TARİHİ COĞRAFYA - Deneme Sınavı - 2

Verilen eser Gümüşçü’ye ait ve farklı baskıları olan ve coğrafyanın tanımı, kavramları, metodu,ve içeriği ile ilgili önemli bir eserdir.

Tanımlanan ve içeriği açıklanan eser İngiliz coğrafyacı Darby’ ye aittir.

Türkiye’de yapılan ve tarihi coğrafya kapsamına giren çalışmaları, nitelikleri ve kronolojik gelişimleri dikkate alarak başlıca üç dönem halinde incelemek mümkündür. Bunlardan ilki, 1-Batıdan ilk transferler ve başlangıç dönemi: Ahmet Rıfat’ın sözlüğü (1881) ile başlayıp Z.V. Togan’a (1932) kadar olan çalışmaları kapsar. 2-Karmaşa ve arayışlar dönemi: Togan’dan (1932) başlayarak O. Gümüşçü’ye (2001) kadar olan dönemdeki çalışmaları kapsar. 3- Yeniden başlangıç ve modern tarihi coğrafyanın kuruluşu dönemi ise belirtilen yıldan bugüne dek uzanır. Doğru cevap B'dir.

Verilen tanım ‘peyzaj’ı tanımlamaktadır. Özgüllük ise, tarihi coğrafya prensiplerinden olup, belli bir yere ve kültüre spesifik/kendine özgü özellikleri vurgulaması özelliğine denir.

Tarihi coğrafya mekânsal analizle değil esasen mekânsal sentezle ilgilenir ve diğer dört seçenekte görüldüğü gibi ilgili alan olan tarih ve coğrafyadan bu anlamda destek alır ve benzerlik gösterir.

Kartografik yöntemler, harita sistemleri, NASA destekli uzay sistemleri gibi Coğrafi Bilgi Sistemleri 1990’larda dünyada, ülkemizde ise ancak 2010’lu yıllarda kullanılmaya başlanmıştır.

Verilen örnek tarihi coğrafya incelemelerini yaparken ve eski mekânı tanımlarken zaman içindeki ‘değişim’ unsurunu dikkate almalıdır.

Tarihi coğrafya çalışmalarında farklı sosyal disiplinlerden yararlanmak zorunda kalmaktadır ki, bunların başında tarih, arkeoloji ve antropoloji gelir. İnterdisipliner karakterdeki tarihi coğrafyayı oluşturan büyük ortak önce coğrafya ondan sonra da tarih olmasına rağmen, tarihi coğrafyayla geçmişle ilgili diğer disiplinlerden de faydalanmaktadır.

Tarihçiler geçmiş zaman dilimi üzerinde çalışırken, coğrafyacılar mekân üzerinde yoğunlaşırlar, bunun tarihi coğrafyada yansıması, insanın geçmişte içinde yaşadığı mekânı araştırmasıdır.

İnterdisipliner/disiplinler arası: Bilimsel Sistematikte tanımlanan herhangi bir bilim dalının sınırları içine sığmayıp; kaynak, yöntem ve metot açısından birden fazla bilim dalından yararlanan ara bilim dallarıdır.

Tarihi Coğrafya çalışmalarında her ne kadar tarih ve coğrafya ile ilgilense de geçmişle ilgili diğer disiplinlerden de faydalanmaktadır. Buna interdisipliner denilmektedir.

Tarihe ait bilgilere ulaşabilmek için konuya dair evrakların toplandığı yere “Hazine-i Evrak” denmekteydi.

Tarihe ait bilgilere ulaşabilmek için arşiv ve kütüphanelerde çalışılması zorunludur. Köken itibariyle Yunan ve Latin alfabesine dayanan arşivin Osmanlı Türkçesi’ndeki karşılığı “Hazine-i Evrak”dır.

“Hazine-i Evrak”, kendisine bu adı veren Osmanlıların belirttiği gibi; Türk ve dünya arşivciliği için gerçek bir hazine hüviyetindedir. Bugün Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde mevcut yaklaşık 150 milyon belgenin, tasnifi tamamlanan % 80’lik bölümü, yerli ve ya- bancı ilim adamlarıyla araştırmacıların hizmetine sunulmuştur. Araştırmaya açık bulunan bu fonlar arasında, Osmanlı idaresi altındaki geniş sahada yer alan ülkelerin geçmişine ışık tutacak mahiyette binlerce belge mevcuttur. Bu sebeple, Ortadoğu, Kuzey Afrika, Akdeniz, Balkanlar ve Doğu Avrupa bölgeleri hakkında Osmanlı Arşivlerine başvurul- madan yazılacak tarih eserlerinde muhakkak eksik- likler olacaktır (Sarınay, 2009: 219-220).

Kültür grupları, bunların dağılışı, toplumun mekânsal işleyişi bakımından dil, din, ekonomik, eğitim, gelenekler gibi kültür unsurlarını ve bunların değişimlerini inceleyen disipline Kültürel Coğrafya denir.

Ekonomi, Eğitim, Dil, Din, Gelenek, Kültür gibi unsurları ve bunların değişimlerini inceleyen disipline Kültürel Coğrafya denir.

Peyzaj, doğal ve kültürel varlıkların birlikte meydana getirdiği görünümü ifade etmektedir. İnsan gruplarının beraberliği ve doğal çevre ile genellenebilir.

Günümüz tarihi coğrafya çalışmalarında bilgilerin görselleştirilmesi ve sorgulanması bakımından coğrafi bilgi sistemlerinin önemi her geçen gün artmaktadır. Buna Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS) denilmektedir.

Klasik İslam medeniyetinin medeniye¬tin son temsilcilerinden birisi olan İbn-i Haldun; XIV. yüzyıldaki eserleriyle ilmi çevrelerin dikkatini çekmektedir. İbn-i Haldun un “Mukaddime” isimli eserinde günümüz beşeri ilimlerini bulmak mümkündür. Mukaddime'nin bazı yerlerinde iklimin kurulan eski medeniyetler üzerindeki etkisinden bahsedilerek tarihi coğrafya bakış açısı kullanılmıştır.

Tarihi coğrafya çalışmalarında 1700’den 1920 yılına kadar süren uzun bir “kuruluş veya klasik” dönemden sonra, 1920-1950 yılları arasını kapsayan ve “yeniden yapılanma” adı verilebilecek çalışmalar neticesinde 1950 yılından itibaren “modem tarihi coğrafya ” dönemine girilmiştir.

Çeşitli bilim dallarına mensup bilim insanının Osmanlı tahrir defterleri üzerindeki çalışmalarını kapsayan interdisipliner bilim dalı defterolojidir.