TARIM ALET VE MAKİNALARI - Deneme Sınavı - 22

Pistonun hareket biçimine göre;

• Stroklu (Doğrusal hareketli) motorlar ve

• Döner pistonlu (Wankel) motorlar olarak gruplandırılabilirler. Doğru cevap E'dir.

Tork: Dönme momenti.Doğru cevap A'dır.

Segman: Piston üzerinde takılı olan ve çapı piston çapından biraz daha büyük olan yakıt ile yanmış gazların kartere, karterdeki motor yağının yanma odasına kaçmasını önleyen eleman. Doğru cevap C'dir.

Motor devrine bağlı olarak aşağıdaki karakteristikler belirlenir:

a. Motor dönme momenti (Md), b. Motor gücü (Pe), c. Özgül yakıt tüketimi (be), d. Saatlik yakıt tüketimi (B). Doğru cevap D'dir.

Toprak erozyonu daha çok rüzgâr ve su gibi etmenlerle gerçekleşmektedir. Erozyonun önlenmesi için toprak işleme tekniği yönünden yapılması gerekenler vardır. Bunlardan en bilineni eğimli tarlalarda toprağın meyile dik yönde işlenmesidir. Böylece oluşturulan enine çiziler yüzey akışını yavaşlatır. Yine eğime dik yönde 30-40 cm genişliğindeki bantlara yapılan ekimler de hem rüzgâr hem de yağmur erozyonunu önleyecektir. Bunun yanında eğimli arazilerde suyun akışını engelleyecek teraslar oluşturulması, rüzgârın hızını azaltacak pürüzlü yüzey oluşturacak şekilde büyük kesekler bırakacak şekilde sürüm yapılması, toprağın döndürülmeden işlenmesiyle bitki artıklarının yüzeyde bırakılması erozyonun önlenmesi için uygulanması gereken yöntemlerdir.

Tohum yatağı hazırlama amacıyla kullanılan tarım alet ve makinaları toprağa 4 şekilde etki ederler.

Toprağın Parçalanması

Toprak işleme aletleri; toprakta bitkilerin gelişimini olumsuz etkileyen ve hassas işleyici organları olan ekim makinalarının etkin çalışmasını bozabilecek 50 mm’den büyük kesekleri, ayrıca erozyona neden olacak 1 mm’den küçük tozlaşmış parçacıkları oluşturmadan, toprağı belirli oranda parçalamalıdır.

Toprağın Döndürülmesi

Toprağın döndürülerek işlenmesi ile uzun yıllar alet ve makinalarla işlenen toprak üst tabakasının giderek bozulan strüktürünün derindeki topraklarla karıştırılarak düzeltilmesi ve yüzeyde bulunan bitki artıklarının toprağa gömülerek çürümesinin sağlanması amaçlanır.

Toprağın Kabartılması

Toprak içindeki boşlukların su ve hava dengesinin sağlanması için yapılır. Toprağın kendi ağırlığı, uzun dönemlerde işlenmemesi ya da traktör gibi makinalarla çiğnenmesi sıkışmalara, topraktaki havanın dışarı çıkmasına ve bu durumda da mikroorganizmaların fonksiyon yapmamasına neden olur, toprağın canlılığı kaybolur.

Toprağın Karıştırılması

Bitkiler için gerekli besin maddelerinin toprağın her yerinde eşit miktarlarda bulunabilmesi için toprağın karıştırılması gereklidir.

Toprak işleme alet ve makinaları ile toprak işlendikten sonra tarla yüzeyinin düzgün olması, daha sonra yapılacak işlemleri azaltır ve kolaylaştırır. Engebesi fazla toprak yüzeyi daha sonra başka bir aletle düzeltildiğinde kurumuş olan kesekler tarla üzerindeki çukurları doldurur. Buraya düşen tohumlar diğerlerinden geç çimlenir ve dolayısıyla tarladaki bitkiler aynı zamanda olgunlaşamaz.

Taban Demiri
Toprak işleme sırasında uç demiri ve kulak tarafından kesilen ve devrilen toprak şeridinin oluşturduğu direnç, pulluk aktif yüzeyini çizi tabanına ve çizi duvarına itmeye çalışır. Pulluğun bu kuvvetleri dengeleyebilmesi için çizi duvarına doğru yerleştirilmiş taban demirinden yararlanılır. Taban demiri, çizi tabanı ile temas halinde olan uç demiri keskin kenarı ile birlikte bir düzlem oluşturarak pulluğun sağa sola kaçmasını ve derine batmasını engelleyerek dengeli çalışmasını sağlar. Gövde sayısı fazla olan kulaklı pulluklarda bu görevi sarhoş tekerlek yapar, sürüm sırasında topraktan gelen ve pulluğu yana doğru itmeye çalışan kuvvetleri yalpalayarak dengeler, pulluğun devrilmesini önler.

Döner kulaklı pulluklar düz sürüm yapmak için kullanılırlar (Şekil 4.8). Tarlanın düz sürüm yöntemiyle işlenmesi ekimden hasata kadar olan tarımsal işlemlerde makina kullanımını kolaylaştırır. Özellikle salma sulama yapılan arazilerde kullanılırlar. Parsel başlarında dönme mesafesinin kısa olması nedeniyle tercih edilirler, ayrıca iş verimi ve gerekli işgücü açısından da olumlu etkiye sahiptirler. Normal kulaklı pulluklara göre gövde sayısı iki kat fazladır. Bu nedenle hem pahalıdırlar ve hem de ağır olduklarından ancak büyük güçlü traktörlerle çekilebilirler.

Ülkemizde en çok kullanılan derin toprak işleme makinası dipkazandır. Pullukla her yıl aynı derinlikte işlenen topraklarda bu işleme derinliğinin altında taban taşı denilen sert bir tabaka oluşur. Bu tabaka toprağın üst kısmındaki suyun derinlere sızmasını engeller ve
böylece toprağa düşen yağışların yüzeyde akmasına, erozyona neden olur. Aynı zamanda bitkilerin köklerinin derinlere gitmesini engeller ve dolayısıyla bu tabakanın altındaki besin maddelerinden yararlanılamamasına neden olur. Bu olumsuzluklardan dolayı taban taşının dipkazan gibi derin sürüm yapabilen makinalarla kırılması gerekir (Şekil 4.9). Dipkazanlar, sabit uç demirli ve titreşimli uç demirli olarak imal edilebilmektedirler. Dipkazanlar, 50-60 cm’ye
varan derinliklerde işleme yaparlar ve büyük güçlü traktörler gerektirirler.

Bahçe pullukları, traktörün yan tarafında, genellikle ağaçların gövdesine temas eden bir duyarga yardımıyla otomatik ya da hidrolik olarak kolayca sağa ya da sola doğru kaydırılarak gövdelerine zarar vermeden ağaçların diplerinde yetişen yabancı otları yok etmede kullanırlar

Kültüvatörler; toprağı yırtarak kabartan, devirmeden işleyen; havalandıran, yabancı otları kesen ve köklerini yüzeye çıkaran, tarladaki kesekleri parçalayan makinalardır.

Kültüvatörlerin, tarla kültüvatörleri, ot yolucular (rod weeder) ve ark açma, boğaz doldurma (lister) olarak değişik tipleri bulunmaktadır. Çizel olarak da adlandırılan ağır tarla kültüvatörleri anızlı tarlalarda toprağı devirmeden, alt üst etmeden işlemede kullanılırlar. Kültüvatörler bir çatıya eşit aralıklarla sabit, yaylı ya da yarım yaylı biçimde bağlanmış ayaklardan ve bunların ucuna bağlı uç demirlerinden oluşur ve genellikle uç demirlerinin şekilleriyle dar uç demirli ve kazayağı uç demirli kültüvatör olarak tanımlanırlar.

Toprağı 5-10 cm derinlikte yüzeysel olarak işleyen bu makinalar; toprağı yeterince parçalayarak tohum yatağı hazırlamak, nadasa bırakılmış tarlalarda yabancı ot mücadelesi yapmak, toprak yüzeyindeki bitki artıklarını veya gübreyi toprağa gömmek, yağışlardan ve sulamadan sonra yüzeyde oluşan kaymak tabakasını kırarak toprak nemini korumak için kullanılırlar.

İşlevleri yönünden birbirine benzeyen kültüvatörler ve tırmıklar ile merdaneler ve tapanlar bu grupta yer alan makinalardır. Tapanlar toprağın üst yüzeyini, fazlaca bastırmadan düzeltmek ve küçük kesekleri parçalamak için tapanlardan yararlanılır. Böylece, topraktaki kılcal boruların yapısı bozularak nemin buharlaşması engellenir.

Özellikle ekim tekniği bakımından tohumların tarlaya atılması için kullanılan ekim makinalarının aşağıdaki özelliklere sahip olmaları beklenir:

• Tohumlar tarlanın heryerine öngörülen ekim normunda atılmalı ve bu makina üzerinde kolayca değiştirilebilmelidir.

• Tohumların toprağa bırakıldığı konumu belirleyen ekici ayakların arasındaki sıra arası uzaklıklar eşit olmalı ve ekim işlemi sırasında değişmemelidir.

• Ekici düzenlerden atılan tohum miktarları birbirinden farklı olmamalıdır.

• Sıra üzeri uzaklıklar makina tarafından düzgün olarak sağlanmalıdır.

• Tüm tohumlar aynı ekim derinliğine bırakılmalıdır ve derinlik makina üzerinde kolayca ayarlanabilir olmalıdır.

• Ekim sırasında tohumlar ezilmemeli, kırılmamalı ve zedelenmemelidir.

• Makinanın ekici düzeni, fizikomekanik özellikleri farklı tohumların ekimine olanak vermeli ve değişik ekim normlarına ayarlanabilmelidir.

• Ekim işleminden sonra depo kolayca boşaltılıp temizlenebilmelidir.

• Makina fazlaca bakım gerektirmemeli ve sağlam yapıda olmalıdır.

Ekim Normu
Tarlanın birim alanına atılacak tohum miktarını gösterir ve genellikle kg/da veya kg/ha olarak tanımlanır. Ekim normu makina üzerinde bulunan ayar kolları yardımıyla değiştirilebilir. Ekim  ormu değerine tohumun cinsi ve büyüklüğü, tarla koşulları (engebeli, düz, meyilli gibi),  makinanın ayar olanakları etkilidir

Kesiksiz sıraya ekim, tahıllarda 10-20 cm sıralar arası uzaklıklarda; geniş sıraya ekim mısır, ayçiçeği, şeker pancarı gibi çapa bitkilerinde 40-100 cm sıralar arası mesafelerde; dar sıraya ekim tahıllar ve çayır otlarında 7-12 cm sıralar arası uzaklıkta; şeritlere ekim yağ bitkileri ve sebzelerde aralarında 50-70 cm mesafe bulunan 20-30 cm genişliğinde 2-3 sıraya; bantlara ekim aralarında 30-40 cm bulunan bantlara 5-10 cm genişlikte uygulanır. Hassas ekim şeker pancarında 40-70 cm geniş sıra arası ve 8-15 cm sıra üzeri mesafelerde; kümeler şeklinde ekim ise çapa bitkilerinde 25-70 cm mesafelerde öbekler şeklinde 2-3 tohum bırakılarak uygulanır

Sıraya Ekim Yapan Makinalar
Genellikle dar sıra aralığı mesafelerde ekilen tahılların ekiminde kullanılan ve sıra üzerinde tohumları kesintisiz olarak açılan çizilere bırakan makinalardır. Bu makinalar genellikle tohum ve gübreyi tarlaya birlikte atabilen kombine ekim makinalarıdır. Değişik büyüklükteki tohumların ekilebildiği bu makinalara üniversal makinalar da denir. Sıraya ekim yapan makinaların depo uzunluğu iş genişliği kadardır ve tohumlar depodan kendi ağırlıklarıyla serbest olarak düşer.

Hassas ekim makinaları, genellikle çapa bitkileri olan ve geniş sıra aralığı mesafelere ekilen mısır, şekerpancarı tohumlarının ekiminde kullanılır (Şekil 5.6). Burada sıra üzeri mesafe de sıraya ekim yönteminden farklı olarak 15-25 cm mesafelerdedir. Mekanik hassas ekim makinaları yanında düşük ya da yüksek basınçla çalışan pnömatik hassas ekim makinaları da bulunmaktadır. Bunlarda her bir sıraya ekim yapılabilen ayrı ayrı ekici üniteler vardır. Bu ünitelerin her birinin ayrı deposu bulunmaktadır. Hassas ekim makinalarıyla sıra üzeri ekim mesafesinin ayarlanabilme olanağı vardır. Ekim makinası üzerinde ayrı gübreleme sistemi de bulunabilir

Makina ile patates yumruları 60-75 cm sıra arası ve 25-40 cm sıra üzeri mesafelere tek tek  bırakılmalıdır. Bu makinalar, üzerinde oturan bir işçi tarafından elle ya da işçi kullanılmadan otomatik olarak depodan alınan tohumların makinanın ekici düzeninde bulunan kepçelere bırakılması şeklinde ekim yaparlar. İşçi kullanılan makinalarda dakikada ekilen yumru sayısı olarak ifade edilen iş başarısı daha düşüktür. Otomatik patates ekim makinalarının 2, 4, 6 sıralı olanları bulunmaktadır.

Markör Ayarı
Ekim makinalarının ekilecek parselin sonuna geldiğinde, döndürüldükten sonra ekime nereden devam edileceğinin işaretlenmesi gerek tarlada ekilmemiş alan bırakılmaması gerekse aynı yerin üst üste ekilmemesi için çok önemlidir. Bu işaretleme için ekim makinalarında markör (çizek) kullanılır. Markörler makinanın her iki yanında da bulunurlar ve dönüş yönüne göre bunlardan biri kullanılır. Markör ayarı; ekim makinasının simetri ekseninden, ekim makinasının tekerleğinden ya da önülecek taraftaki son ekici ayağın eksenine göre hesaplanır.

Fide dikiminde en önemli faktörlerden biri dikimden hemen sonra can suyu verilmesi işlemidir. Fide dikim makinaları aşağıdaki özellikleri sağlamalıdır:
• Fideler toprağa dik konumda yerleştirilmelidir.
• Dikim sırasında fidelerin kökleri bükülmemelidir.
• Fidelere uygun ekim derinliği sağlanmalıdır.
• Dikimden sonra toprak uygun şekilde bastırılmaldır.
• Kökler arasında boşluk kalmamalıdır.
• Fideler zedelenmemelidir.
Fide dikim makinalarının; fidelerin taşındığı bir tablası, çizi açıcı bir ayağı, dikim düzeneği ve baskı tekerleği bulunmalıdır. Yarı otomatik fide dikim makinalarında işçiler için oturma yerleri  bulunmaktadır. Fidenin dikilmesi için kıskaçlı ve diskli tip fide dikim düzenleri geliştirilmiştir