SULAMA MAKİNALARI

Sulama, bitkinin istediği suyun zamanında ve gerektiği miktarda bitki kök bölgesine verilmesidir.

Tarımsal ürünlerin sulanmasında gerekli olan suyun sağlanmasında pompaj tesislerinden yararlanılır. Su, pompaj tesisi yardımıyla kaynağından alınır ve bitkinin yetiştirildiği tarlaya taşınır.

Bir sulama pompaj tesisinde 3 ana bölüm vardır.

Bunlar:
a. Pompa (Sulama Makinası)
b. Motor
c. Boru hatları ve diğer yardımcı parçalardır.

1. Hareketli parçalar:

   1. Çark,

   2. Çarka bağlı sızdırmazlık bileziği,

   3. Pompa mili.

2. Sabit parçalar:

   1. Emme ve basma ağızları,

   2. Gövde,

   3. Salmastra kutusu,

   4. Gövdeye bağlı sızdırmazlık bileziği,

   5. Pompa yatakları,

   6. Çatı.

Dirsekler, vanalar, T-parçaları, boru kolları, borular, dip klapesi, süzgeç ve bağlantı parçaları pompaj tesisini oluşturan yardımcı donanımlardır.

Dip klapesi pompaya doğru olan tek yönlü su geçişine izin verir ve suyun pompadan su kaynağına olan geri dönüş yolunu kapatarak emme borusunun sürekli su ile dolu olmasını sağlar.

Bir akışkanın basıncı, mutlak ve manometrik basınç olarak iki şekilde ifade edilir. Mutlak basınca gerçek basınç, manometrik basınca ise gösterge basıncı ya da etkin basınç denir. Mutlak basınç; mutlak sıfır noktasına (eksenine), havası alınmış vakum ortamına göre ölçülüp ifade edilen basınçtır. Manometre basıncı yerel atmosfer basıncına göre ölçülüp ifade edilir. Mutlak basınçlar her zaman pozitif iken manometre basınçları pozitif ya da negatif olabilir. Manometre basıncı yerel atmosfer basıncından büyükse pozitif, küçükse negatif olur.

Statik emme yüksekliği (hse): Emme su düzeyi ile pompa ekseni arasındaki düşey uzaklıktır.

Statik basma yüksekliği (hsb): Pompa ekseni ile suyun iletildiği en yüksek su düzeyi arasındaki düşey yüksekliktir.

Sulama pompaj tesislerinde genellikle plastik, alüminyum, demir, çelik, çimento ve beton borular kullanılır.

Aşınma Payı (Amortisman), pompa, motor, makine, bina, traktör gibi sabit varlıkların ekonomik ömürleri boyunca her yıl gösterilmesi gereken aşınma ya da yıpranma gideridir. Satın alınma giderinin ekonomik kullanım süresine dağılımını gösterir. Basit olarak sabit varlıkların satın alınma bedellerinin ekonomik ömürlerine bölünmesiyle bulunur.

Sulama pompaj tesislerinde emme hattındaki en büyük sorun kavitasyondur. Emme boru hattındaki suyun herhangi bir noktasındaki basınç değeri, suyun o andaki doymuş buhar basıncının altına düşerse hızlı buharlaşma başlar ve buhar baloncukları ya da hava boşlukları meydana gelir. Bu hava baloncukları yüksek basınç bölgesi olan pompa girişi ve çarka geldiğinde patlar ve çok yüksek basınçlar elde edilir. Bu olaya kavitasyon denir.

1. Atmosfer basıncının düşük olması,
2. Suyun sıcaklığının ve buna bağlı olarak buhar basıncının yüksek olması,
3. Statik emme yüksekliğinin fazla olması,
4. Emme borusundaki su hızının yüksek olması,
5. Emme borusundaki kayıpların büyük olması.

1. Suyun pompa içindeki hareketine ve özgül hıza göre
   1. Radyal akışlı pompa
   2. Aksiyal akışlı pompa
   3. Karışık akışlı pompa
2. Kademe sayısına göre
   1. Kademesiz pompalar
   2. Kademeli pompalar
3. Çarkların yapım biçimine göre
   1. Açık çarklı pompalar
   2. Yarı açık çarklı pompalar
   3. Kapalı çarklı pompalar
4. Suyun çarka girişine göre
   1. Tek girişli pompalar
   2. Çift girişli pompalar
5. Gövde yapısına göre
   1. Salyangoz (Volüt) gövdeli pompalar
   2. Difizör gövdeli pompalar
6. Suyu emme durumlarına göre
   1. Kendinden emiflli pompalar
   2. Kendinden emiflli olmayan pompalar
7. Pompa milinin durumuna göre
   1. Yatay milli (eksenli) pompalar
      • Uçtan emmeli
      • Yandan emmeli
      • Alttan emmeli
      • Üstten emmeli
   2. Düşey milli (eksenli) pompalar
      • Kuru düşey milli
      • Yaş düşey milli
   3. Eğik milli (eksenli) pompalar
8. Gövdenin ayrılma durumuna göre
   1. Yatay düzlemde ayrılan pompalar
   2. Düşey düzlemde ayrılan pompalar

Santrifüj pompalar, motordan aldıkları hareketle çalışmakta ve emme borusunda vakum meydana getirerek atmosfer basıncının etkisiyle suyun emme borusuna girmesini sağlamakta ve daha sonra suyun kinetik enerjisini artırarak suyu istenilen noktaya göndermektedir.

1. Suyun çarka girişine göre

   1. Tek girişli çarklar

   2. Çift girişli çarklar

2. Çarkın biçimine ve kanatların şekline göre

   1. Radyal akışlı çarklar

   2. Karışık akışlı çarklar

   3. Aksiyal akışl çarklar

3. Çarkların mekanik tasarımına göre

   1. Açık çarklar

   2. Yarı açık çarklar

   3. Kapalı çarklar

Pompa yatakları pompa milini radyal ve aksiyal yüklere karşı korur ve dönme ekseninin değişmesini engeller.

Bir işletmeye pompa seçilirken sistem sürtünme eğrisi ile pompa karakteristik eğrilerinden yararlanılır. Bu amaçla sistem sürtünme eğrisi ile pompa karakteristik eğrileri koordinat sisteminde çakıştırılır. Pompanın (Hm-Q) eğrisi ile sistem sürtünme eğrisinin kesim noktası sistemin işletme noktasıdır (İN).