TARİH FELSEFESİ II

19. yüzyılda Pozitivizm olarak adlandırılan bir felsefe akımı da ortaya çıkmış- tır. 19. yüzyılda pozitivizme doğru genel bir eğilim de vardır ve pozitivizm ise “Ortaçağ’da felsefenin teolojinin hizmetinde bulunması gibi, doğa biliminin hiz- metinde bulunan felsefe diye tanımlanabilir”

Simon’a göre bilimin gelişmesi ile sanayinin gelişmesi, dolayısıyla insanlığın ge- lişmesi arasında bir bağlantı vardır. Saint-Simon’a göre bütün evren bütün gö- rünümleriyle tek bir değişmez yasaya göre açıklanabilir olmalıdır. Bu tek genel yasa bilinirse doğa gibi toplum da bu yasaya göre düzenlenebilir. Bu da insanlığın ilerlemesini hızlandırarak insanlığın mutluluğu amacına hizmet eder.

Auguste Comte (1798-1857) 19. yüzyılın pozitivist akıl ve bilim anlayışının en önemli temsilcilerindendir. Comte ilerleme anlayışı bakımından Aydınlanmanın ilerleme tasarımına benzer bir görüş ortaya koymuştur. Comte’a göre tarihsel varlık alanı sürekli ilerleme gösteren bir oluş sürecidir.

Teolojik hâl insan aklının ilk aşa- masıdır ama yine de bir akıldır. Çünkü olguları açıklama çabası vardır. Comte’a göre teolojik aşama en yüksek seviyesine çok sayıdaki tanrısallıklar yerine tek bir varlığın tanrısal öngörü eylemini koyduğu zaman ulaşmıştır. Teolojik aşama bütün fenomenlerin tek bir tanrısal varlıkla açıklanmaya çaılışıldığı dönemdir.

Pozitif aşamada ise insan aklı mutlak kavramları elde etmenin olanaksızlığını kabul ederek kendini yalnızca iyi düzenlenmiş akıl yürütmelerin ve gözlemlerin kullanımıyla olguların gerçek yasalarını yani olguların art arda geliş ve benzeşim ilişkilerini keşfetmeye adar. Pozitif aşama bütün fenomenlerin genel yasalar aracılığıyla açıklanmaya çalışıldığı dönemdir.

Mill’e göre sosyoloji olmaya doğru giden bir tarih biliminin bulacağı yasalar top- lum yasaları olacaktır ve toplum yasaları da doğa yasalarından farklı yasalardır. Çünkü Mill’in bilim anlayışına göre doğa yasaları tümevarımla elde edilmektedir. Oysa tarihteki yasaların tümevarım yoluyla elde edilmesi sorun olarak görünmektedir. Ayrıca Mill’e göre sosyal olguları doğal olgular gibi yapay deneylerle test etme olanağı da yoktur. Tarih yasaları tekil insan doğasından türetilebilecek olan biyolojik ya da psikolojik doğa yasalarının yönlendirdiği yasalardır.

Pozitif felsefenin kurulu- şunun tamamlanabilmesi için giderilmesi gereken tek eksiklik toplumun düzenlenmesi konusunda da yararlı olabilecek pozitif bir toplumbilimin kurulamamış olmasıdır. İnsan aklı gök ve yer fiziğini, ayrıca organik fiziği kurmuş olduğundan geriye yapılması gereken toplum fiziğinin kurulması ve gözlem bilimleri sisteminin tamamlanmasıdır.

Mill’e göre sosyoloji olmaya doğru giden bir tarih biliminin bulacağı yasalar toplum yasaları olacaktır ve toplum yasaları da doğa yasalarından farklı yasalardır. Çünkü Mill’in bilim anlayışına göre doğa yasaları tümevarımla elde edilmektedir. Oysa tarihteki yasaların tümevarım yoluyla elde edilmesi sorun olarak görünmektedir.

Birleştirilmiş bilim anlayışı bütün bilimlerin tek bir yöntem kullanması gerektiğini savunan anlayıştır. Buna göre tarih de bilim olacaksa doğa bilimlerinin yöntemlerini kullanmalıdır. 20. yüzyılda Mantıkçı Deneycilik olarak da bilinen neopozitivizm birleştirilmiş bilim ideali ile ortaya çıkıp tüm bilimlerin birliğini savunarak 19. yüzyıl pozitivist düşüncesini takip etmiş ama bazı bakımlardan ondan ayrılmıştır.

Karl Raimund Popper’e göre ise tarih yasa bulmaz, kuramsal bilimlerin bulduğu yasaları kullanarak açıklamalar yapar. Popper bilimleri kuramsal bilimler ve uygulamalı bilimler olarak ikiye ayırır. Kuramsal bilimler yasa önermeleri kurarlar oysa uygulamalı bilimler kuramsal bilimlerin yasa önermelerini kullanırlar. İşte bu anlamda tarih kuramsal bir bilim değildir. Bu yüzden kuramsal fizik gibi bir kuramsal tarih bilimi söz konusu değildir.

"Pozitivizm" ya da olguculuk olarak bilinen düşünce akımı 19. yüzyılda ortaya çıkmış vebu akımın temsilcileri, bilimlerin yalnızca olgular arasındaki yasa bağıntılarını keşfetmeleri gerektiğini ileri sürmüşlerdir.

Pozitivist felsefenin en büyük ismi kuşkusuz Auguste Comte’dur.

Saint-Simon "Bir Cenovalıdan Çağdaşlarına Mektuplar" adlı yapıtında ilerleme ile bilimin ve aklın gelişmesi arasında gördüğü ilişkiyi dile getirmiştir.

I numaralı ifadede yer alan bilgi pozitivist tarih görüşüne göre yanlış olduğundan bu ifadenin yer almadığı seçenek sorunun doğru yanıtı olacaktır. Doğrusu, "Pozitivist ontoloji tarihsel varlık alanı ile doğal varlık alanı arasında bir ayrım yapmaz" şeklindedir.

Comte'a göre, insan tarihi art arda gelen üç dönemden geçmiştir: teolojik dönem, metafizik dönem ve pozitif dönem. Teolojik aşama bütün fenomenlerin tek bir tanrısal varlıkla açıklanmaya çalışıldığı dönemdir. Metafizk aşama bütün fenomenleri tek bir soyut kavram aracılığıyla açıklanmaya çalışıldığı dönemdir. Pozitif aşama bütün fenomenlerin genel yasalar aracılığıyla açıklanmaya çalışıldığı dönemdir.

Comte'a göre, pozitif aşamaya ulaşabilmek için insan aklı diğer iki aşamadan geçmek zorundadır, bu aşamalardan biri ya da ikisi atlanarak pozitif aşamaya geçilemez. E seçeneği sorunun yanıtıdır.

Comte’a göre, pozitif toplum bilimin (sosyolojinin) kurulmasıyla bilimler tarihinin son aşaması da tamamlanmış olacaktır.

Mill tarihsel olguları açıklamak için kullanılması gereken yöntemin ters dedüktif yöntem olduğunu söyler. Ters dedüktif yöntem nedenlerden etkileri çıkarmanın tersine etkilerden nedenlerin bilgisini çıkarmak olarak tanımlanmaktadır.

Herbert Spencer, biyolojik evrim kuramını tarihe uygulayarak tarihte de evrensel bir ilkeye varılabileceğini savunmuştur.

Karl Raimund Popper’e göre, tarih yasa bulmaz, kuramsal bilimlerin bulduğu yasaları kullanarak açıklamalar yapar. Popper bilimleri kuramsal bilimler ve uygulamalı bilimler olarak ikiye ayırır. Kuramsal bilimler yasa önermeleri kurarlar oysa uygulamalı bilimler kuramsal bilimlerin yasa önermelerini kullanırlar. İşte bu anlamda tarih kuramsal bir bilim değildir. Bu yüzden kuramsal fizik gibi bir kuramsal tarih bilimi söz konusu değildir. Tarih olsa olsa kuramsal bilimlerin yasalarını kullanarak geçmiş olguları açıklayan bir bilim olabilir ama kuramsal fizik gibi geleceğe yönelik öndeyide bulunan kuramsal bir bilim olamaz. Bu yüzden de Hegel ya da Marx’ın yaptığı anlamda bir genel dünya tarihi olanaksızdır. Çünkü insanlık tarihinin gidişi insanların amaçlı eylemlerinden ve insan bilgisinin artışıyla sürekli değişir ve etkilenir. Böyle bir süreci önceden görmek ya da bu sürecin bütününü görmek olanaksızdır.