TARİHİ COĞRAFYA

Öncüllerden ilk üçü "Radyoaktif Parçalanmaya Dayanan Yöntemler" arasında yer alırken son ikisi "Radyoaktiviteden Dolayı Çıkan Enerjinin Birikimine Dayanan Yöntemler" arasında yer alır.

Termolüminesans yöntemi ile arkeolojik tarihlendirme yapılabileceği fikri ilk kez 1953’de öne sürülmüş, 1965 yılından itibaren yöntem yaygın olarak kullanılmış ve başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Termolüminesans jeolojik kaynaklı lavalara, meteoritlere, volkanik tüf ve camlara, çakmaktaşına, doğal kalsitlere ve daha başka maddeler ile birlikte obsidiyen kaynak analizine uygulanabilir.

Göreli tarihlendirme, bağıllık/görelilik esasına göre, birtakım karşılaştırmalarla yapılmaktadır. Bu tür tarihlemelerde en çok kullanılanı, stratigrafik/sıralı tarihlendirme olup numunelerin bulunduğu tabakaya göre daha genç olandan daha yaşlı olana doğru ya da bunun tam tersi olarak sıralanması esasına dayanır.

Karbon-14’ün yarılanma ömrü yaklaşık olarak 5730 yıldır.

Eski Yunanca’dan gelen “dendrokronoloji” (Dendro-ağaç, chronos-zaman, logos-bilim), kısaca ağaçla yapılan tarihlendirme anlamına gelmektedir. Bu yöntem Antik çağdan itibaren kullanılan klasik bir tarihle-me metodu olup son yüzyılda gelişen bazı yeni tekniklerle (Karbon-14, varv vb.) karşılaştırılarak doğru bir kronoloji oluşturulmaya yarar. Ağaçla zamanın tespit edilmesi, ağacın gövdesinden yatay kesitte alınan numunelerdeki halkaların sayılması esasına dayanmaktadır.

İsveç dilinden gelen “varv” terimi, aynı yer içinde başlangıç ve bitişi olan şeyler anlamına gelmektedir. Birçok göl çökellerinde yatay düzlemde farklı özellikler gösteren tabakaların üst üste sıralandığı görülür. Bu tabakalarda iri taneli olanlar ve ince taneli olanlar birbiri üzerine sıralanmış-tır. Tortulların birikiminde bu şekildeki düzenli değişiklikler tıpkı dendrokronolojide olduğu gibi mevsimsel değişimleri göstermektedir. Bu diziler sayılarak bunların zaman aralıkları belirlenebilir ki buna da varv metoduyla tarihlendirme denilmektedir.

Rüzgârla tozlaşan bitkilerin üretmiş olduğu polenler, bitkiler tarafından atmosfere bırakıldığında etrafta dağılmaya, bir kısmı oksijenli ortamlarda bir kısmı ise oksijensiz ortamlarda birikmeye başlamaktadır. Oksijenli ortamda bulunanlar oksidasyona uğradığından özelliğini kaybederken oksijensiz ortamda, tortullar arasında birikenler (deniz, göl, bataklık, alüviyal çökeller, toprak, mağara yatakları, fosilleşmiş kum tepeleri, buzullar, tuz yatakları) özelliğini koruyarak fosilleşirler. Fosilleşen bu polenlerin değişik sondaj çalışmaları ile çıkarılıp şekil özelliklerine göre tasnif edilerek, başta karbon-14 olmak üzere mutlak tarihleme yöntemleriyle incelenmesi işlemine “polen analizi yöntemiyle tarihlendirme” denilmektedir.

Tüm canlı organizmaların bünyelerinde protein bulunmaktadır ki bunlar hidrojen, azot, karbon ve oksijenden oluşan kompleks organik bileşiklerdir. 1950’lerde ABD’deki Carnegie Enstitüsü araştırmacılarından Philip Abelson proteinli kalıntıların, canlıların ölümünden sonra da fosillerde varlığını koruduğunu ileri sürmüştür. Bu görüş Kuvaterner fosil kayıtlarından elde edilen kalıntılarda protein analizi ile tarihleme yapılabileceği fikrinin temelini oluşturmuştur. Canlılar yaşamını yitirdikten sonra proteinlerin yapı taşı olan amino asitlerde “resamizasyon” denilen kimyasal değişim meydana gelmektedir. Yaşayan canlıların proteinlerinde (L) amino asitleri mevcut olup canlının yaşamını yitirmesinden uzun bir süre sonra tüm (L) amino asitler (glisin hariç) değişime uğrarlar ve (D) amino asit haline dönü-şürler. (L) ile (D) arasındaki oran zamanla artar. Fosil kemiklerde bu artışın hesaplanması ile yaklaşık 100.000 yıllık yaşlandırma yapmak mümkündür. Karbon-14, OSL, ESR vb. radyoaktif yöntemlerle, bu yöntem kalibre edilerek bu süre 1.000.000 yıla kadar uzatılabilmiştir.

Öcüllerin tamamı mutlak tarihlendirme yöntemlerindendir.

Öncüllerin tamamı göreli tarihlendirme yöntemleri arasındadır.

Ünlü din adamlarından James Ussher’a aittir. XVII. yüzyılın ilk yarısında, İrlandalı başpiskopos Ussher, kutsal kitapta (İncil) adı geçen dini figürlerin yaşam süreleri ve soy iliş- kilerine dayanarak Dünya’nın “yaratılış” tarihini MÖ. 23 Ekim 4004 olarak belirlemiştir.

Dünyanın manyetik alanının belli koşullarda maddenin kimyasını etkilediği bilgisinden hareketle, “manyetik alan değişimi”; canlı yaşamının sona ermesiyle ondan kalan fosillerde zamanla meydana gelen kimyasal değişiklikler, “resamizasyon”; toprak içinde bulunan fosil kemiklerde uranyum birikimi ile “uranyum”; yeraltı sularında bulunan kimyasalların toprak içinde bulunan fosil kemiklerdeki kimyasallarla tepkimeye girmesi ile, “florin”; volkan camlarında zamanla biriken su miktarı ise “obsidiyen hidrasyonu” yöntemlerinin geliştirilmesine imkan sağlamıştır.