TARİH METODU

Matbaanın icadından sonra ilk gazete 1609'da Strasburg'da Almanca olarak yayımlanmıştır. Doğru yanıt D'dir.

Verilen özelliklerden I ve IV, Salnamelerle ilgili doğru bilgileri içerirken II ve III, Salnamelere ilişkin bir özellik değildir. Doğru yanıt C'dir.

Kronik, vekayinamelerin bir diğer adı olup müzelik nesneden ziyade kütüphanelerde değerlendirilen bir kaynak malzemedir. Doğru yanıt D'dir.

Hititçe en büyük tablet arşivi İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde yer almaktadır. Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Arşiv mantığıyla koruma altına alma ilk kez 17 değil 18. yüzyılda görülmüştür.

Modern arşivciliğe ilk kez II. Mahmut döneminde değil daha sonraki dönemlerde geçilmiştir.

Arşivcilikte önce dosyalama sonra defter usulü değil tam tersi esas alınmıştır. 

Bugün Osmanlı belgelerine sadece Osmanlı arşivlerinde değil diğer başka kurum ve arşivlerde de görebilmek mümkündür.

Dolayısıyla doğru ifade yalnızca D şıkkında verilen ifadedir.

İkinci Elden Kaynaklar: Olayın devrine yakın bir zamanda ve o devrin kaynaklarından da yararlanarak meydan getirilen eserlerdir. Başka bir ifade ile birinci elden kaynaklara dayanılarak yine o kaynaklara yakın tarihlerde kaleme alınan eserlerdir. Meselâ Mehmed Neşrî’nin Kitâb-i Cihânnümâ isimli eseri Osmanlı Tarihini ilk devirleri için de önemli bir kaynaktır. Eser 1500’lerde kaleme alınmış ve kaynağı kendisinden önceki Aşıkpaşazâde Tarihidir. Bugün her iki eser de elimizde olduğuna göre birincisi bütün önemine rağmen ikinci elden kaynak hükmündedir. Doğru yanıt B'dir.

Yukarıda ele alınan kaynakların, belgelerin ve diğer materyallerin kullanılarak bir konuda yapılan tarih incelemelerine araştırma denir. Bu incelemeler tarihi bir olayı inceleyen monografiler veya bir şahsın hayatını konu alan biyografilerdir. Bu tür çalışmalar kendisinden sonra yapılacak olan yeni araştırmalara ilham verebilir, hatta referans olarak da kullanılabilirler. Doğru yanıt E'dir.

Efsaneler, yaygın olmakla ve ait oldukları milletlerin karakterlerini yansıtmakla birlikte, içindeki rivayetlerde gerçek ile hayalin karışmasından dolayı kaynak değeri zayıf olan materyallerdir. Doğru yanıt C'dir.

Destanlar: Sözlü kültürün en yaygın olan türleridir. Genellikle, olağanüstü olaylar, tanrı, tanrıça gibi tabiatüstü varlıkları konu edinen şiir (nazım) türündeki anlatımlardır. Konularına göre, kahramanlık destanları veya metafizik (tabiatüstü) destanları diye sınıflandırılırlar. Doğru yanıt D'dir.

Doğu kültüründe evliyalar, şeyhler vb. batı kültüründe de azizler, azizeler hakkında söylenenlere menkıbe denilir. Bunlar özel bir anlatım tarzına sahiptirler. Kişilerin menkıbeleri anlatılırken, daima mensup oldukları dinin kaynaklarına referans vererek, onları örnek gösterirler. Zamanla bu anlatımlar, Menakibnâme adı ile yazılı eserlere dönüşmüştür. Doğru yanıt B'dir.

Çizili ve Görsel Malzeme: Arşivlerde yazılı belgeler dışında, harita, plan, kroki, resim hatta 19. yüzyıl ve sonrasında fotoğraflar da bulunabilir. Bunlar da belgeleri destekleyici, hatta bazen tek başına kaynak olabilirler. Mesela, yapılan bir sarayın planı; savaş sonunda yapılan sınır anlaşmasının haritası vs. gibi çizimler dönemin sosyal ve siyasi olaylarını açıklamada önemi büyük, vazgeçilemeyecek kaynaklardandır. Doğru yanıt D'dir.

Arapçada “ağaç” anlamına gelen “şecere”, terim olarak soy bilgisi demektir. Şecerelerde kişilerin soyu tıpkı bir ağacın dalları gibi detaylandırılarak yazılır. Bunlara “ensab cetvelleri” de denilir. Özellikle Araplarda çok gelişmiş bir tarih türüdür. Sözlü ve yazılı türleri vardır. Bu tür eserlere Kütübü’l-Ensab, soy tespiti yapana da Nessab adı verilir. Doğru yanıt C'dir.

Hatıratlar: Kişiler tarafından kendi etrafındaki siyasi, sosyal olayları anlatmak için kaleme aldığı anı türünden eserlerdir. Erken dönemlerde, Julius Caesar’a Bizans İmparatoru Kantakuzenos, Timur ve Babür hatta Barbaros Hayreddin Paşa’ya atfedilen hatıratları vardır. Ancak bu yazım türü 19. Yüzyılda gelişmiştir. Pek çok devlet adamı hatırat yazmaya başlamıştır. Doğru yanıt E'dir.

Matbaanın geç geldiği Osmanlı devleti sınırları içinde ilk Türkçe-Arapça gazete 1828 yılında Mısır’da yayımlanan Vak’a-i Mısrıyye’dir. Ancak Osmanlı Devletinin ilk resmi gazetesi 1831’de yayımlanan Takvim-i Vekâyi’dir. İmparatorluğun sonuna kadar yayın hayatında kalmıştır. Doğru yanıt A'dır.

Nekropol kalıntıları: Antik şehirlerin mezarlıkları, içinde lahit türü mezar anıtları, tümülüs ve kurganların (mezarlar) bulunduğu mekanlardır. Anadolu’da yapılan kazılarda, mezar veya mezar taşı anlamına gelen pek çok lahitlere rastlanmıştır. Bunlar yapıldıkları dönemlerin sosyal hayatı, gömü geleneği, dinî algıları ve öbür hayata dair inançları hakkında izler taşımaktadır. Doğru yanıt E'dir.

1. Birinci Elden Kaynaklar (Ana Kaynak): Tarihi olayın kendi devrine ait bir
materyale veya yazılmış bir esere, bir belgeye ana kaynak veya birinci elden kaynak
adı verilir. Bu kaynaklar, Tarih araştırmalarında son derece önemlidirler.

1. Birinci Elden Kaynaklar (Ana Kaynak): Tarihi olayın kendi devrine ait bir
materyale veya yazılmış bir esere, bir belgeye ana kaynak veya birinci elden kaynak
adı verilir. Bu kaynaklar, Tarih araştırmalarında son derece önemlidirler. Bunlar
bulunduğu sürece daima tarih yazımında diğer kaynakların önüne geçerler. Bu tür
eserler, bir olaya fiilen iştirak etmiş, içinde yer almış veya olayı yakından takip etmiş
kişinin kaleme aldığı eser olabileceği gibi; bir olay anısına inşa edilen abide; yazılan
bir kitabe de olabilir. Aynı şekilde devletlerin bürokrasilerinde ürettikleri belgeler
de üretildikleri tarihin bu tür kaynaklarındandır. Kanuni Sultan Süleyman’ın 1534
yılındaki Bağdat Seferine katılmış olan Celalzâde’nin eseri olan Tabakatu’l-Memâlik
ve Derecâtü’l-Mesâlik adlı eseri o sefer için birinci elden kaynak niteliği taşımaktadır. Kanuni’nin Bağdat seferi için verdiği emirlerin kayıtları, sefer sırasındaki masraf
defterleri vs. de o seferin birinci elden kaynaklarıdır. Aynı şekilde, Almanya başbakanı Bismark’ın resmi mektupları kendi döneminin diplomasi tarihi için birinci
elden kaynaklar kabul edilir. Bu örnekleri çoğaltmak mümkündür.

Yukarıda ele alınan kaynakların, belgelerin ve diğer materyallerin kullanılarak
bir konuda yapılan tarih incelemelerine araştırma denir. Bu incelemeler tarihi bir
olayı inceleyen monografiler veya bir şahsın hayatını konu alan biyografilerdir.

Temelde sözlü kaynakların daima var olması ama her nesil değiştikçe de bu bilgilerin yok olma ihtimali, yeni bir tarih yazımı çeşidi de ortaya çıkarmıştır. O da
Sözlü Tarihtir. 20. Yüzyılda ortaya çıkan ve ilhamını sözlü kaynakların varlığından
alan Sözlü Tarih; bildiklerini aktaramayan veya buna ihtiyaç duymayan insanların
bilgilerinin derlenip, modern yöntemler ile kaydedilmesi ve ardından değerlendirilmesi faaliyetidir.

1. Efsaneler ve Mytos (Mit)ler: Halk edebiyatının vazgeçilmez ürünlerindendir. Hayali ve gerçek olaylar iç içe geçmiştir. Hatta içindeki anlatımlar ve kahramanlar ne kadar olağanüstü olursa, o nispette kutsanmış söylentilere dönüşürler.
Toplumların hayatlarına yön vermede büyük tesirleri vardır ve nerde ise her milletim bir efsanesi bulunmaktadır. Konularına göre sınıflandırılırlar.