TARİHİ COĞRAFYA

Mekan, içinde yaşayanlar tarafından algılanan ve değerlendirilen düzlemdir, ufuktur. Bir başka ifade ile mekan, insanın bütün faaliyetlerinin gerçekleştirildiği, tüm deneyimlerinin yaşandığı yerdir. Doğru cevap C'dir.

Ülkemizde ilk arkeolojik kazılar 1871 yılında Troia/Truva’daki kazılar ile başlatılır.

Geç de olsa yaşadığımız topraklarda kültür bilincinin oluşması ve kanunlarla tanınması, buna bağlı olarak da arkeoloji ve sanat tarihi bilimlerinin aynı ivmeyle yükselişi, 1881’de Müze-i Humayun Müdürü Umumisi olan Osman Hamdi Bey’in hem arkeolog, hem sanat tarihçi hem müzeci hem de sanatçı kimliğine borçludur.

1882 yılında kendisinin kişisel gayretleriyle Mekteb-i Sanayi-i Nefise-i Şahane’nin (sonraki adıyla Güzel Sanatlar Akademisi) açılması, Türk modern sanatının ve dolayısıyla sanat tarihinin oluşumunda bir başlangıç noktası, temel taşı niteliği taşır.

Arkeoloji, insanın geçmişini, geride bıraktığı maddi kültür belgelerine dayanarak inceleyen bilim dalı olup bu belgeler, uygarlık tarihinin başlangıcından, yani insanoğlunun ilk aleti yaptığı andan bu güne kadar, kendi gereksinmeleri için kullandığı nesnelerin tümüdür.

Başka ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de tarihi coğrafya, bazen coğrafya tarihi ile karıştırılmış ve birbirinin yerine kullanılmıştır. Bu yüzden, bahsi geçen karışıklığı azaltmak amacıyla coğrafya tarihi hakkında teorik bilgi yanında, tamamlayıcı bazı bilgiler de verilmiştir. Coğrafya biliminin nerede, nasıl ve ne zaman doğduğunu, doğuşundan bugüne kadar nasıl bir gelişim sürecini izlediğini araştıran bilim dalına “coğrafya tarihi” denilmektedir.

Eski Yunan devrinin seçkin bilim adamlarından Miletli Anaksimander (MÖ. 611-547) ilk harita yapımcısı ve matematiki coğrafyanın kurucusu kabul edilmektedir.

Eratosthenes, aynı zamanda kitabında “dünyanın- yeryüzünün tasviri anlamında -coğrafya- sözcüğünü başlık olarak kullanan ilk kişi”, yani coğrafyanın isim babasıdır.

Alexander von Humboldt (1769-1859), modern fiziki coğrafyanın kurucusu ve 5 ciltlik
“Kosmos” adlı tamamlanamayan ünlü coğrafya kitabının müellifidir. Tutkulu bir bitki bilimci ve coğrafyacı olarak özellikle Yeni Dünya karalarında oldukça uzun seyahatler yapmış ve coğrafyada neden ve etki ilişkisine dikkat çekmiştir.

Carl Ritter (1779-1859), modern beşeri coğrafyanın kurucusu ve 19 ciltlik “Die Erdkunde” adlı tamamlanamayan ünlü coğrafya kitabının müellifidir. Fazla seyahat etmediği halde coğrafya yazmış ve tarih ile ilgilenerek, tarih ve coğrafyayı “biri olmadan diğerinin yaşayamayacağı kız kardeşler” olarak görmüştür.

Paleo, kelime olarak “eski/geçmiş” anlamındadır ve bu haliyle paleocoğrafya, “eski/geçmiş coğrafya” anlamına gelmektedir. Yani, yine “geçmişe ait coğrafya” karşılığında kullanılan tarihi coğrafya ile aynı görünmektedir.

Harvey “Batı, Yunan medeniyetinin birikimini miras alarak, başta İslam dünyası olmak üzere, Çin ve diğer dünyalardan aldığı bilgileri sentezlemiş ve bir aydınlanma çağı yaşamıştır” (Kaya, 2010: 229) sözleriyle Avrupa’daki Aydınlanma Çağı’nın yaşanmasını İslam dünyasına bağlamaktadır.