TARİH METODU - Deneme Sınavı - 7

Yazılı  kaynaklar bir de şu  flekilde sınıflandırılmaktadır: 1) Edebi kaynaklar, 2)
Epigrafik kaynaklar, 3) Papirolojik kaynaklar, 4) Nümismatik kaynaklar

Yazıtlar, edebi kaynaklardaki kimi boşlukları ve eksiklikleri bütünleyici, düzeltici dahası tümüyle yani bir tarihsel gerçeği ortaya çıkarıcı bir nitelik taşımaktadır. “dipinti” ve “graffiti” adı verilen duvara çizilmifl ve kilden kaplara yazılmış yazılarla Eskiçağ insanının günlük özel yaşamına  kadar inilebilmiştir.

Yazı  ilk olarak Mezopotamya’da yaklaşık olarak 3200 yıllar arasında ortaya çıkmıştır. Çiviye benzemesinden ötürü çivi yazısı adı verilen ve kil tabletler üzerine yazılan bu ilk belgeler tarihin de ilk yazılı  belgeleridir.

Eski Önasya kültür dünyasına ait
olan en önemli keşifer arasında yer alan ve 30 bin tablet ya da fragmanı aşan Hititler’e ait Boğazköy arşividir: Bilindiği gibi kanunlar, kral yazıtları ya da yıllıkları,
antlaşmalar, mektuplar, bağış belgeleri, dinsel metinler, kült envanterleri, yüksek
edebi de¤eri olan mitolojik metinler ile dualar, savaş arabalarında kullanılan atları
yetiştirmeye ait metinlerin çoğu Hititçe olmakla birlikte; Boğazköy’de ayrıca Hattice, Luvice, Palaca, Hurrice, Sümerce ve Akkadca metinler de bulunmuştur.

Tarihe bilimsel yaklaşım ilk kez Helenler ile başlamış denilebilir. Helenler’den
önce Yakın Doğulu kavimlerde tarih yazımı dini ve mitolojik karakterli idi. Oysa
Herodotos ile başladığı kabul edilen Helen tarih yazımının  en büyük özelliği hümanist oluşu  idi.

Bilinen ilk tarihçi M.Ö. V. yüzyılda yaşamış olan Bodrumlu (= Halikarnassos)
Herodotos’tur.

Romalılar arasında Latince olarak ilk kez tarih alanında eser veren kişi M. P. Cato olmştur. Yedi kitaptan oluşan Origines (= Kökenler) adlı eserinde Roma’nın başlangıcından kendisinin öldüğü M.Ö. 149 yılına kadar olan tarih olaylarını  anlatmıştır.

Roma tarih yazıcılığının  son gerçek tarihçisi Ammianus Marcellinus’tur: M.S.
330 yılında bugünkü adı Antakya olan Antiokheia kentinde doğmuştur. Helen asıllı olan Ammianus, asker olarak pek çok savaflta çarpıtılmıştı. Ammianus M.S. 96-378
yılları  arasını kapsayan bir tarih eseri kaleme almıştır. Bu eserinde Tacitus’u devam
ettirmekle kalmamış, aynı  zamanda O’nu kendisine örnek edinmiştir.

Eski Çağ Tarihi, Akdeniz ve Önasya kültür çevreleri ile bu çevrelerle doğrudan ilişki halinde bulunan komşu bölgelerin yazı ile başlayan en eski devirlerinden (M.Ö. yaklaşık 3200) Bizans’ın siyasal olarak kurulduğu M.S. VII. yüzyıla kadar olan süreyi kapsamaktadır. Doğru yanıt D'dir.

Eski Çağ Tarihi, Akdeniz ve Önasya kültür çevreleri ile bu çevrelerle doğrudan ilişki halinde bulunan komşu bölgelerin yazı ile başlayan en eski devirlerinden (M.Ö. yaklaşık 3200) Bizans’ın siyasal olarak kurulduğu M.S. VII. yüzyıla kadar olan süreyi kapsamaktadır. Doğru yanıt E'dir.

Yaklaşık olarak 4000 yıl kadar süren Eski Çağ Tarihi kültürel bakımdan iki gruba ayrılmaktadır. Bunlar: Eskidoğu ile Eskibatı’dır. Doğru yanıt A'dır.

Yaklaşık olarak 4000 yıl kadar süren Eski Çağ Tarihi kültürel bakımdan iki gruba ayrılmaktadır: Kronolojik bakımdan daha eski olan ve “Eskidoğu” diye adlandırılan grupta Eski Önasya (Mezopotamya, Suriye-Filistin, İran ve Anadolu) ve ardından Eski Mısır kültürleri; genel olarak “Eskibatı” diye adlandırılan ikinci grupta ise Ege-Helen kültürleri, Büyük İskender’in açtığı Helenizm devri kültürü ve İtalya-Roma kültürleri yer almaktadır. Doğru yanıt B'dir.

Yaklaşık olarak 4000 yıl kadar süren Eski Çağ Tarihi kültürel bakımdan iki gruba ayrılmaktadır: Kronolojik bakımdan daha eski olan ve “Eskidoğu” diye adlandırılan grupta Eski Önasya (Mezopotamya, Suriye-Filistin, İran ve Anadolu) ve ardından Eski Mısır kültürleri; genel olarak “Eskibatı” diye adlandırılan ikinci grupta ise Ege-Helen kültürleri, Büyük İskender’in açtığı Helenizm devri kültürü ve İtalya-Roma kültürleri yer almaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Papirüsler; hukuki, sosyo-ekonomik koşullar, devlet ve siyasal düzen vb. hakkında bilgiler verir. Bununla birlikte, diğer kaynaklardan Antik Çağ’a ilişkin bazı bilgileri de papirüsler aracılığıyla edinme fırsatı bulmaktayız. Doğru yanıt D'dir.

Arkeolojinin tarih araştırmalarında yardımcı olduğu alanlar esas itibariyle şunlardır: Kültürel bağlantıların ve tarihsel olayların anlaşılması; sosyal ve dinsel açıdan olmak üzere yaşam koşullarının araştırılması; mekânların ortaya konulması ve analizi. Bunun ötesinde arkeolojik kaynakların tümü, tarihi önemli ölçüde canlı bir hale de getirmektedir. Doğru yanıt E'dir.

Eski Çağ kaynakları yazılı ve yazısız olmak üzere ikiye ayrılır. Yazılı kaynaklar, esas itibariyle iki gruptan meydana gelirler: Yazıt, sikke gibi bir olayın doğrudan doğruya parçası olanlar “birincil”; antik tarihçilerin yazdıkları ve nesnel olmayan kaynaklar ise “ikincil” kaynaklar diye ayrılmaktadır.

Birinci elden kaynaklar, haber verdikleri olaylarla bağlantılı ve ilişki halinde olmuşlardır. Örneğin bir yazıt, anlatmak istediği konu ile doğrudan doğruya ilgili olarak yazılmıştır. Aynı durum, sikkeler ve papirüsler için de geçerlidir. Bu nedenle, birinci elden kaynakların ifadelerindeki doğruluk değeri, edebi kaynaklara göre daha tarafsızdırlar. Zira birinci elden kaynaklar, değerlendirme ve yorumlama yerine yalnızca haber verirler; bunlar kendilerinden sonraki dünyadan daha çok içinde bulundukları zamana yönelmişlerdir. Bu nedenle de, ikinci elden kaynaklara göre daha güvenilir bir nitelik taşımaktadırlar. Birinci elden kaynakların bir dezavantajı, bunların belli bir bağlantı içinde olmayan dağınık haber vermeleri; yani yalnızca münferit bazı soruları yanıtlamalarıdır. Doğru yanıt E'dir.

Yazılı kaynaklar bir de şu şekilde sınıflandırılmaktadır: 1) Edebi kaynaklar, 2) Epigrafik kaynaklar, 3) Papirolojik kaynaklar, 4) Nümismatik kaynaklar. Doğru yanıt B'dir.

Yazılı kaynaklardan, sikkenin icadından birkaç yüzyıl öncesinden beri Ege Dünyası’nda madenlerin, büyük baş hayvanların, üç ayaklı kazanların, baltaların vb. araç gereçlerin para olarak kullanıldıklarını öğrenmekteyiz. Yazıtlar, papirüsler gibi birincil nitelikte tarihsel kaynaklardan olan sikkelerin; tipolojik açıdan da yazıtlar, papirüsler ve arkeolojik belgelerle yakın benzerliği vardır. Sikkeler, birincil nitelikte kaynaklar olmasına rağmen, taşıdıkları “propagandacı” özellikler yüzünden nesnel olmaktan oldukça uzaktadırlar. Tarihte ekonomik olduğu kadar siyasal açıdan da önem kazanan sikkenin siyasal tarih araştırmaları bakımından önemli bilgiler verdiği görülmektedir. Doğru yanıt B'dir.

Herodotos. Doğru yanıt C'dir.

Birincil kaynakların yorumlama ve değerlendirmeden uzak, tarafsız olmaları. Doğru yanıt D'dir.