TARİHİ COĞRAFYA

Arşiv malzemesi- Kütüphane malzemesi- Müzelik malzeme doğru sıralamadır. Resmi belgeler arşiv; hiyoroglifler ve kaya tabletler ise kütüphane ve müzeye dahil olabilecek alt malzemelerdir.

Verilen tanım Şer’iye Sicil Defterlerini açıklamaktadır. Kanunname - devletin usul ve kaideleri, hak ve hükümlülükleri içerir; avarız - vergi defterleri ve kayıtları; icmal- gelirleri ve vergi gelirlerinin kaydı idi; evkaf ise sancaktaki vakıflar ve vakıf sayılarının kaydıyla ilgilidir.

Haritalar arşiv malzemesidir

Verilen tanım Vekayiname’yi açıklamaktadır. Hatıralar ise kişisel olup kronolojik sırayla kayıt değildir. Takvim ve yıllıklar siyasi olay ve tabi olguları günü gününe tutan kayıtlar; Seyahatnameler yolculuk izlenimleri idi.

Arkeolojide maddi kültür kaynaklarına ‘kalıntı’; yüzey araştırması ve kazı sonucu ortaya çıkarılanlara ise ‘buluntu’ denir. Verilen açıklama ise “arkeolojik veri” yi tanımlamaktadır.

Höyükler, tümülüsler ve nekropoller Yerleşme biçimleri örnekleridir.

Morfoloji- yüzey yapısını; antroponimi- şahıs adlarını inceler; hidronimi – nehir, göl gibi su adlarını inceler; onomasdtik –adbilim ile eşanlamlı ana daldır. Toponimi yer adlarını inceler.

Salnameler kütüphane malzemesi olup; geçmiş yıllardaki olayları topluca ve özet halinde gösteren kaynaklardı.

Verilen tanım ‘höyükleri’ açıklamaktadır. Tümülüsler de benzer tepelerdi; ancak kral, kraliçe ,prens ve prensesler gibi önemli kişiler için yapılan anıt mezarlardı.

Tarihi dönem yazının kullanılmasıyla başlar.

Tarihi coğrafyanın çağdaş coğrafyadan ayrıldığı tek husus “geçmişi araştırması” olduğundan, geçmiş özel bir önem kazanmaktadır.

Genel anlamıyla kaynak, bilgi veren malzeme olup esasen insanın söylediği, yazdığı ya da ürettiği her şey bu kapsama girer; ancak her bilgi veren malzeme de kaynak olma özelliği taşımaz. Bir malzemenin kaynak olabilmesi için ya devrinde üretilmesi ya da devrine yakın bir zamanda ve devrinin kaynaklarından faydalanılarak meydana getirilmesi gerekir. Birinci gruba giren malzemelere “ana kaynak” denir ve tarih araştırmalarında son derece önemlidir.

Arazi araştırması sırasında kaynak olabilecek veriler, kronolojik açıdan kendi içerisinde; prehistorik kaynaklar ile tarihi dönem kaynakları şeklinde ikiye ayrıldığı gibi; kaynağın yapısına göre, yazılı/çizili kaynaklar ile sözlü kaynaklar şeklinde de tasnif edilebilir.

İlk yazı, Mezopotamya’da yaklaşık, MÖ. 3500’lerde kullanılmaya başlanmıştır.

Tarihi coğrafyadaki arazi araştırması, öncelikle insan eseri olan her türlü izi kapsamakta, özelde ise tarihi yerleşmelerin bulunması, belgelenmesi ve bunların arkeolojik kazı yapılmadan bilimsel yöntemlerle incelenmesidir. Yüzey araştırmasıyla kaynak malzeme toplanan belli başlı alanlar vardır. Bunlar arasında; mağaralar, nehir ve göl yatakları, höyükler, tümülüsler, akropoller ve nekropoller en fazla dikkati çekenlerdir.

Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri (TAY) Projesi çerçevesinde, Anadolu ve Trakya’daki höyükler, tümülüsler, anıtlar, mezarlıklar ve ören yerleri ayrı ayrı gerek basılı, gerekse elektronik ortamda yayınlanmaktadır.

XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı’nın toprak kaybına uğramasıyla, kaybedilen bölgelerden gelen göçmenlerin yerleştirilmesinde yaşanmıştır. Nitekim Aziziye, Hamidiye, Reşadiye gibi adları taşıyan yerleşim birimlerine, o dönemin padişahlarının isimleri (Kütükoğlu, 1998: 14-15) verilmiştir ki, buralar, bir bakıma “göç yadigarı” yerleşme merkezleridir.

TAY verilerine göre, Türkiye’deki arkeolojik yerleşmelerin sayısı, mağaralar dışında, 7.077 olarak tespit edilmiştir. Buradaki rakamlar, ilk bakışta fazla gibi gelse de, Türkiye’nin sahip olduğu (şimdilik bilinen) potansiyele göre oldukça küçük kalmaktadır. Gerçekten de Kültür Bakanlığı verilerine göre Türkiye’deki arkeolojik sit alanı sayısı 15 binin üzerindedir.

Anadolu’ya ilk yazı Asur ticaret kolonileri döneminde girmiş ve sonraki medeniyetlerce hep kullanılmıştır.

Hitit dönemine ait bir arşiv Çorum/ Ortaköy’deki Şapinuva’da yapılan kazılarda ortaya çıkartılmıştır. Burası, Anadolu’nun Boğazkale ve Maşat’tan sonraki üçüncü büyük Hitit arşivi kabul edilmekte ve içinde 3.000’den fazla tablet bulunmaktadır (Gümüşçü, 2010: 235-236).