TARİH METODU - Deneme Sınavı - 22

Yazılı kaynaklar: 1) Edebi kaynaklar, 2) Epigrafik kaynaklar, 3) Papirolojik kaynaklar, 4) nümismatik kaynaklar olarak sınıflandırılmaktadır. Bu yazılı kaynaklara ilaveten yazılı olmayan ama Eskiçağ tarihinin kaynaklarından biri olan “Arkeolojik kaynakları” da 5. Kaynak olarak değerlendirmek gerekmektedir.

Ortaçağ tarihi araştırmalarında İslâm dünyasındaki yer isimleri ve yerleşim yerleri ile ilgili en önemli başvuru kitabı Yakût el-Hamevî'nin XIII. yüzyılda kaleme aldığı Mucemü'l-Buldân adlı ansiklopedik eseridir. Doğru cevap "A" seçeneğidir.

İlhanlı Hükümdarı Gazan Han (1295-1304) zamanında daha çok malî alanda kullanılmak üzere Takvîm-i Hânî adıyla bilinen ve güneş esasına dayanan bir takvim düzenlenmiştir. Doğru cevap "D" seçeneğidir.

Tarihte Usûl adlı kitabın yazarı Zeki Velidî Togan'dır.

Söz konusu sorunun başlıca nedeni tarihsel süreçte kullanılan takvim türlerindeki çeşitliliktir.

Dünyada islami yazmaların bulunduğu kütüphaneler ve bu kütüphanelerin yazma kataloglarına giriş niteliğinde çalışma World Survey Of Islamıc Manuscripts, (ed. Geoffrey Roper) İslam dünyası ile ilgili batı dillerinde yayınlanan araştırmaların künyesi şu çalışmada toplanmıştır: Index Islamıcus. Bibliography Of Islamic Central Asia bu eser bir Rus neşriyatı olarak Yuri Bregel tarafından hazırlanan orta asya tarihi ile ilgili araştırmaları kapsayan bir eserdir.

Orta Asya tarihini bir bütün olarak ele alan şu çalışmalar da faydalıdır: R. Grousset, L’empire des steppes: Attila, Gengis-khan, Tamerlan, Paris 1939 (İngilizcesi: The Empire of the Steppes: A history of Central Asia, New Brunswick 1970; Türkçesi: Bozkır İmparatorluğu: Attila-Cengiz Han-Timur, Türkçe terc. Reşat Uzmen, İstanbul 1993; K. Jettmar - H. W. Haussig - B. Spuler - L. Petech, Geschichte Mittelasiens, Leiden 1966 (bu eser içerisinde bilhassa B. Spuler tarafından kaleme alınan “Geschichte Mittelasiens seit dem Auftreten der Türken”, s. 123-310); S. G. Klja_tornyj - T. I. Sultanov, Staaten und Völker in den Steppen Eurasiens. Altertumund Mittelalter, Almanca terc. Reinhold Schletzer, Berlin 2006.

Toponomi yer adları bilimidir.

Türkçe’nin Ortaçağ tarihi araştırmaları açısından en eski ve en mühim tarihî sözlüğü Dîvânu Lugati’t-Türk, Kaşgarlı Mahmûd tarafından kaleme alınmıştır.

Doğru cevap a'dır.

Türkçe şahıs adları hakkındaki temel çalışma Macar asıllı Türkolog László Rásonyi (1899-1984) tarafından başlatılmışsa da, araştırmacının ömrü bu dev çalışmayı tamamlamaya ve yayınlamaya yetmemiştir.

Doğru cevap d'dir.

İlhanlılar devrine ait elimize ulaşan kaynaklar epey sınırlı olmasına rağmen, bunlardan vergi kitabeleri, özellikle iktisadi düzenlemelerle ilgili önemli bilgiler sunmaktadırlar. Doğru cevap "A"dır.

Para ve sikke gibi nümizmatik kaynaklar, Ortaçağ tarihi için en güvenilir kaynaklardandır. Tarihyazımının yeterli bilgi vermediği yerlerde, özellikle siyasi tarih için yararlanılmaktadır. Ancak kurulan vakıfların yerlerinin tespiti anlamında bir bilgi içermemektedirler. Doğru cevap E'dir.

Vakfiyeler, kurulan vakfın ne şekilde işleyeceğiyle ilgili önemli bilgiler sunmaktadırlar. Bunlar arasında vakfın kurucusu, mütevellisi, yeri ve amacı yer almaktadır. Ancak vakıflar genellikle nesiller arası devredildiğinden, lağvedilmeleri en azından niyet anlamında söz konusu değildir. Doğru cevap D'dir.

Bir esere, eserin müellifi ya da başka bir yazar tarafından yapılan ilavelere zeyl denirdi. Bu kimi zaman sona eklenen küçük bir bölüm, kimi zaman o eseri tamamlayıcı nitelikte tamamen bağımsız başka bir eser şeklinde olabilirdi. Doğru cevap B'dir.

Moğol istilasından dolayı Horasan'dan Anadolu'ya göçerek Selçuklu devlet hizmetine giren bir ailenin mensubu olan İbn Bibi 1192-1280 yıllarını kapsayan önemli bir eser kaleme almıştır. Doğru cevap A'dır.

Tarihin bütün kaynaklarında geçerli olduğu gibi, İbn Bibi'nin eseri de eleştirel ve dikkatli bir gözle okunmayı gerektirmektedir. Bu durum, özellikle Moğol istilasından kaçan ve Selçuklu hanedanınına sığınan bir yazarın eseri için önem arz eder. Bu bağlamda, İbn Bibi'nin eserini yazarken kimliğinin sınırlarından soyutlandığı iddia edilemez. Doğru cevap C'dir.

Ortaçağ'da yazılmış tarihler, yazıldığı yer ve kültürel atmosfere göre, Arapça, Farsça ve Türkçe olabilmektedir. Doğru cevap E'dir.

İslam ortaçağına ilişkin kaynaklarımız sınırlı olmakla birlikte, temel olarak epigrafik ve nümizmatik kaynaklardan, vesikalardan ve tarihyazımından yararlanmaktayız. Salnameler ise özellikle 19. yüzyıl Osmanlı'sında görülmeye başlanmıştır. Doğru cevap D'dir.

Seyahatnameler özellikle yazarının kişisel gözlemlerini ihtiva etmesi açısından önemli eserlerdir. Bu dönemde özellikle Arap ve Batılı seyyahlara rastlamaktayız. Seçenekler arasında yer alan İbn Bibi, bir seyahatname değil tarih kitabı kaleme almıştır. Doğru cevap B'dir.

Siyasetname isimli eserin sahibi, Büyük Selçuklu Devleti'nde vezirlik de yapmış olan Nizamü'l-Mülk'tür. Doğru cevap "A" şıkkıdır.