TARİHİ COĞRAFYA - Deneme Sınavı - 9

Eratosthenes , “coğrafya” sözcüğünü kullanan” ve coğrafyanın isim babası olarak da tanınan bilim adamıdır

Modern fiziki coğrafyanın kurucusu Alexander von Humboldt olarak kabul edilmektedir.

Modern beşeri coğrafyanın kurucusu Carl Ritter olarak kabul edilmektedir.

Mekan, içinde yaşayanlar tarafından algılanan ve değerlendirilen düzlem veya insanın bütün faaliyetlerinin gerçekleştirildiği, tüm deneyimlerinin yaşandığı yer olarak tanımlanır. İnsanın yerde, yerin derinliğinde ve uzaya doğru tüm çevresini üç boyutlu olarak kaplayan mekan, çevreden daha kapsamlı bir kavramdır.

Bölge, sahip olduğu karakteristik özellikler bakımından çevresinden farklılık gösteren alanların gruplanmasıyla oluşan alan olarak tanımlanmaktadır.

Dünyanın şekli ve boyutları hakkında doğru fikirleri olan Biruni "ufuk derinliği" kavramından yola çıkarak Dünya'nın çevresini 41.297(bugün 40.000 kabul edilir) km olarak hesaplamıştır.

Souza’ya göre coğrafyanın birbirinden ayrılamayan ve birbiri ile ilişkili olan üç unsurdan oluşmaktadır. Bu unsurlar; konu, coğrafi beceriler ve dünyaya bakış açısı yani perspektiftir.

Tarihi coğrafya, İngilizce “historical geography” kelimesinin çevirisinden dilimize geçmiştir.”Historical “sıfat tamlaması görevi yaparak coğrafya kelimesini tanımlar.

Tarihi coğrafya Dünya’da XVIII. Yüzyıl başlarında ortaya çıkmış, fakat ülkemize – yüz elli yıldan biraz fazla gecikmeyle-ilk defa XIX. yüzyıl sonlarına doğru girmiştir.

Coğrafyayı diğer bilimlerden ayıran ilkeleri bulunmaktadır. Bunlar kesinlikle nedensellik veya kıyaslama değildir. Coğrafyanın ayırıcı temel prensibi bunlar değil dağılıştır.

Coğrafi standartlar, coğrafi olarak eğitilmiş bir insan ortaya çıkarmayı hedefler. Coğrafi becerilerin içeriği değildir.

Seçeneklerden “dağılış” coğrafyayı diğer bilimlerden ayırıcı bir prensiptir. “Konu” ve “perspektif” ise coğrafyanın üç unsurundan ikisidir.

Haritalar vasıtasıyla konu ile ilgili bütün detay aktarılamaz, bundan dolayı her zaman genellemeler yapılmaktadır.

Eski Yunan devrinin seçkin bilim adamlarından Miletli Anaksimander (MÖ.611-547) ilk harita yapımcısı ve matematiki coğrafyanın kurucusu kabul edilmektedir. Eratosthenes, coğrafyanın isim babasıdır. Miletli Hekataios bir dünya haritası çizmiştir.

Tarihi coğrafya , coğrafya biliminin içerisinde yer almaktadır. Coğrafya tarihi, tarih/bilim tarihi içerisindedir.

Seçeneklerde ifade edilenler hepsi coğrafya ilminin ilerlemesinde hız verici etkenlerdir.

Herodothos ( MÖ. 485-425) döneminde yerleşilen ve bilinen dünyanın bir tasvirini yaparak; dünyada yaşayan halkların adını sayıp, coğrafi görüşlerden biri olan “bölgesel coğrafya” fikrini ortaya attı. Seçeneklerden “Çevreci determinizm” ise insan faaliyetlerinin tamamen ortam/fiziki çevre tarafından kontrol edildiğini ileri süren görüştür. Modern coğrafya ise günümüzü araştıran coğrafyadır.

İnsan-doğal ortam etkileşimini uğraş alanının merkezine alan coğrafya, sahip olduğu bazı prensiplerle de diğer bilimlerden ayrılmaktadır. Başka bir ifade ile coğrafyayı diğer bilimlerden ayıran, onlardan farklı bir bilim yapan ilkeleri bulunmaktadır ki bunlar kesinlikle “nedensellik” ve “kıyaslama” değildir. Dolayısıyla coğrafyanın ayırıcı temel prensibi “dağılış”tır, dağılış olmalıdır.

Souza tarafından kaleme alınan bir yazıda coğrafyanın, birbirinden ayrılamayan ve birbiri ile ilişkili üç unsurdan oluştuğu belirtilmiştir: Konu, coğrafi beceriler ve dünyaya bakış açısı (perspektif). Konu, coğrafi standartlar için önemli bir temel olup zaruri bilginin arıtılmasıdır. Coğrafi beceriler ve bakış açısı bir araya getirildiğinde konu faydalı olur. Coğrafi beceriler, coğrafi sorular sorma, coğrafi bilgi elde etme, coğrafi bilgiyi organize etme, coğrafi bilgiyi analiz etme ve coğrafi soruları cevaplamayı içerir. Dünyaya bakış açısı ise, hem mekansal hem de çevre yönündedir.

Coğrafi çalışmalarda üç farklı ölçekten bahsedilir; kartografik, metodolojik ve mekansal ölçek. Kartografik ölçek, doğal ve beşeri unsurların harita düzlemine aktarılması sırasında kullanılan küçültme oranıdır. Metodolojik ölçek, coğrafi araştırma konusunun niteliğine ve amacına göre çalışılmak istenen alanın sınırlanmasıyla ilgilidir. Mekansal ölçek ise, belirli bir mekan/alanın boyutlarını ve algılanmasını ifade eder. Mekansal ölçekle ilgili dikkat edilmesi gereken en önemli husus, olayların çalışıldıkları ölçeğe bağlı olarak farklı anlam içermeleridir. Mekansal ölçek bağlamında coğrafya eğitiminin en önemli amaçlarından biri, öğrencilerin kendi yaşamları ile yerel, ulusal, bölgesel ve küresel ölçekte gelişen coğrafi olaylar arasında bir bağ kurmalarını sağlamaktır (Öztürk, 2007: 16-17). Kesir ölçek, küçültme oranı kesirli sayılarla ifade edilen ölçeklerdir. Çizgi ölçekler ise eşit dilimlere ayrılmış bir çizgi üzerinde harita üzerindeki uzunlukların gerçek uzunluklara oranının gösterildiği ölçeklerdir.