nedeniyle en azından kalkınmanın erken aşamalarında kamu tarafından sağlanması gereken birtakım sermaye varlıklarının meydana getirilmesidir. Altyapı olarak adlandırılan bu varlıklar;
• Her türlü kara ve demir yolları, oto yollar, tramvay ve hafif raylı sistemler, metrolar, köprüler, tüneller, limanlar, su yolları, havaalanları gibi ulaştırma tesislerini,
• Barajlar ve sulama kanallarını,
• Elektrik üreten her türlü santraller ve türbinler ile üretilen enerjinin nakil hatlarını, doğal gaz ve petrol boru hatları gibi enerji tesislerini,
• Fiber optik hatlar vb. her türlü telekomünikasyon ağlarını, linkler ile iletişim santralleri gibi sair tesisleri,
• Su, kanalizasyon, katı atık toplama ve imha tesislerini kapsamaktadır

Planlı kalkınma döneminde tarımın makineleşme derecesini yükseltmek için sarf edilen çabalar sonucunda özellikle tarım makinalarının ve traktörlerin imalatında büyük gelişme sağlanmıştır. Böylece traktör üretimi Birinci Plan dönemi sonunda Plan hedefini iki misli aşmış ve bu dönemde 45.190 adet traktör yurt içinde imal edilmiştir. Doğru cevap A'dır.

A alternatifinde en ileri teknoloji ve en düşük iş gücü tercihi söz konusu iken B, C ve D alternatiflerinde teknoloji düzeyi gerilemekte buna mukabil iş gücü miktarı artırılmaktadır. En düşük teknolojinin kullanıldığı A alternatifinde ise sermayeyi ikame etmek için en yüksek iş gücü girdisi kullanılması gerekmektedir. (Şekil 4.1) Doğru cevap E'dir.

İktisadi gelişme, tarım dışı sektörlerin gelişmesi anlamına gelmektedir. Tarım dışı sektörlerdeki gelişme eğilimi, bu sektörlerin istihdam kapasitesini artırmaktadır. Dolayısıyla tarım sektöründen tarım dışı sektörlere emek göçü ortaya çıkmaktadır (Erdoğan, 2009:10). Doğru cevap C'dir.

İkinci teşvik tedbiri, makine kullanan büyük çiftçilerin askerlikten muaf tutulmasıdır. Hatta bu teşvik sadece makine kullanan büyük çiftçileri değil kullanmayan büyük çiftçileri ve iki yardımcılarını da kapsamaktadır. Doğru cevap B'dir.

Kalkınma iktisadı bünyesinde yürütülen çalışmalar sonucunda kalkınma hamlelerinin nasıl gerçekleştirilebileceği ve bu süreçlere hangi prensiplerin hakim olması gerektiğine dair bazı yaklaşım ve stratejiler geliştirilmiştir. Bu yaklaşım ve stratejiler aşağıdaki kategoriler dâhilinde sınıflandırılabilmektedir:

Tarımsal kalkınma modelleri, tarımsal kalkınmanın nasıl sağlanacağı ve genel iktisadi kalkınma sürecinde tarımdan nasıl yararlanılabileceğini açıklamaya yönelik teorik modellerdir.

İktisadi kalkınmada tarımın rolü konusunda ulaşılan genel geçerli birtakım tespitlerin varlığından da söz edilebilecektir. Bu kapsamdaki belli başlı tespitler şu şekilde özetlenebilir:

Genel bitkisel üretim verileri şunları içerir;

Genel hayvansal üretim verileri ise şöyledir;

Doğru cevap B seçeneğidir.