TARİHİ COĞRAFYA

Tarihi coğrafyada yeniden inşa, geçmişte bir sahanın coğrafi özelliklerinin mevcut kaynaklar ve yöntemler yardımıyla ortaya çıkarılması olarak tanımlanabilir.

Fazlaca bilgiyi tek bir harita üzerinde görme imkanına sahip olan okuyucu, mekansal ilişkileri çok daha iyi algılamakta ve onun zihninde daha kalıcı yer edebilmektedir. Çünkü haritalar sözel bilginin kişinin zihninde somutlaştırılmasını sağlayan önemli bir araçtır.

Tarihi coğrafyada geçmiş mekanın yeniden inşası işleminde hangi dönem üzerinde duruluyorsa, kaynakların niteliğine bağlı olarak, yeniden inşa da farklılaşabilmektedir. Örneğin, Postglasiyal dönem vejetasyon değişiminin aydınlatılmasında polen çalışmaları kullanılmaktadır.

“Yer arşivleri/Geoarchives” veya “proxy kayıtları” olarak da adlandırılan tabii arşivler, sedimentler (örneğin polen, odun kömürü, bitki makrofosilleri ve fitolitler, göller, topraklar vb.), hayvan depozitoları, yıllık bitki ve hayvan büyüme döngüsü (ağaç halkaları ve mercan tabakaları gibi) ve diğer katmanlı kayıtlar (buz tabakaları) gibi yerküre sistemi süreçleri tarafından kaydedilirler.

Yapılan jeomorfolojik araştırmalar ile geçmişin hidrografik özellikleri (akarsular, göller, sulak alanlar vb.) ortaya çıkarılabilmektedir. Böyle bir çalışmaya Konya Plüvyal Gölü örnek olarak verilebilir. Bu gölün oluşum süreci, özellikleri ve çekilme dönemleri araştırmacılar tarafından ortaya konulmuştur.

Bitki, spor ve polenlerini inceleyen bilim dalına paleopolinoloji denilmektedir. Geçmiş zaman diliminde jeolojik katmanlarda korunmuş olan spor ve polenlerin varlığı içinde bulunduğu katman detaylı bilgilere ulaşılmasını sağlar.

Arkeolojik verilerden hareketle bir sahada ne tür beşeri faaliyetlerin olduğu öğrenilip yeniden inşa edilebilir. Arkeolojik kalıntılardan, insanların kullandığı eşyaları, hammadde olarak ne kullandıklarını, ne yediklerini, nerede yaşadıklarını ve yerleşim merkezlerinin ne kadar varlığını devam ettirdiği tespit edilebilir.

Tarihi coğrafya çalışmaları bağlamında kullanılabilecek görsel malzemeler kapsamında mağara duvarlarına çizilen resimlerden başlamak üzere, harita, gravür, minyatür ve yakın zamanlara gelindiğinde fotoğraf sayılabilir.

Yazılı belgesel materyali temel alan tarihi-coğrafi haritaların en az iki farklı kategorisinden söz edilebilir. Birincisi, belirli bir zaman diliminde bir bölgenin kesitsel (enine kesit) görüntüsünü üretmek amacıyla, belgesel kanıtlar kullanılarak üretilen haritalardır. İkincisi ise, zaman içerisinde tarihi değişimin yorumlanması amacıyla üretilen haritalardır.

İnşa kelimesi TDK Büyük Türkçe Sözlük’te; “yapı kurma, yapı yapma, kurma, düz yazı veya şiir kaleme alma, yazıya dökme” anlamlarında verilmiştir. Doğru cevap A'dır.

Tarihi coğrafyada mekanın yeniden inşasının önemli olma sebebi mekana odaklanmasıdır. Doğru cevap A'dır.

Arkeoloji, geçmiş dönemlerde yaşamış insan topluluklarının kültürel ve toplumsal düzenlerini, maddi kalıntılara dayanarak araştıran, belgeleyen ve gelişim sürecini inceleyerek yorumlayan bir bilimdir. Doğru cevap C'dir.

Arkeo-botanik çalışmalarda geçmiş flora ve vejetasyonun yeniden yapılandırılması için güvenilir bir yöntem sağlayan bitki mikro ve makro kalıntı verilerini toplayarak ulaşılabilir. Doğru cevap D'dir.

Uzaktan algılamada son dönemlerde ortaya çıkan yeni yöntemlerden birisi LİDAR (Light Detection and Ranging)’dır. LİDAR vasıtasıyla elde edilen Sayısal Yükseklik Modeli (SYM) yer şekillerine ilişkin oldukça yüksek bir doğrulukta araştırma ve değerlendirme imkanı sağlamaktadır. 2000’ler başında, başta İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri’nde olmak üzere, LİDAR tekniği kullanılarak ulusal bilgi toplama programları geliştirilerek veri üretimi gerçekleştirilmektedir. Doğru cevap B'dir.

El yazmalı dini eserler Tarihi Coğrafya çalışmaları bağlamında kullanılabilecek görsel malzemeler kapsamında değildir. Doğru cevap E'dir.

Tarihi coğrafyacıların yakından ilgili oldukları konulardan birisini, geçmiş mekanın yeniden inşası oluşturmaktadır. Bilindiği üzere tarihi coğrafyacının yaptığı iş, her şeyden önce bir coğrafyadır. Doğru cevap D'dir.

Görselleştirmeye imkan sağlayan veriler, bu verilere uygulanabilen dijital teknikler ve yapılan haritalarda verilerin birleştirilmesi (tarihi CBS) mümkün hale gelmiştir. Doğru cevap A'dır.

Tarihi Coğrafi Bilgi Sistemleri (Tarihi CBS=Historical GIS): Tarihi coğrafyada yeniden inşanın önemli araçlarından biri durumundaki CBS’ye olan ilgi son yıllarda ani bir şekilde artmıştır. Doğru cevap A'dır.

Mekan içinde yaşayanlar tarafından algılanan, tecrübe edilen ve değerlendirilen düzlemdir, ufuktur. Diğer bir ifade ile mekan insanın bütün faaliyetlerinin gerçekleştirildiği, tüm deneyimlerin yaşandığı yerdir. Doğru cevap D'dir.

Tarihi coğrafya çalışmalarında uygulanacak metotlar altı gruba ayrılmıştır. Bu yöntemlerden tipolojik metot, bilinen bölgesel gelişim aşamalarının önemli şekillerini belirleyen araştırmaya dayanır. Olguların ortak özellikleri bir araya getirilerek tiplendirme yapılır.