TARİH FELSEFESİ I

Descartes’ın düşünce alanındaki ilgileri matematik ve fiziğe öylesine yönelmiştir ki, tarih hakkında yazarken, tarihteki yanlış yöntemleri düzeltmek gibi bir kaygısı da olmamıştır.

Descartes’ın özce birbirinden ayrı iki töz sorununu “ara nedenci” (occasionalism) bir yaklaşımla çözmeyi deneyen Descartesçılardan Nicholas Malebranche, historik bilgiye “yüzeysel bilgi” yakıştırmasını yapar, hatta Adem’in bir tarihi olmadığını ve bir tarihe de gereksinmediğini belirtir.

Macchiavelli tarihe faydacı bir bakış açısıyla bakar. Bu bağlamda, neden-sonuç ilişkisini merkezine alan bir tarih yazımı, devlet yöneticilerine neyi nasıl yapmaları gerektiği konusunda rehberlik edecektir. Doğru cevap A'dır.

Hugo Grotius'e göre pozitif hukuk, insanlar tarafından tarihsel süreç içerisinde oluşturulmuştur. Bu bağlamda pozitif hukuku kavramak, onu oluşturan tarihsel süreci, yeri ve zamanı anlamakla mümkündür. Doğru cevap D'dir.

Fernand Braudel 20. yüzyılda yaşamış Fransız bir tarihçidir. Annales okulunun gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Doğru cevap D'dir.

Descartes'e göre tarihsel bilgi seçilmiş olayların bilgisidir. Bu tarihçinin öznelliğinin yanında, materyal eksikliğinden kaynaklanabilir. Doğru cevap B'dir.

Yeniçağ Avrupası tanrısallıktan uzaklaşılan, bireyin ön plana çıktığı, özgürlük düşüncesinin yükseldiği bir dönem olarak tanımlanabilir. Ancak ulus devlet 19. ve 20. yüzyıllara ait bir kavramdır. Doğru cevap D'dir.

Historia civilis kavramıyla anlatılmak istenen insan-toplum olaylarının bilgisidir. Kentler tarihi, devletler tarihi, önemli kişiler tarihi ya da biyografi, sanat tarihi vb. adlarla anılan çeşitli tarih yazıcılıklarının genel adı olarak kullanılmıştır.

Malebranche, histerik bilgiye "yüzeysel bilgi" yakıştırması yapar ve onu eleştirir. Hatta Adem'in bir tarihi olmadığını ve ona gerek de duymadığını savunur. Doğru cevap E'dir.

Avrupa kültürleri coğrafi keşifler sayesinde diğer kültürlerle tanışmaya başlayınca tarihsel dönemsellendirmede o zamana kadar kullanılan dini ayrımlar sorgulanmaya başlamıştır. Jean Bodin ilk olarak tarihi Antikçağ, Ortaçağ ve Yeniçağ gibi dönemlere ayırmıştır. Doğru cevap B'dir.

17. yüzyılın ikinci yarısında Descartes'ın sistemli kuşkuculuğuna ve koyduğu eleştirel ilkelere dayanan bir tarih yazımı okulu ortaya çıkmıştır. Bu okulun düşüncesinin temelinde yazılı belgelerin eleştirel süzgeçten geçirilmeden kabul edilmemesi esası vardır. Doğru cevap C'dir.

Rönesans dönemi tarih anlayışının, Ortaçağ'ın tek sesliliğinden kurtularak çok sesli olduğu, din dışı ögelerin hakim olmaya başladığı ve bu anlamda İlkçağlardaki tarih yazımına daha yakın olduğu söylenebilir. Ancak Rönesans dönemi tarihçileri, artık tarihi Antikçağ, Ortaçağ ve Yeniçağ gibi bir dönemlendirmeye tabi tutmuştur. Doğru cevap B'dir.

Descartes, felsefe ve bilime getirdiği anlayış, insan anlayışının dolayısıyla da evreni kavrayış biçiminin büyük ölçüde değişmesine yol açmıştır. En bilinen sözü “Düşünüyorum, öyleyse varım” “Cogito, ergo sum” insanı evrenin merkezine yerleştiren Yeniçağ evren kavrayışının temel bir aksiyomu olmuştur. Doğru cevap C'dir.

Etika adlı yapıtını geometrik düzen içerisinde kaleme alan Benedictus Spinoza doğru bilginin “geçmişte olup bitmiş olanlara inanmakla” değil, her zaman “genel kavramlara dayanmakla” elde edilebileceğini savunmuştur. Doğru cevap A'dır.

Descartes, Metot Üzerine Konuşma adlı yapıtının ilk bölümünde tarihe ilişkin serimlediği bu ve benzeri yaklaşımlarla dört noktayı vurgulamış olur. Tarihsel Kaçakçılık,Tarihsel Pyrrhonculuk/Kuşkuculuk,Faydacılığa Karşı Tarih Tasarımı,Düş Kurma (Phantasia) Olarak Tarih. Doğru cevap E'dir.

Usçuluk o denli etkili olmuş bir düşünce çığırıdır ki, Avrupa’da 17. yüzyıl ortalarından 19. yüzyılın ilk yarısının sonuna (1850’lere) uzanan zaman dilimi, çoğu felsefe tarihçisince, “Us Çağı” olarak adlandırılmıştır. Doğru cevap D'dir.

Leibniz, tipik bir 17. yüzyıl düşünürü olarak, ussal bilmeyi historik bilmeden üstün tutar ve ussal bilmenin kendi doğrusunu varlığın kendisinde, historik bilmeninse doğrusunu varlığın görünümünde, yani varoluşta bulduğunu savunur. Bu anlayışa göre varlığın kendisi hakkında bilgi edinmenin biricik aracı ustur ve asıl varlık bilgisi, yani zorunlu olanın bilgisi, ussal bilgidir. Doğru cevap A'dır.

Tarih yazıcılığının ahlak dersleri vermeye ve kıssadan hisse çıkarmaya yönelik tutumdan kurtulup olayları “gerçek nedenleriyle” anlatması gerektiğini ileri süren ilk düşünür, devlet ve siyasetle ilgili kuramlarından hatırlayacağımız Niccolo Macchiavelli’dir. Macchiavelli, tarih yazıcılığının “devletler arasındaki düşmanlık ve ikiliklerin nedenleri”ni siyasi açıdan araştırması gerektiğini savunmuştur. Doğru cevap B'dir.

Yeniçağ Avrupa Medeniyeti’nin evren kavrayışı, Rönesans ile başlayan Yeniçağ felsefesi ve bilim anlayışı ekseninde oluşmuştur. Fizik biliminin doğa hakkında sağladığı bilgiler, kültür alanında da aranmaya başlanmış, böylelikle yaşamın bütün yönleri madde ve mekanik ilişkisi temelinde değerlendirilmeye başlanmıştır. Doğru cevap C'dir.

Kökleri 14. yüzyıla kadar geri götürülebilecek olan Rönesans hareketi temel sloganı “daha çok insan, daha az tanrı” olan bir akımdır. Doğru cevap A'dır.