TARİH METODU

Cumhuriyet arşivi Ankara'da bulunmaktadır. Söz konusu arşiv günümüzde Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü'nün bir dairesi olarak araştırmacılara hizmet vermektedir. Doğru cevap B'dir.

Cumhuriyet dönemi siyasi tarihi hakkında tez yazan bir öğrenci Cumhuriyet Arşivi, Cumhurbaşkanlık Arşivi, TBMM Arşivi ve Türk Tarih Kurumu Arşivi'nden faydalanabilir. Ancak Kızılay Arşivi, daha çok sağlık tarihini ilgilendiren belge ve veriler içermesi itibariyle, siyasi tarih açısından başvurulacak ilk merkez olmamaktadır. Doğru cevap E'dir.

1927 yılında CHP Kurultayı'nda gerçekleştirdiği uzun konuşmasında Atatürk, böyle bir nutuk vermekteki esas amacının o dönemin tarihini gelecekte yazacak tarihçilere kolaylık sağlamak olduğunu belirtmiştir. Doğru cevap C'dir.

Beş ciltten oluşan bu eserde Atatürk'ün çeşitli yerlerde yaptığı konuşmalar, röportajlar ve nutuklara yer verilmiştir. Bu konuşmalarda Atatürk genellikle devrimler, kalkınma ve kendi yaşadıkları dönemin değerlendirilmesi şeklindedir. İçerisinde Osmanlı tarihini içeren kapsamlı değerlendirilmeler yoktur.

Milli mücadele döneminde çıkarılan özel gazetelerden bir kısmı mücadeleye destek verirken, bir kısmı da onun karşısında yer almıştır. Milli mücadelenin karşıtlarından birisi olan Ali Kemal'in mücadeleye ve Atatürk'e tenkit yazılarının yer aldığı gazetesinin adı Peyam-ı Sabah'tır. Doğru cevap E'dir.

Diğer gazetelerin aksine Takvim-i Vekayi gazetesi resmi bir gazetedir. Bu gazetede kanun ve tüzükler, devlet memurlarının atanması gibi bazı devleti ilgilendiren meseleler yayınlanmıştır. Bu gazete günümüzdeki Resmi Gazete'nin Osmanlı'dan Cumhuriyet'e uzanan versiyonudur.

Rauf Orbay, Osmanlı'dan Cumhuriyet Türkiye'sine geçişteki bütün sancılara birebir tanıklık etmiş. Önce asker olarak, sonra da başbakan olarak deneyimlerini Cehennem Değirmeni ve Siyasi Hatıralarım adını verdiği iki ciltlik bir kitapta toplamıştır. Doğru cevap C'dir.

Anılar, doğası itibariyle subjektif bilgi kaynakları olmakla birlikte, bir döneme tanıklık etmiş kişilerin bakış açıları ve tanıklıkları olarak okunduğunda son derece faydalıdır. Bunlar, diğer kaynaklarla karşılaştırılarak kullanılmalıdır. Doğru cevap D'dir.

Ali Fethi Okyar tarafından Atatürk'ün isteğiyle kurulan Serbest Cumhuriyet Partisi'nin görüşlerini yayan iki gazete olmuştur. Bunlardan birisi Arif Oruç'un çıkardığı Yarın gazetesi, diğeri İzmir'de çıkan Hizmet gazetesidir. Doğru cevap B'dir.

Muhallefat defterleri, malları müsadere edilen kişilerin mallarının işlendiği defterlere Osmanlılar tarafından verilen isim olup, yeniçağ tarihçilerinin birincil kaynakları arasında sayılabilir. Doğru cevap E'dir.

Cumhuriyet döneminde ilk ansiklopedi 1932-1936 yılları arasında yayınlanan Hayat Ansiklopedisi’dir. Daha sonra Cumhuriyet tarihini de kapsayan Türk-İslâm Tarihine yönelik akademik nitelikte ansiklopediler hazırlanır. Milli Eğitim Bakanlığı 13 ciltlik İslâm Ansiklopedisi’ni ve 33 ciltlik Türk Ansiklopedisi’ni çıkarır. 15 ciltlik Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi (Yayımlanma yılı 1983) ve 4 ciltlik Cumhuriyet Ansiklopedisi (1998) çeşitli kavram, kişi ve olaylar hakkında bilgiler vermektedirler.

Enver Koray tarafından hazırlanan Türkiye Tarih Yayınları Bibliyografyası (1729-1955) tarihçiler için kaynak tespiti için temel başvuru kaynaklarından biridir (Yalçın, 2003: 202-203). Atatürk’le ilgili şu iki bibliyografya kayda değerdir. M. Orhan Durusoy-M. Muzaffer Gökman’ın yayına hazırladığı Atatürk ve Devrimleri Bibliyografyası, 1919’dan itibaren yazılmış monografi, hatırat, vesika ve edebiyata ilişkin eserleri içerir. Leman Şenalp’ın iki ciltlik Atatürk Kaynakçası ise geniş bir taramaya dayandırılmıştır. Ayrıca Azmi Süslü’nün başkanlığında bir grubun hazırladığı, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Konusunda Yurtdışında Yayınlanmış Kitaplar Bibliyografyası; Sami Nabi Özerdim’in 10 Kasım-31 Aralık 1938 Günlerinde Türk Basınında Atatürk İçin Yazılmış Yazıların Bibliyografyası ve aynı yazarın 10 Kasım 1953’te Atatürk İçin Yayınlar adlı bibliyografyaları önemli çalışmalardır.

Tahrir: Osmanlı Devleti, yeni fethettiği memleketler ile kendi arazisini, toprağın mülkiyet ve tasarruf biçimini ve vergi miktarını tayin ve tespit etmek gayesiyle belirli zamanlarda imparatorluğun çeşitli topraklarına dair istatistikî bilgiler derlemekteydi. Divanî: Osmanlılar zamanında özellikle erken dönemlerde Divan-ı Hümayûnda kayıtların tutulduğu yazı çeşididir. Hızlı ve ince kalem ile yazılana divanî kırması adı verilirdi. Siyakat: Osmanlı Devleti’nde özellikle maliye ile ilgili yazışmalarda kullanılan bir yazı çeşididir. Rik’a: Türkler tarafından icat edilen, kullanılan ve yaygınlaştırılan ve Arap alfabesi kullanılan yazı tiplerinden biridir.

Cumhurbaşkanlığı Arşivi, 1954’te Cumhurbaşkanı Celal Bayar döneminde, Cumhurbaşkanlığı Gelen Evrak Kalemi’nin bir birimi olarak kurulmuştur.

Bu belge Kırım Savaşı (1853-1856) ve dönemine aittir.

Türk Tarih Kurumu kurulduğu 15 Nisan 1931 tarihinden itibaren Osmanlı ve Cumhuriyet Tarihi’yle ilgili belgeler toplayarak bir arşiv oluşturmaya çalışmıştır. Belgeler, satın alma ve bağış yoluyla sağlanmıştır.

Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ne bağlı olarak 15 Nisan 1942’de kurulan Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Milli Mücadele ve Cumhuriyet Tarihi’yle ilgili 90 bin dolayında  belge, fotoğraf, film ve o dönemde yayınlanmış çeşitli gazete koleksiyonlarına (İrade-i Milliye, Hakimiyet-i Milliye, Tevhid-i Efkâr, Tanin, Babalık vb) sahiptir. Türk Tarih Kurumu Arşivi Türk Tarih Kurumu kurulduğu 15 Nisan 1931 tarihinden itibaren Osmanlı ve Cumhuriyet Tarihi’yle ilgili belgeler toplayarak bir arşiv oluşturmaya çalışmıştır. TBMM Arşivi  Görüldüğü gibi bu arşiv, yasama çalışmalarına ait belgeleri içermesi nedeniyle Cumhuriyet döneminin demokratikleşme tarihi başta olmak üzere, siyasi, sosyal ve kültürel gelişimine ayna tutmaktadır. Kızılay Arşivi 1877’de kurulan Osmanlı Hilâl-ı Ahmer Cemiyeti (sonraları Kızılay Derneği) ülke içinde ve ülke dışında doğal afetler ve savaş dönemlerinde sayısız yardım faaliyetinde bulunmuştur. Bakanlıklar Arşivleri Belli başlı bakanlık arşivleri arasında Milli Savunma, Dışişleri, İçişleri, Milli Eğitim ve Bayındırlık Bakanlıkları arşivleri bulunmaktadır. Bu bakanlıkların faaliyetlerine ve personellerinin özlük haklarına ait belgeler, sözü edilen arşivlerde yer almaktadır.

I. cilttir.

Medeni Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yazıları İlk kez Tarih ve Yurt bilgisi Muallimi Afet (İnan) tarafından “Vatandaş İçin Medeni Bilgiler” adıyla 1930’da ortaokullarda okutulmak üzere hazırlandı. Eserin içindekileri gözden geçirildiğinde; millet, devlet, demokrasi, devletin vatandaşa karşı vazifeleri, işbölümü, bağlılık ve çalışma konularından oluşmaktadır. Bu kitaba, daha sonraları “Askerlik Vazifesi, intihap (seçim), vergi, Teşkilat-ı Esasiye (Anayasa), TBMM, Adliye, Bankalar ve Belediyeler” gibi birçok başlık eklenmiştir. Kitabın daha sonraki baskılarında (1968’den beri) Atatürk’ün “millet, devlet, devletin vazifeleri, hürriyet, taassupsuzluk, bağlılık, çalışmak, vatandaşın vazifeleri” gibi konulara ilişkin el yazıları bulunmaktadır.

Erzurum kongresi, yerel nitelikli olmakla birlikte, ülkenin bütünlüğünün sağlanması konusunda çok stratejik kararlar alınmıştı. Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919) milli mücadelenin mihenk taşlarından biridir. Direniş hareketinin ulusallaşması ve merkezileşmesi açısından önemli bir işlev görmüştür. Müdafaa-ı Hukuk Cemiyetlerinin, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti çatısı altında toplanması ve manda ve himayenin reddedilmesi, bir heyet-i temsiliyenin oluşturulması ve ülkenin herhangi bir parçasının terk edilmemesi gibi ulusal nitelikte kararlar alınmıştı. Yerel nitelik taşıyan ve Yunan işgaline karşı direnişin örgütlenmesi için toplanan Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri’dir. Bu eser, Batı Anadolu’daki sivil direnişin niteliğini ve Mustafa Kemal Atatürk’le kurulan ilişkinin boyutunu göstermektedir. Bu kongre tutanaklarında ne ölçüde İstanbul Hükümetiyle uzlaşılmaya çalışıldığı da ortaya çıkmaktadır. Ege’deki sivil direniş, Alaşehir ve Nazilli Kongreleri’dir. İzmir’in işgali sonrasındaki gelişmeleri, Ege’deki direniş ve kongreleri, İstanbul Hükümeti’yle ilişkileri, ikinci bölümde ise Alaşehir’deki heyet-i merkeziyenin tutanaklarını içermektedir.