TARİH FELSEFESİ II - Deneme Sınavı - 7

Karl Raimund Popper’e göre, tarih yasa bulmaz, kuramsal bilimlerin bulduğu yasaları kullanarak açıklamalar yapar. Popper bilimleri kuramsal bilimler ve uygulamalı bilimler olarak ikiye ayırır. Kuramsal bilimler yasa önermeleri kurarlar oysa uygulamalı bilimler kuramsal bilimlerin yasa önermelerini kullanırlar. İşte bu anlamda tarih kuramsal bir bilim değildir. Bu yüzden kuramsal fizik gibi bir kuramsal tarih bilimi söz konusu değildir. Tarih olsa olsa kuramsal bilimlerin yasalarını kullanarak geçmiş olguları açıklayan bir bilim olabilir ama kuramsal fizik gibi geleceğe yönelik öndeyide bulunan kuramsal bir bilim olamaz. Bu yüzden de Hegel ya da Marx’ın yaptığı anlamda bir genel dünya tarihi olanaksızdır. Çünkü insanlık tarihinin gidişi insanların amaçlı eylemlerinden ve insan bilgisinin artışıyla sürekli değişir ve etkilenir. Böyle bir süreci önceden görmek ya da bu sürecin bütününü görmek olanaksızdır.

Doğa matematiksel analiz yoluyla incelenebilir oysa tarihte matematiksel olmayan insan eylemleri vardır, tinsellik vardır. Doğa matematiksel analize uygun olsa da tinsellik matematik olarak analiz edilemez.

Dilthey bir tarih yazıcısının yargılarının, bir iktisatçının vardığı sonuçların, bir hukukçunun kullandığı kavramların altında yatan ilkeleri soruşturmak istemiştir. Metafizik kavramların içine taşındığı bir tarih felsefesinin olanaklı olup olmadığı sorusunun yanıtlanabilmesi için tin bilimleri ya da tarih bilimleri denilen
bilimlerin dayandığı sağlam bir zemin oluşturulmalıdır. Dilthey’a göre Comte’un sosyolojisi bunu başaramaz. Dilthey bu konuda şöyle der: “Comte’un ve pozitivistlerin, J. S. Mill’in ve empiristlerin bu sorulara verdikleri yanıtlar bana tarihsel gerçekliği doğabilimsel kavramlara ve yöntemlere uydurma uğruna, bu gerçekliği çarpıtmak ve tahrif etmek olarak görünmektedir”Doğru cevap A'dır.

Akıl tarihsel-psikolojik bir varlık olarak insanın aklıdır. Bu yüzden de Kant’ın Saf Aklın Eleştirisi’ne bir yanıt olarak Tarihsel Aklın Eleştirisi adlı yapıtını yazmak istemiştir.

Dilthey’a göre tarihte olup biten her şey insan tinselliğinin ürünü olmakla birlikte aynı zamanda insanı belirleyen bir şeydir. Dilthey bu tarih anlayışıyla Hermeneutik tarih anlayışının da kurucusu olmuştur.

Benedetto Croce (1866-1952) bir Hegelci olarak felsefeyi salt kavramsal bir etkinlik olarak görse de Hegel’den bir noktada ayrılır. Ona göre Hegel bütün gerçekliği kavramsal ve mantıksal olana indirgemiştir (Özlem 2012: 214). Croce’ye göre gerçekliği salt mantıksal olarak görmek gerçekliğin mantık dışı yanlarını ve çeşitliliğini, karmaşıklığını basite indirgemek demektir. Croce’ye göre Hege,l tini, kendisini
akla uygun olarak açan ve yine akla uygun olarak kavrayan bir şey olarak ele almıştır. Oysa insan tini kendisini sezgisel olarak kavrar, gerçekliği kavramada sezginin akla önceliği vardır. Akıl tümel olanı kavrar, sezgi ise tekil olanı kavrar. İnsanın ilk ve dolaysız bilme etkinliği tekil olanı tanımaya yönelik olan bir etkinliktir. Croce’ye göre yalnız bir tür yargı vardır, o da tekil tarih yargısıdır. Başka bir deyişle, “her
gerçeklik tarihtir ve her bilgi tarih bilgisidir” Doğru cevap B'dir.

Collingwood’a göre doğayı araştırmanın yolu bilimsel yöntemi kullanmaktır. Doğru cevap A'dır.

Collingwood’a göre doğayı araştırmanın yolu bilimsel yöntemi kullanmaktır, zihni araştırmanın yolu ise tarihsel yöntemdir. Doğru cevap D'dir.

Collingwood tarihin gelecekteki gelişmeleri ne söyleyebileceğini ne de onlara yasa koyabileceğini ileri sürer; “Tarihçiye peygamberlik bahşedilmemiştir” der. Tarihsel zihin incelemesi, tarihteki düşünelerin keşfi insan düşüncesinin gelecekteki gelişmelerini de söyleyemez, tarihe yasa da koyamaz.Doğru cevap B'dir.

Collingwood’a göre geçmiş ölü değildir, şimdi de yaşamaktadır. Burada doğal süreç ile tarihsel süreç ayırımı da ortaya çıkar. Doğal bir süreç içerisinde geçmiş, yerini başkasının aldığı ölü bir geçmiştir. Geçmişin yerini şimdiye bırakarak ölüp gittiği doğal bir süreç ile geçmişin, tarihsel olarak bilindiği sürece, şimdide yaşadığı tarihsel bir süreç birbirinden özce farklıdır. Çünkü tarihsel geçmiş, doğal geçmişten farklı olarak bizzat tarihsel düşünme edimiyle canlı olan, şimdide yaşayan bir geçmiştir.Doğru cevap E'dir.

Dilthey’a göre insanın tarihsel varlığının kavranabilmesi için gereken koşul safa priori bilgi olanağının kabulü değil, içinde bulunulan koşulların toplamından çıkan bir gelişim tarihidir (Özlem 2012: 195). “Öyle ki bizi felsefeye yönelten tüm soruların yanıtını, bu tarihsel gelişme verebilir” (Dilthey 2011: 17). İnsanı felsefeye yönelten sorular aslında insanın kendisiyle ilgili sorular olduğundan ve insan da tarihsel varlık olduğundan, Dilthey’ın bununla kastettiği şey, felsefi soruların tam bir çözümlemesinin ancak tarihe yönelmekle olanaklı olduğudur. Çünkü insan varlığının bütününde kavranması onun tarihsel gelişiminden hareketle yapılabilir.

Pozitivist felsefenin en büyük ismi kuşkusuz Auguste Comte’dur. Doğru cevap A'dır.

Saint-Simon ise Bir Cenovalıdan Çağdaşlarına Mektuplar adlı yapıtında ilerleme ile bilimin ve aklın gelişmesi arasında gördüğü ilişkiyi dile getirmiştir. Doğru cevap E dir.

J. S. Mill (1806-1873) Comte’un anlayışına bilgi kuramsal bir temel kazandırmaya çalışmıştır. Mill’e göre pozitif dönemde farklılıklar azalarak toplumlar arası benzerlikler artmaya başlamıştır.Doğr cevap B'dir.

Nietzsche tarih felsefelerini “tarihsici” diye adlandırarak eleştirmişti.

Novalis tarihselcilik sözcüğünü terime olumlu bir anlam yükleyerek ilk kez kullanan kişidir.

Croce ise kendi felsefesini tarihselci felsefe olarak ele almıştı. Bir tarihselci olarak tarih felsefesini olanaksız görmüştü.

Dilthey’ın felsefesi de tarihselci felsefeler arasında görülür. Dilthey ve Dilthey Okulu’nun tarihselciliğine tarihsel görecilik adı verilir.

İnsan Tininin İlerlemeleri Üzerine Bir Tablo Taslağı adlı yapıtında Condorcet uygarlık tarihini on döneme ayırır ve onuncu dönem de gelecektedir, henüz yaşanmamıştır.

Popper’e göre tarihsici bir kader anlayışı düpedüz hurafedir ve insanlık tarihinin akış yönünü ne bilimsel ne de başka bir yolla tahmin etmek olanaksızdır.