TARİH FELSEFESİ II - Deneme Sınavı - 6

20. yüzyıl başlarında çizgisel tarih anlayışını eleştiren döngüsel tarih anlayışı Oswald Spengler (1880-1936) ve Arnold Toynbee (1889-1975) ile yeniden gündeme gelmiştir.

Dolayısıyla Comte’un “üç hâl yasası” ile ifade ettiği şey insan aklının tarih boyunca üç farklı aşamadan geçtiğidir. İnsan aklının bu üç aşamadan geçmesi demek, insan aklının ürünü olan her şeyin, başka bir biçimde söylenecek olursa bütün tarihin, insanın bütün yapıp etmelerinin, bilimlerin, sanatların arka arkaya gelen bu üç durumdan, aşamalı olarak geçerek geliştikleridir. Hatta bir bütün olarak insanlık da bu üç aşamadan geçer. Çünkü insan aklının gelişimiyle ilgili temel bir yasadır üç hâl yasası. Bütün zihisel sistemler bu üç hâlden zorunlulukla geçerler. Comte’a göre en gelişmiş bilimlerin bile pozitif aşamaya geçmiş olsalar da daha hâla geçmiş iki aşamanın izlerini koruyor ve taşıyor olması bu bilimlerin tarihinin böyle bir genel yasaya tarihsel kanıt gösterdiğinin ifadesidir . Doğru cevap C'dir.

Mill’e göre toplumlar arası farklılıklar tarihte giderek azalmakta, benzerlikler de artmaktadır. Bu benzerliklerden hareketle toplum aşamalarının birbirine dönüşümünü açıklayabilecek yasa bağıntıları kurmak da kolaylaşmaktadır.
Mill’e göre tarihi belirleyen yasalar bireysel tek insanın biyolojisinden ve psikolojisinden türetilebilecek olan yasalardır. Tarihsel olgular insan psikolojisi ve biyolojisi yasalarıyla açıklanabilir. Doğru cevap B'dir.

Comte ve Mill’den sonra gelen düşünürler bu düşüncelerin etkisinde tarihe ilişkin bazı savlar ortaya koymuşlardır. Buna göre Buckle ve Taine tarihçilerin doğa bilimini model alarak tarih yazmaları gerektiğini savunmuşlardır. Herbert Spencer ise biyolojik evrim kuramını tarihe uygulayarak tarihte de evrensel bir ilkeye varılabileceğini savunmuştur. Haeckel ise insanlık tarihinin aslında doğa tarihinin küçük bir aşaması olduğunu ileri sürmüştürDoğru cevap C'dir.

Popper Tarihsiciliğin Sefaleti adlı yapıtında tarihsiciliği geleceğe ilişkin
kehanetlerde bulunan bir düşünce olarak ele alır.

Pozitivizm 19. yüzyılda ortaya çıkmış bir düşünce akımı olarak bir bilimsel yöntem anlayışı geliştirmiştir. Aynı zamanda bütün gerçekliği doğal gerçeklik olarak ele aldığından bu yöntem anlayışını da doğa bilimlerinin yöntemlerinin analizinden hareketle ortaya koymuştur. Buna göre bütün bilimler ele aldıkları fenomenleri doğa bilimlerinin yöntemlerine göre ele almalıdırlar.Doğru cevap E'dir

Karl Raimund Popper’e (1902-1994) göre ise tarih yasa bulmaz, kuramsal bilimlerin bulduğu yasaları kullanarak açıklamalar yapar. Doğru cevap A'dır.

Yapısalcılık tarihi ardarda gelen toplumsal-dilselkültürel yapılardan oluşan ve bu yapıların farklılığından dolayı süreklilik göstermeyen kesintili bir süreç olarak ele alır.

Lévi-Strauss tarihin hep insan merkezli kavramlarca ele alındığını, oysa bunun, tarihi Hristiyan ütopyası olan çizgisel ilerleme anlayışı bağlamında değerlendirmek olduğunu ileri sürmüştür.

Comte’a göre Pozitif felsefenin temel karakteri fenomenlerin değişmez doğa yasalarına bağlı olduklarını düşünmektir. Bu ilke tarihin pozitif aşamasında açıkça bilinir hâle gelmiştir.Doğru cevap D'dir.

Comte’un bu felsefe anlayışı onun insan aklı hakkındaki görüşüne bağlıdır. Buna göre insan aklı üç aşamadan geçmiştir. Bu aşamalar da art arda ortaya çıkmış yöntemlerdir. Dolayısıyla ussallık bilimsel yönteme uygun olma anlamına gelir ve insan aklının son aşaması olan pozitif aşamada pozitif yöntemin uygulanmasıyla doğa ve toplum ussal olarak ele alınabilir ancak. Comte’un akıl anlayışına göre akıl kavramsal bir sistemdir. Her felsefe akla dayalı bir kavramlar sistemi demektir. Ama akıl bir kavramlar sistemi olarak başlangıçtan itibaren de bugünkü durumunda olmamıştır. Akıl pozitif aşamaya, insan aklının felsefesi pozitif felsefeye tarih içinde yavaş yavaş gelişerek ulaşmıştır. Böylece insan aklının gelişmesi de tarih sürecinde ortaya çıkan bir gelişme olarak ele alınır. Bu da Comte’un tarihi ilerleyen bir süreç olarak tasarlaması demeye gelir.Doğru cevap B'dir.

Barthes, Frankfurt Okulu temsilcileri arasında yer almamaktadır.

Dilyhey’e göre Akıl saf değil tarihseldir. Bilen özne her zaman tarihin ürünüdür ve toplumsal bir varlıktır. “Tinsellik” kavramını “tarihsellik” ile eş anlamlı kullanır. Yazılı yapıtlar nesnelleşmiş tinselliklerdir. Tekili tanıma yolu olan sezginin tümeli tanıma yolu olan akla önceliği vardır şeklindeki düşünce ise Benedetto Croce’ye aittir. Doğru cevap E’dir.

Tarihçi anlamak istediği geçmişe ait bir olayı, dönemi ya da bir çağı zihninde yeniden kurma yoluna gider. Alman Tarih Okulu’ndan etkilenmiş olan Dilthey’a göre her tarihsel dönem kendi içinde bir bütündür ve tarihsel dönemler birbirlerine geçişli değildirler; tin bilimlerinin hedefi de kendi içinde tam olan tarihsel dönemlerde ya da çağlardaki bu geçişli olmayan şeyin anlamına ulaşmaktır. Doğru cevap B’dir.

Doğrusu tarihçi ele aldığı tarihsel dönemin tinselliğinden başka bir tinsellik içinde yaşamaktadır. Çünkü her tarihsel dönem kendi içinde bütün ve tek olduğundan farklı tarihsel dönemlerin farklı tinsellikleri vardır ve herkes kendi çağının tinselliği içinde yaşamaktadır. Bu yüzden de bir tarihçi yazılı yapıtları yorumlayarak anlamaya çalışacaktır. Tarihçinin tek yapabileceği şey yazılı yapıtları yorumlayarak anlamak, yani hermeneutik yapmaktır. Yoksa bir çağın tinselliğinden veya tarihten dışarı çıkarak bütün çağlara bakabilmenin bir yolu yoktur. Bu yüzden de tarihi incelemek için kullanılabilecek tek yöntem ya da genel olarak tin bilimlerinin yöntemi hermeneutiktir. Doğru cevap C’dir.

Croce’ye göre tekili tanıma yolu olan sezginin tümeli tanıma yolu olan akla önceliği vardır. Croce’ye göre tarih insan tininin oluşması sürecidir. İnsan bu tinselliğin ürünü olarak onun içine gömülmüş durumdadır. Croce’ye göre bütün tarihler çağdaş tarihtir, çağdaş olma tarihin karakteridir. Croce’ye göre bugünün tini de geçmişe yine bugünü kavramak ve tanımak için bakar, geçmişe kendini tanımak amacıyla yönelir. Gerçek tarih olası olana ya da olanaklıya açıklamalarında yer vermez, gerçek tarih sadece kanıta dayalı olmalıdır. Görüldüğü üzere bütün düşünceler Croce’ye aittir. Doğru cevap E’dir.

Collingwood’a göre evrensel bir tarih felsefesi olanaksızdır. Bu yüzden tarih felsefesi aslında tarih biliminin felsefesi olarak bu bilimin olanağını ve yöntemlerini soruşturan bir alan olabilir. Collingwood’a göre tarihçi hem olayın dışı ile hem de olayın içi ile ilgilenir. Collingwood’a göre tarihçi bir olayın ne olduğunu bilince neden olduğunu da bilir. Collingwood’a göre tarihte bir olayın nedeni yine bu olayın kendisidir. Doğa biliminde ise bir olayın nedeni bu olaydan başka olan diğer bir olaydır. Her çağ kendi içinde biriciktir düşüncesi ise Collingwood'a ait değildir. Doğru cevap E'dir.

Collingwood’a göre bir başkasının zihnini ya da bir topluluğun, bir çağın ortaklaşa
zihnini bilebilmenin tek yolu zihinde yeniden canlandırma biçimindeki tarihsel yöntemdir.

Dilthey “tinsellik” kavramını “tarihsellik” ile eş anlamlı kullanır. Doğru cevap C'dir.

Pozitivist yöntem ve tarih anlayışına karşı düşünceler antipozitivist olarak nitelenen düşünürlerden gelmiştir. Buna göre doğa ve tarih birbirine indirgenemez olan, özce birbirinden farklı olmakla kalmayıp aynı zamanda birbirine karşıt özellikleri olan iki ayrı gerçekliktir. Bu yüzden de doğa bilimlerinin yöntemleri tarih bilimleri için uygun değildir. Doğru cevap D'dir.