TARİHİ COĞRAFYA - Deneme Sınavı - 5

Kronolojik tasnif ilk önce Paleocoğrafya olmak üzere, Tarihi coğrafya, Çağdaş coğrafya ve Planlama coğrafyası olarak sona ermektedir.

Ekonomik coğrafya bir coğrafi teknik değil, Beşeri coğrafyanın alt başlıklarından bir tanesidir.

Paleocoğrafya ve Tarihi coğrafya geçmişe aittir. Modern coğrafya ise günümüzü ele alır.

Yunanca yerin tasviri anlamına gelen ve oldukça köklü bir bilim dalı olan coğraf¬ya, uzun süre kelime anlamına uygun bir bilim olarak kabul edilmiştir. Bugün fark¬lı tanımları yapılsa da, genellikle kısaca “doğal ortam ile insanlar arasındaki etkile¬şimi inceleyen bilim dalı” şeklinde tarif edilmektedir.

Farklı tanımlamaları yapılmakla birlikte tarihi coğrafya, “modem coğrafya ilke ve yöntemleri ile geçmişte bir mekanın araştırılması anlamına gelmekte” ve geçmi¬şe gitmek mümkün olmadığından, geçmişe ait belge ve bilgilerin kullanılması sa-yesinde geçmişi araştırmaktadır. Dolayısıyla çağdaş coğrafyadan farkı sadece “geç¬mişi araştırması” olan tarihi coğrafya, ne ya¬zık ki ülkemizde bir taraftan genellikle “coğrafya tarihi” ile karıştırılmış, diğer ta¬raftan da konu üzerinde fazlaca araştırma yapılmadığından şimdiye kadar doğru ve tam olarak anlaşılamamıştır.

Türkiye’de tarihi coğrafyanın yanlış algılanmasında en önemli faktörlerden biri coğrafya algısındaki yanlışlıklardır. Dolayısıyla, tarihi coğrafyayı doğru anlatabil¬mek için öncelikle içerisinde olduğu coğrafyayı doğru bir şekilde verebilmek önemlidir.

Coğrafya biliminde başlıca temel problem, iki soru ile temsil edilmektedir. Bunlardan ilki “nerede?”, İkincisi de “neden orada?” sorulandır. Nerede sorusu olayların, problemlerin ve şeylerin dağılışını belirlemektedir ve cevabı nispeten daha kolaydır. Oysa neden orada sorusunun cevabını bulmak o kadar kolay değildir. Çünkü cevaplanması için geri plandakiler de dahil birçok bileşenin bilinmesi ve çözümlenmesi gerekmektedir.

İnsan-doğal ortam etkileşimini uğraş alanının merke-zine alan coğrafya, sahip olduğu bazı prensiplerle de diğer bilimlerden ayrılmaktadır. Temel ilkeler arasında nedensellik, kıyaslama ile dağılış yer almakta ve bunlar içerisinde de “dağılış” en önemli ilke kabul edilmektedir.

Association of American Geographers (AAG)’nin belirlediği coğrafi alanlara bakılırsa; Kartoğrafya, CBS/GIS ve uzaktan algılama, Kültürel ve beşeri coğrafya, Ekonomik coğrafya, Çevresel çalışmalar, Coğrafya eğiti¬mi, Fiziki coğrafya ve yer bilimleri, Bölgesel coğrafya ile Şehir ve bölgesel planlamadan meydana gelen sekiz ana başlık görülebilir.

Bazı coğrafi teknikler Dünya’da özellikle son zamanlarda coğrafya dışında birçok bilim dalına yardım eden, veri sağlayan interdisipliner bir karakter de kazanmışlardır. Bunlar, coğrafyanın diğer ilgili bilim dalları ve metotlanna göre daha fazla kullandığı bir aracı, destekçisi durumundaki konular olup; Matematiki coğrafya, Uzaktan algılama, Harita bilgisi, Coğrafi bilgi sistemleri/CBS şeklinde sıralanmaktadır.

Kronolojik tasnifte coğrafyayı, çağdaş zamanlar, tarihi zamanlar ve tarih öncesi hatta daha evvelki zamanlar ile geleceği araştırmak üzere kendi içerisinde dört gruba ayırmak olasıdır. Jeolojik za-manlar ve Holosen’e kadar olan dönemi araştıran coğrafya ‘paleocoğrafya’ (aslında burada jeolojik zamanlar için coğrafya tanımındaki doğal ortam-insan etkileşimi düşünüldüğünde bir çelişki ortaya çıkmaktadır), Holosen/Neolitik dönemden günümüze (burada kast edilen günümüzün ‘bugün’ olmadığını hatırlatmakta fayda vardır) kadar olan dönemi araştıran coğrafya ‘tarihi coğrafya\ bugünü araştıran coğrafya ‘çağdaş/modem coğrafya ’ ve son olarak geleceğin coğrafyası da diyebileceğimiz ‘planlama coğrafyası’ şeklindedir.

Paleolitik dönemde, tabiatın sundukları ile yaşamını sürdüren ve bu nedenle “ortam/çevre’yi tam olarak “mekan”a dönüştürmemiş bir insan topluluğu varken Neolitik dönemde manzara değişmiştir. İnsanlar bu dönemde yerleşik ha¬yata geçerek eskisine göre çok daha kuvvetli bir “çevre’yi “mekan”a dönüştürme sürecine girmişlerdir. Bir bakıma bu ayrım tıpkı tarih disiplinindeki Prehistorik-historik dönem ayrımında olduğu gibi de kabul edilebilir.

İdari coğrafya, beşeri coğrafyanın inceleme alanında yer almaktadır.

Coğrafyanın en genel ve çok kabul edilen tanımını; ‘doğal ortam ile insanlar arasındaki etkileşimleri kendi prensipleri doğrultusunda (nedensellik, dağılış, karşılaştırma) araştıran ve sonuçlarını sentez olarak veren bir bilim’ şeklinde yapmak mümkündür.

Kültürel Coğrafya, Beşeri Coğrafya'nın alanlarından biridir. Bölgeler, Yöreler ve Kıtalar Coğrafyası Bölgesel Coğrafya, Toprak Coğrafyası ise Fiziki Coğrafya'nın alanlarından biridir.

Yerleşme coğrafyası, Beşeri Coğrafya'nın bölümlerinden biridir.

Jeoloji, coğrafyaya yardımcı bilimler arasında yer almaktadır.

Jeolojik zamanlar ve Holosen’e kadar olan dönemi araştıran coğrafya ‘paleocoğrafya’dır.

Bugünün belge ve bilgileri kullanılarak geleceğe yönelik projeksiyonlar yapılması “Planlama Coğrafyası” nın çalışma sahasına girmektedir.

Harita bilgisi coğrafyaya yardımcı bir bilim dalı değil, coğrafi bir tekniktir.