TARİH METODU

Olayların eleştirisi iç eleştiri unsurlarındandır.

Auguste Comte (1789-1857) tarafından geliştirilen pozitivizm, toplumsal yaşamın doğal yaşama benzer bir nesnel gerçekliği olduğu yönünde temel bir varsayıma dayanır.

Auguste Comte’un insan toplumları için önerdiği evrimsel gelişme modeline göre insan düşüncesi ve insan toplumları üç temel aşamadan geçerek ilerlemişlerdir. Bu aşamalar şunlardır:
a. Teolojik aşama: Bu aşamada insan düşüncesi her şeyi doğaüstü güçlerle açıklamaya çalışır.
b. Metafizik aşama: İkinci sıradaki bu aşamada ise insan düşüncesi sosyal veya fiziksel tüm olgu ve olayları soyut güçlerle açıklamaya çalışır.
c. Pozitif aşama: İnsan düşüncesinin ulaştığı son noktayı ifade eder

Toplumla ilgili araştırmalarda kullanılacak yöntemi incelendiği ''Sosyolojik Yöntemin Kuralları'' adlı kitap Emile Durkheim'a aittir.

Tarihi malzemelerin eleştirisi iki yolla yapılır: a) Dış eleştiri (Kaynak kritiği) b) İç eleştiri (Olayların kritiği). Bu işleme dış tenkit ve iç tenkit de denilmektedir.

Dış eleştiri, tarihi malzemelerin ne dereceye kadar belge değeri taşıdığını inceler, onları kabul eder veya red eder. İç eleştiri ise aynı tarihi malzemenin içerisindekilerin doğruluğunu, gerçeğe uygunluğunun derecesini ortaya koyar.

Eserin tanıtıcı unsurlarının belirlenmesi aşamasında, bilinmesi gereken bir diğer nokta eserin yazılış tarihidir. Bu kısım, çoğunlukla yazma eserlerin sonunda ferağ kaydı (kolofon) denilen bölümde yer alır.

Eserin yazıldığı yer genellikle kolofonda belirtilmiştir. Kolofonda bu konuda bilgi yoksa burada bazı tahminlerde bulunulabilir. Eserin dil ve şive özellikleri, yazının karakteri yazıldığı bölgenin belirlenmesinde önemli rol oynar.

Ta’lik: Arap alfabesiyle sağdan sola yatık olarak yazılan ve harflerin kuyruklarının uzun tutulduğu yazı türü. Genelde Şeyhülislamlık ve ona bağlı kurum ve kişiler bu yazı türünü kullanmaktaydılar.

İç eleştiri tarihi malzemenin içeriklerinin doğruluğunu ve gerçeğe uygunluğunun derecesini tespit etmek için yapılır.

Auguste Comte’un insan toplumları için önerdiği evrimsel gelişme modeline göre insan düşüncesi ve insan toplumları üç temel aşamadan geçerek ilerlemişlerdir.

Bu aşamalar şunlardır:

Auguste Comte’un insan toplumları için önerdiği evrimsel gelişme modeline göre insan düşüncesi ve insan toplumları üç temel aşamadan geçerek ilerlemişlerdir.

Bu aşamalar şunlardır:

Yorumlayıcı sosyal bilim, 19. Yüzyılda ortaya çıkan ve bir anlam kuramı olan Hermeneutik (Yorum Bilgisi) ile ilişkilidir.Yorumlayıcı sosyal bilim, 19. Yüzyılda ortaya çıkan ve bir anlam kuramı olan Hermeneutik (Yorum Bilgisi) ile ilişkilidir.

Max Weber, “ideal tipi” belirli bir tarihsel dönemde ortaya çıkan olayları analiz etmek amacıyla araştırmacının gerçeklik hakkında sahip olduğu kanıtlara ve gözlemlere dayanarak geliştirdiği yöntemsel araç olarak tanımlar.

Eleştirel sosyal bilim yönteminin önemli özelliklerinden biri olan diyalektik, aynı süreçte iki kutup arasındaki çatışmaya dayalı değişmeyi ifade etmek için kullanılır.

Bir eseri kopyalama işine istinsah; kopyayı yapana de müstensih denilir. Doğru yanıt “B” şıkkıdır.

Kütüphanelerde bulunan eserlerin adlarının ve yazarlarının belirlenmesi uzmanlarca gerçekleştirilen bir iştir. Bununla beraber eserlerin adlarının ya da yazarlarının tam belirlenemediği durumlara da rastlanmaktadır. Bu yüzden araştırmacı kütüphane kataloglarına güvenmemeli ve mutlaka kendi kritiğini de yapmalıdır. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Kopya eserleri, bu tür bir incelemeye tabi tutmadan, sadece kopya edildikleri tarihe bakarak sınıflamak, araştırmacıları yanlış sonuçlara ulaştırabilir. Eserin kopya edildiği tarihin, orijinal eserin yazım tarihine yakın olması, kopya eserin değerini arttırsa da, bu nüshanın orijinal esere en yakın bilgileri içerdiği konusunda bize güvenilir bilgi vermez. Çünkü araştırmacının eline ulaşan ve ilk kopya olduğu sanılan nüshanın dışında günümüze ulaşmamış başka nüshalar da bulunabilir. Bu nedenle, kopya eserler üzerinde de incelemelerde bulunarak sonuca varmak, en sağlıklı metottur. Doğru yanıt “B” şıkkıdır.

Osmanlı bürokrasisinde saraydan çıkan ferman, hüküm gibi belgeler divani yazı ile yazılmıştır. Şeyhülislâmlıktan çıkan yazılarda ta’lik, defterdarlıkta tutulan hesaplarda siyakat kullanılmıştır. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

Osmanlı Devleti’nin son yüzyılında rık’a devletin resmi yazısı olmuştur. Doğru yanıt “E” şıkkıdır.

İç eleştiri özellikle kitap, risale ve belgelere ait bir eleştiridir. Bu eleştiri yazarın eleştirisi ve olayların eleştirisi olmak üzere iki kademede yapılır. Doğru yanıt “A” şıkkıdır.