TARİH METODU - Deneme Sınavı - 6

Tarih araştırmalarının vazgeçilmez el kitabı İslâm Ansiklopedileri’dir.

Hammer’den sonra ikinci büyük Osmanlı tarihini Johann Wilhelm Zinkeisen Almanca olarak kaleme almıştır. Avrupa arşivleri kullanılarak kaleme alınmış eser kuruluştan 1812’ye kadar gelir.

Türkçe’de ilk büyük Osmanlı tarihini İsmail Hakkı Uzunçarşılı ve Enver Ziya Karal, kaleme almışlardır. Kuruluştan 1774’e kadar olan dönem İsmail Hakkı Uzunçarşılı, 1774’ten sonrası ise Enver Ziya Karal tarafından yazılmıştır. Bu eser yazılırken arşiv belgeleri de kullanılmıştır.

Türkçe’deki derli toplu Osmanlı tarihlerinden bir diğeri ise Mustafa Cezar- Midhat Sertoğlu başkanlığındaki bir heyet tarafından kaleme alınan ve resimlerle desteklenen altı ciltlik Mufassal Osmanlı Tarihi’dir (İstanbul 1957-1972). Bu eser daha ziyade Osmanlı kronikleri kullanılarak kaleme alınmıştır.

Hicrî ve Rumî tarihleri miladî tarihe çevirmek için de bazı el kitaplarına müracaat edilmelidir. Bu maksatla günümüzde yaygın olarak, Yücel Dağlı-Cumhure Üçer, Tarih Çevirme Klavuzu, I-V, Ankara 1997 adlı çalışma kullanılmaktadır. Ayrıca Türk Tarih Kurumu’nun resmi sitesinde de tarih çevirme programı ile Hicrî ve Rumî tarihler Miladî tarihe çevrilebilmektedir.

Sadece Osmanlıca bilmek araştırma yapmaya yetmez. Arşivlerde araştırma yapmak için Osmanlı döneminde kullanılan el yazısı türlerini de bilmek gerekir. Yeniçağ tarihi araştırmalarında divanî ve siyakat yazısı önemlidir.

Osmanlı Devleti’nde resmî tarih yazıcılığı, vekayi’nüvislik kurumunun XVIII. yüzyıl başlarında ortaya çıkmasından itibaren imparatorluğun sonuna kadar sürecek devamlı bir devlet hizmeti hâline gelmiştir.

İlk resmî şehnâmeci Arifî Fethullah Çelebi’dir ve Şehnâme-i Âl-i Osmân isimli 60 bin beyitlik bir eser yazmıştır.

Vak’anüvis, “vaka yazan” manasına gelir ve bu tarz tarih yazıcılığının özelliği hadiselerin yıl yıl anlatılmasıdır.

Girit ve Uyvar Seferleri, XVII. yüzyıl Osmanlı tarihinin en çok üzerinde durulan konularından birisi Girit seferi ve Uyvar Kalesi’nin fethidir. Bu tarihlerin belli başlıcaları şunlardır: Pîrî Paşazâde Hüseyin’in Târih-i Fethi Hanya’sı, Sipahizâde Ahmed’in Gazavatnâme-i Cezire-i Girit ve Zadre’si; Hasan Ağa’nın Cevâhirü’t-Tevârih’i, Erzurumlu Osman Dede’nin Târih-i Fazıl Ahmed Paşa’sı, Mustafa Zühdi’nin Ravzatü’l-Gazâ (Tarih-i Uyvar)’sı, Ömer Taib Efendi’nin Fethiye-i Uyvar ve Novigrad’ı; Mehmed Necati’nin Ez-Menâkıbât-ı Gazâ ve Cihâd (Tarih-i Sultan Mehmed Han (bin) İbrahim Han)’ı, Târih-i Fazıl Ahmed Paşa ve Feth-i Kandiye, Hikâyet-i Azimet-i Sefer-i Kandiye ve Târih-i Muteber.

İslam Ansiklopedileri Milli Eğitim Bakanlığı tarafından çıkarılmıştır.

Osmanlı tarihini genel olarak ele alan ilk eseri Almanca olarak Joseph von
Hammer kaleme almıştır.

İsmail Hami Danişmend'e aittir.

Şehnâme yazıcılığı, Fatih devrinde başlamış, II. Bâyezid devrinde devam etmiş ve Kanunî döneminde resmî bir müessese hâline gelmiştir.

Bahsedilen tarihlere selimname ismi verilmiştir.

Şehnameler resmi olarak hazırlanan tarihlerdir.

Bütün seçeneklerdeki tarihçiler 18. yy tarihçilerindendir.

1730 yılında meydana gelmiştir.

Ziyaname III. Selim dönemi kaynakları arasında yer almaktadır.

Eser Sır Kâtibi Selâhi'ye aittir.