TARİHİ COĞRAFYA - Deneme Sınavı - 1

Arazi araştırması sırasında kaynak olabilecek veriler, kronolojik açıdan kendi içerisinde; prehistorik kaynaklar ile tarihi dönem kaynakları şeklinde ikiye ayrıldığı gibi; kaynağın yapısına göre, yazılı/çizili kaynaklar ile sözlü kaynaklar şeklinde de tasnif edilebilir.

İlk yazı, Mezopotamya’da yaklaşık, MÖ. 3500’lerde kullanılmaya başlanmıştır.

Tarihi coğrafyadaki arazi araştırması, öncelikle insan eseri olan her türlü izi kapsamakta, özelde ise tarihi yerleşmelerin bulunması, belgelenmesi ve bunların arkeolojik kazı yapılmadan bilimsel yöntemlerle incelenmesidir. Yüzey araştırmasıyla kaynak malzeme toplanan belli başlı alanlar vardır. Bunlar arasında; mağaralar, nehir ve göl yatakları, höyükler, tümülüsler, akropoller ve nekropoller en fazla dikkati çekenlerdir.

Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri (TAY) Projesi çerçevesinde, Anadolu ve Trakya’daki höyükler, tümülüsler, anıtlar, mezarlıklar ve ören yerleri ayrı ayrı gerek basılı, gerekse elektronik ortamda yayınlanmaktadır.

XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı’nın toprak kaybına uğramasıyla, kaybedilen bölgelerden gelen göçmenlerin yerleştirilmesinde yaşanmıştır. Nitekim Aziziye, Hamidiye, Reşadiye gibi adları taşıyan yerleşim birimlerine, o dönemin padişahlarının isimleri (Kütükoğlu, 1998: 14-15) verilmiştir ki, buralar, bir bakıma “göç yadigarı” yerleşme merkezleridir.

TAY verilerine göre, Türkiye’deki arkeolojik yerleşmelerin sayısı, mağaralar dışında, 7.077 olarak tespit edilmiştir. Buradaki rakamlar, ilk bakışta fazla gibi gelse de, Türkiye’nin sahip olduğu (şimdilik bilinen) potansiyele göre oldukça küçük kalmaktadır. Gerçekten de Kültür Bakanlığı verilerine göre Türkiye’deki arkeolojik sit alanı sayısı 15 binin üzerindedir.

Anadolu’ya ilk yazı Asur ticaret kolonileri döneminde girmiş ve sonraki medeniyetlerce hep kullanılmıştır.

Hitit dönemine ait bir arşiv Çorum/ Ortaköy’deki Şapinuva’da yapılan kazılarda ortaya çıkartılmıştır. Burası, Anadolu’nun Boğazkale ve Maşat’tan sonraki üçüncü büyük Hitit arşivi kabul edilmekte ve içinde 3.000’den fazla tablet bulunmaktadır (Gümüşçü, 2010: 235-236).

Tarihi coğrafyanın geçmişi, Avrupa’da kavram ve terim olarak en azından XVIII. yüzyıla kadar uzanmasına rağmen, akademik anlamda ancak XIX. yüzyılın ikinci yarısında önemli bir coğrafya çalışma alanı olarak görülmeye başlanmıştır.

Kartezyen düşünce/felsefe: Rene Descartes’in (1596-1650) fizik ve metafiziği kesin olarak ayırdığı “düalist/ikicilik” felsefesidir. Eski felsefecilerin çoğu aslında “birci”ydi, yani varlığı düşünce/idea/ruh ve gözlenebilen/görüngü/beden olarak ayıran Eflatun (MÖ. 427-347); “idea”yı, yani düşünceyi temel almakta, herşeyin aslının düşünce olduğunu kabul etmekteydi.