TARİH METODU - Deneme Sınavı - 4

M.Ö. V. yüzyılda yaşamış bir başka tarihçi Thukydides’in tarih sahnesine çıkışıyla Helen tarih yazımında büyük sıçramalar olmuştur. Thukydides, Herodotos’un dinleyici eğlendirmek için tarih yazma düşüncesine karşıydı. Thukydides’in tarih yazımındaki amacı olayları akıl ve mantık yoluyla açıklamaktı. Bu nedenle Thukydides siyasal yazımın ilk örneğini verdiği eseriyle kronolojiye özen göstermiş, yalnızca olayları anlatmakla yetinmeyerek, onları meydana getiren nedenler ve aralarındaki bağlantılar üzerinde durmuştur.

Yazılı kaynaklar şu şekilde sınıflandırılmaktadır: 1) Edebi kaynaklar, 2) Epigrafik kaynaklar, 3) Papirolojik kaynaklar, 4) Nümismatik kaynaklar

Eski Önasya kültür dünyasına ait olan en önemli keşif 30 bin tablet ya da fragmanı aşan Hititler’e ait Boğazköy arşividir.

Bilinen ilk tarihçi M.Ö. V. yüzyılda yaşamış olan Bodrumlu (= Halikarnassos) Herodotos’tur.

Sikke M.Ö. VI. yy da Lidyalılar tarafından icat edilmiştir.

Papirolojik belgeler Papirolıjik kaynaklar satatüsünde incelenmektedir.

Avrupalılar bu yüzyıllarda Mısır’daki fellahların gübre olarak kullanmak üzere ısrarla antik papirüs kâğıdı aradıklarını fark etmişler ve Eski Mısırca, Koptça, Helence ve Latince dillerinde metinler içeren bu kâğıtları onlardan satın almışlardır.

Dilimize “yazıtbilim” diye çevirebileceğimiz, epigrafi her dilde ve her bölgede olmasa da, birçok kültürde farklı görünüşlerde vardır.

Papirüslerin büyük bölümü genellikle özel ve resmi nitelikte “belge” karakteri taşımaktadır. Devlet ve siyasal düzeni ilgilendiren konularda kaynak değeri olan papirüs sayısı ise oldukça azdır.

Augustus geçmişin, tarihin incelenmesi için yazarları teşvik etmekteydi. Bu yazarlar arasında Augustus tarafından tarihsel anıtların ve belgelerin bulunması ile görevlendirilen Livius da vardı. Titus Livius, Augustus Çağı’nın en önemli tarih yazarı idi. Livius annalistik tarzda Ab urbe condita adlı kentin kuruluşundan kendi çağına kadar bir Roma tarihi kaleme almıştır.

Bazı mezar yazıtlarında ölen kişi için mezar taşını hazırlatan kişiler tarafından “anısı için” anlamına gelen mnemes barin veya mnemes eneka ifadesinin yazdırılmış olduğu görülür. Her iki ifade de ölen kişiye saygıyı ifade eder.

Antikçağ’da papirüsler üzerine yapılmış kayıtları inceleyen ve bunları tarih araştırmalarında kullanabilecek hale getiren “Eskibatı tarihi temel bilimi”,  “papiroloji”dir. Papiroloji öncelikle Mısır’ın Helenistik-Roma döneminde papirüs ve parşömenler üzerine yapılmış Helence ve Latince kayıtlarla ilgilenmektedir. Papirüsler Mısır’a ilişkin kaynaklardır.

Helence nomisma (=sikke) sözcüğünden gelen “nümismatik”, Antikçağ sikkelerini ekonomik, tarihsel, kültürel ve sanatsal yönleriyle inceleyen Eskibatı temel biliminin adıdır.

Ortaçağ tarihi araştırmalarının ana kaynaklarından biri de Ortaçağ'da yaşamış bazı müelliflerin kendi dönemleri ile daha önceki dönemlerde yaşamış kendi alanlarında meşhur şahsiyetlerin biyografilerini kaleme aldıkları eserlerdir.  el-Ensâb, Tabakâtü'l-Fukahâ, el-Vâfî bi'l-vefayât, Vefayâtü'l-Ayân  isimli eserler Ortaçağ'da yazılmış biyografi eserlerinden bazıları olup Ortaçağ tarihi araştırmalarının ana kaynaklarındandır. Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Dünya'da İslâmî yazma eserlerin en çok bulunduğu ülke Türkiye'dir. Türkiye kütüphanelerinde bulunan yaklaşık 250.000 cilt yazma eserin 146.000 cildi İstanbul'daki kütüphanelerde bulunmaktadır. Bu rakamlara göre bugün İstanbul dünyada en çok İslâmî yazma eserin toplandığı şehir durumundadır. Doğru cevap "E" seçeneğidir.

Tarih boyunca Türkçe ile ilgili bir çok sözlük meydana getirilmiş olup bunlardan bir tanesi Kumanlara (Kıpçaklar) ait olan ve müellifi bilinmeyen Codex Cumanicus adlı Türkçe sözlüktür. Doğru cevap "B" seçeneğidir.

Tarih araştırmalarında yer adları gibi şahıs adlarının da doğru şekilde tespit edilmesi önemlidir. Bunun için tarih araştırmacıları dil biliminin bir dalı olan ve şahıs adları ile özel adları inceleyen bilim olan onomastik çalışmalarına müracaat etmelidir. Doğru cevap "C" seçeneğidir.

Türkçe şahıs adları ile ilgili Avrupalı araştırmacılar önemli araştırmalar yapmış olmakla birlikte bu alanda yaptığı çalışmalar ile önemli katkılar sunan Türk tarihçi Faruk Sümer'dir ve çalışmalarını Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları ismiyle yayınlamıştır. Doğru cevap "B" seçeneğidir.

Ortaçağ İslâm dünyasıyla ilgili başlıca jeneoloji çalışmalarını Halil Edhem, St. Lane Poole, Clifford Edmund Bosworh, Eduard von Zambaur gibi bilim adamları yapmış olup son derece önemli eserler meydana getirmişlerdir. Mehmet Altay Köymen ise Türkiye'de Selçuklu tarihi araştırmalarının önde gelen isimlerinden biridir. Doğru cevap "E" seçeneğidir.

Tarih araştırmalarında bir hükümdar ya da hanedanın şecere bilgileri için müracaat edilmesi gereken eserler soy bilimi olan jeneoloji kitaplarıdır. Doğru cevap "C" seçeneğidir.