TARİH METODU

İstanbul’da Milli Mücadele’yi destekleyen gazeteler arasında İleri, Akşam, Yeni Gün ve Vakit vardır. İleri gazetesi, 1919’da Celal Nuri (İleri) ve kardeşi Suphi Nuri tarafından kuruldu ve İttihatçılar ile İstanbul Hükümeti’ni sert bir dille eleştirdi. Milli Mücadele’nin İstanbul’daki sözcüsü idi. Atatürk, yazdığı bazı yazılarını başka isimlerle bu gazetede yayınlattı.

Rauf Orbay gibi Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçişin bütün sancısını ve ağırlığını üzerinde hissetmiş, düşünceleri ve eylemleriyle döneme damgasını vurmuş kişilerden biri de Kazım Karabekir’dir. Hem dönem boyunca yaptıklarını, yaşadıklarını, hem de kendisine yöneltilen eleştirileri cevapladığı kitabı İstiklal Harbimiz adını taşımaktadır.

Milli Mücadele ve Cumhuriyet Tarihi’yle ilgili değişik konularda tutanaklar bulunmaktadır. Sivas Kongresi’nden sonra adeta bir icra organı (hükümet) gibi çalışan Heyet-i Temsiliye’nin 16-28 Kasım 1919 tarihleri arasında bazı Komutanlarla ve sivil kişilerle yaptığı toplantının tutanakları, (Heyet-i Temsiliye Tutanakları, (Haz. Uluğ İğdemir), Ankara, 1975) adlı kitapta yayınlanmıştır.

İlk kez Tarih ve Yurtbilgisi Muallimi Afet (İnan) tarafından “Vatandaş İçin Medeni Bilgiler” adıyla 1930’da ortaokullarda okutulmak üzere hazırlandı. Kitabın yayınlanmasındaki temel amaç “Vatandaş İçin Medeni Bilgiler Neden Bahseder” başlığı altında şöyle ifade edilmiştir: “Milletin kurduğu devletin millete, vatandaşlara karşı vazifeleri vardır; fakat devletin de mevcudiyeti, vatandaşlardan bir takım mükellefiyetler (sorumluluklar), vazifeler talep eder. O halde, devletin millete ve vatandaşların dahi devlete karşı mütekabil vazifeleri ve hakları vardır.. İşte vatandaşlara, gerek devlet ve hükümetle mevcut vazifeleri ve hakları öğreten bilgiler bu kitapla (Medeni Bilgiler) namı altında toplanmıştır”. Eserin içindekileri gözden geçirildiğinde; millet, devlet, demokrasi, devletin vatandaşa karşı vazifeleri, işbölümü, bağlılık ve çalışma konularından oluşmaktadır.

Nutuk incelendiğinde; Milli Mücadele’nin örgütlenmesine, iç politika olaylarına, Mecliste Birinci ve İkinci grup çatışmasına, diplomasi ve dış politika olaylarına, askeri tarihe, İstanbul ve TBMM Hükümetlerinin ilişkilerine, ayaklanma-lara, düşman işgallerine, lojistik sorunlara, görüşme ve yazışmalara, miting ve kongrelere, askeri ve siyasi örgütlenme aşamalarına ve Atatürk’ün önem verdiği ikinci derecede önemli olaylara ve ayrıntılara yer verildiği görülmektedir.

 Cumhuriyet tarihi ele alınırken ve dönemin kaynakları irdelenirken, geniş bir açıdan değerlendirme yapılmalı ve süreklik ile kopuş tartışmalarına dikkat edilmelidir. Zira her tarihi olayın genellikle kendisinden önceki olayın sonucu ve kendisinden sonrakinin nedeni olduğu gerçeğinden hareketle, Cumhuriyet tarihinin sınırlarının da Osmanlı tarihiyle ve özellikle Osmanlı modernleşmesiyle bağlantılı olduğu unutulmamalıdır

Temelleri 29 Mart 1916’da kurulan “Tarih-i Harp Şubesi”ne kadar uzanan ATASE,yakın dönem Osmanlı Tarihi ve Cumhuriyet dönemine ait askeri ve siyasi olaylara ait önemli belgeleri bünyesinde barındırmaktadır. Tarih-i Harp Şubesi 1967’de Harp Tarihi Başkanlığı’na, 1978’de de bugünkü ATASE başkanlığına bağlandı.En eskisi Kırım Savaşı (1853-1856) ve dönemine ait 8 milyon dolayında belgeye sahiptir.

Cumhurbaşkanlığı Arşivi, 1954’te Cumhurbaşkanı Celal Bayar döneminde, Cumhurbaşkanlığı Gelen Evrak Kalemi’nde bir birim olarak kurulmuştur.

Belli başlı bakanlık arşivleri arasında Milli Savunma, Dışişleri, İçişleri, Milli Eğitim ve Bayındırlık Bakanlıkları arşivleri bulunmaktadır. Bu bakanlıkların faaliyetlerine ve personellerinin özlük haklarına ait belgeler, sözü edilen arşivlerde

yer almaktadır.