TRAKTÖRLER

Motorlar; herhangi bir yakıtın kimyasal enerjisinin, bir yanma odasında yanması sonucunda ortaya çıkan gazların hacimsel genleşmesi ile mekanik enerjiye dönüşmesi prensibi ile çalışan kuvvet makinalarıdır. Bu tip motorlara içten yanmalı ya da içten patlamalı motorlar, termik motorlar da denilmektedir. Elde edilecek kuvvetin büyüklüğü yanma odasının hacmi ve sayısı ile ilgilidir. Motorlarda genellikle yanma odasının hacmi bir pistonun ileri geri hareketiyle değiştirilir.

Motorlar kullandıkları yakıta göre;

• Otto (benzinli) motorları ve
• Diesel (dizel) motorları,

Zamanlarına göre;

• 2 zamanlı motorlar ve
• 4 zamanlı motorlar,

Pistonun hareket biçimine göre;

• Stroklu (Doğrusal hareketli) motorlar ve
• Döner pistonlu (Wankel) motorlar olarak gruplandırılabilirler.

Diesel motorlarında, silindire emilen hava 30-35 bar değerine kadar sıkıştırılır, bu değerler benzinli motorlara göre daha yüksek bir sıkıştırma oranı verir. Sıkıştırma sonunda havanın sıcaklığı 700-900 °C’ye ulaşır ve üzerine bir enjektör yardımıyla dizel yakıtı püskürtülür. Sıkıştırma oranının ve bununla elde edilen yanma sıcaklığının yüksekliğinden dolayı Diesel motoru, Otto motoruna göre daha yüksek termik tesir derecesine (verime) sahiptir.

1. Emme zamanı: Piston aşağıya doğru hareket ederken emme supabı açılır ve silindire yakıt ve hava dolar.
2. Sıkıştırma zamanı: Piston yukarı doğru hareket ederken emme ve eksoz supapları kapalıdır ve silindir içindeki hava ve yakıt sıkıştırılır.
3. Yanma zamanı: Sıkıştırılarak basıncı ve sıcaklığı artan benzin bir bujinin oluşturduğu kıvılcımla; sıkıştırılarak basıncı ve sıcaklığı artan hava üzerine dizel yakıtı püskürtülerek karışım yakılır ve genleşir, pistonu aşağı doğru iter.
4. Egzoz zamanı: Piston yukarı doğru hareket ederken egzoz supabı açılır ve yanmış gazlar dışarı atılır.

Stroklu motorlar hareketli ve sabit elemanlardan oluşur. Hareketli elemanlar, piston, piston kolu, supaplar, krank mili, eksantrik mili ve volan; sabit elemanlar ise silindir, segmanlar, üst kapak, karter ve contalardır.

Stroklu motorlarda piston, arasında mikron düzeyinde çok az boşluk bulunan silindir içinde ileri geri hareket eder. Motorun ilk çalıştırılması sırasında dışarıdan bir marş motoru yardımıyla verilen ilk hareket sonrasında 3.zamanda yakıtın yanıp pistonu aşağıya iterek iş üretmesi sonucunda piston kolu yardımıyla krank mili döndürülür. Piston üst yüzeyinin silindir içinde çıkabileceği en üst konuma üst ölü nokta ve inebileceği en alt konuma alt ölü nokta, bu noktalar arasındaki uzaklığa da strok adı verilir. Yakıtın yakılarak kimyasal enerjinin mekanik enerjiye dönüşümü, piston üst yüzeyi ile silindir içinde oluşturulan yanma odasında gerçekleşir.

İki zamanlı motorlarda, hava ya da yakıt-hava karışımının ön sıkıştırma işlemi karterde gerçekleştirilir. Bu motorlarda yakıtın silindire doldurulma oranı, supaplar da bulunmadığından daha düşüktür. Bu motorlar ucuz olmalarına rağmen yakıt tüketimleri yüksektir, çabuk ısınırlar, gürültülü çalışırlar ve tam yükte güç kayıpları daha fazladır. Genellikle sulama pompalarının çalıştırılmasında, deniz motorlarında kullanılır.

Motor devir sayısı artırılarak; daha büyük silindir hacminde motor kullanılmasıyla motorun strok (silindir) hacmi artırılarak; sıkıştırma oranı artırılmasıyla ya da türboşarj gibi aşırı doldurma sistemlerinin kullanılmasıyla silindirlerdeki ortalama iç basınç yükseltilerek ya da dönme momenti artırılarak motor gücünün yükseltilmesi olanaklıdır.

Anma momenti: Motorun belirli bir devir sayısında sürekli verebildiği moment değeridir. 

Yakıt tüketiminin düşüklüğü, düşük devirde yüksek moment verebilmesi, yakıtın kolay depolanabilmesi gibi nedenlerden dolayı traktörlerde Diesel motorlar kullanılır. Diesel motorlar için önemli bir olumsuzluk olarak nitelendirilen birim güç başına yüksek ağırlık değeri bile traktörler için anlamsızdır. Piston yanma odalı motorlarda yakıt, yüksek basınçla doğrudan sıcak hava üzerine püskürtülür. Bu tip motorların soğukta ilk hareket yeteneği iyidir ve daha az yakıt tüketirler. Bu da traktör motorları için önemli bir üstünlüktür.

Hava ile soğutmada, bir vantilatörle sağlanan belirli bir hızdaki hava akımı, motor üzerindeki soğuma kanatçıklarının sıcaklığını alır. Suyun kapalı bir sistem için-de silindir bloğu ve silindir kapağı içindeki kanallarda sürekli dolaştırıldığı su ile soğutma sistemi, motorlarda daha yaygın olarak kullanılır. Motorun fazla ısınan bölgelerinden su ile alınan ısı, radyatör ile havaya verilir. Yaygın olarak pompalı sistem kullanılır. Devrede bulunan bir termostat ile silindirlerin sıcaklığı sürekli olarak 80-90°C arasında tutulur.

Otto motorları tarımda motopomp, sırt pülverizatörü gibi ekipmanların çalıştırılmasında ve genellikle küçük güçlü traktörlerde kullanılmaktadır.

Traktörler genel olarak; tarım traktörleri, endüstri traktörleri ve diğer traktörler olmak üzere 3 gruba ayrılırlar. Endüstri traktörleri ve diğer traktörler tarım dışı alanlarda kullanılırken; tarım traktörleri ise genellikle lastik tekerlekli olarak üretilmekte ve tarımsal işlerin gerçekleştirilmesinde ana güç kaynağı olarak kullanılmaktadır.

1. Arka tekerlekleri muharrik traktörler:

• Standart traktörler,
• Alet taşıyıcı traktörler,
• Bayır traktörleri,
• Küçük traktörler,
• Mini traktörler,
• Üç-izli traktörler,
• Yüksek çatılı traktörler.

  2. Dört tekerleği muharrik traktörler:

• Standart traktörler,
• Sistem traktörleri,
• Dar izli belden bükme traktörler.

3. El traktörleri

• İki tekerlekli el traktörü,
• Bir tekerlekli el traktörü,
• Motorlu çapa.

Sistem traktörleri, ön ve arkada 3 nokta bağlama düzeni bulunan, ön yükleyici gibi ek düzenlerin bağlanabildiği traktörlerdir. Genel olarak, aletlerin kolay bağlanabilmesi, güvenli ve kabinlerinin konforlu olması gibi özelliklere sahiptirler. Tüm tekerlekleri eşit ölçülerdedir ve muharriktir, ön tekerlekler dümenleme tekerlekleridir.

Traktör motorunda üretilen güç; kavrama, vites kutusu, diferansiyel, son redüksiyon gibi aktarma organları üzerinden traktörü ilerletecek olan tekerleklere iletir. Bu arada dümenleme ve frenleme üniteleriyle de traktörün hareketi kontrol edilir.

Traktörlerin sağa veya sola dönüşlerinde aynı aksa bağlı sağdaki ve soldaki tekerlekler aynı mesafeyi (yolu) kat etmeyeceklerinden dönme sırasında iki tekerleğin devir sayıları da aynı olmayacaktır. Tekerleklerin temas ettikleri zeminin olası farklılığından dolayı (bir tekerlek kuru yerden, diğeri çamurlu yerden geçebilir) muharrik akslarda patinajın engellenmesi ve bu devir farkını giderebilmek için diferansiyel sistemi geliştirilmiştir.

Tarımda en üst düzeyde yararlanılabilmesi için traktörlere iş makinalarının bağlanabildiği üç nokta bağlantı düzeni, güç çıkış üniteleri ve kabin düzenleri eklenmiştir.

Kuyruk mili genellikle traktörün arka ortasında bulunur ve ekipmanların tahrik edilmesinde kullanılır. Günümüzde traktör kuyruk milinden tahrik edilen çok sayıda ekipman bulunduğundan tıpkı üç nokta bağlantı düzeninde olduğu gibi kuyruk mi-linin de yeri, ölçüleri, şekli, üzerindeki kamaların sayısı ve derinliği ile devir sayısı (540 ya da 1000 d/d) standartlaştırılmıştır (TS 557) ve saat yönünde döner.

ROPS: Traktörün devrilmesi sırasında sürücüyü koruyacak olan ters “U” biçimindeki yapıdır.

Tutunma kuvvetinin artırılması için muharrik aks yükü artırılmalıdır. Bunun için;

Ek ağırlıklar takılması,

Lastiklerin su ile doldurulması,

Asma aletler,

Dayanma yükleri (örneğin bir dingilli tarım arabası),

Hidrolik yardım sağlanabilir.

Uygun yürüme organı seçimi (yarım tırtıl, tutunma zinciri, paletli zincir vb),

Lastik seçimi (ölçü, proŞl, diagonal ya da radyal yapı),

Diferansiyel kilidi,

Tüm tekerleklerin tahriki yapılmalıdır.