TARİH FELSEFESİ I

Descartesçi tarih yazım okuluna mensup Tillemont aynı zamanda farklı otoritelerin dile getirişlerini uzlaştırmak için çaba harcayarak Roma İmparatorları Tarihi'ni de yazmıştır. Doğru cevap A'dır.

Gottfried Wilhelm Leibniz, Bollandistlerden etkilenen başlıca filozoftur ve matematik ve diğer bilim alanlarında da çalışmıştır. Doğru cevap B'dir.

Rönesans (Renaissance), Fransızca’da “yeniden doğuş” anlamında kullanılan bir sözcüktür. Avrupa’nın Antikçağ Yunan kültürünü keşfederek yeniden kendisini inşa etmesi sürecinin de adıdır. Doğru yanıt "C" şıkkıdır.

Tarih yazıcılığının ahlâk dersleri vermeye ve kıssadan hisse çıkarmaya yönelik tutumdan kurtulup olayları “gerçek nedenleriyle” anlatması gerektiğini ileri süren ilk düşünür, devlet ve siyasetle ilgili kuramlarından hatırlayacağımız Niccolo Macchiavelli’dir (1469-1527). Doğru yanıt "A" şıkkıdır.

Hugo Grotius, hukuk felsefesinde önemli bir milat olarak kabul edilen De Iure Belli et Pacis (Savaş ve Barış Hukuku Üzerine) adlı yapıtında, pozitif (insanın koyduğu) hukuk ile doğal hukuk arasında bir ayrım yapar. Doğru yanıt "B" şıkkıdır.

Bacon, “insan tini”nin, algılanan olgularla ilişki sırasında hep etkin durumda olan, 1. Us (ratio), 2. İmgelem (phantasia) ve 3. Anımsama (memoria) olmak üzere üç temel yetisinden söz eder ve insanın felsefe, şiir ve tarih etkinliklerini bu üç yetiyle eşleştirir: buna göre felsefe usa, şiir imgeleme ve geçmişte olup bitenler yani tarih, anımsamaya dayanır.

17. yüzyıl temel rengini usçuluk (rationalism) adı verilen bir öğretide belli etmiştir. Doğru yanıt "E" şıkkıdır.

Usçuluk o denli etkili olmuş bir düşünce çığırıdır ki, Avrupa’da 17. yüzyıl ortalarından 19. yüzyılın ilk yarısının sonuna (1850’lere) uzanan zaman dilimi, çoğu felsefe tarihçisince, “Us Çağı” olarak adlandırılmıştır. Doğru yanıt "E" şıkkıdır.

Descartes’ın ruh ve beden olarak aşılmaz sınırlarla birbirinden ayırdığı iki sonlu tözün insanda nasıl bir araya gelebildiği sorununu çözmek üzere yola çıkan Arnold Geulincx ve Nicholas Malebranche, bu iki tözün birbirini etkilemesi için Tanrı’yı bir ara neden (occasion) olarak göstermeye çalışmıştır. Bu görüşe ara nedencilik (occasionalism) adı verilir. Doğru yanıt "A" şıkkıdır.

Bacon, “bilim” kavramını empeiria anlamındaki historia’ya dayandırmakla, en azından “theoria-empeiria” karşıtlığını aşmış ve “empeiria”yı, bizzat bilimsel etkinliğin dayandığı temel olması bakımından, doğa araştırmalarına yönelen insan için 16. yüzyıla kadar rastlanmamış özel bir öneme ve değere kavuşturmuştur. Doğru yanıt "D" şıkkıdır.

Bodin, terimi özellikle de bu anlam içeriğiyle sınırlamak istediğini ve historia’yı “geçmişte olup bitmiş olayların doğru olarak anlatılması” yoluyla edinilen bilgi olarak ortaya koyma çabasında olduğunu bildirmiştir. Doğru yanıt "E" şıkkıdır.

Yapılmış işlerin anlatımı, daha sonra Hegel’in de aralarında bulunduğu pek çok tarih filozofunun “tarih bilimi” dendiğinde anladıkları şey olmuştur. Doğru yanıt "D" şıkkıdır.

Rönesans sürecinin en dikkate değer akımı hümanizmdir. Hümanizm, insanın, gitgide de ulusların, birey olma, bireysellik kazanma çabalarını içeren, temel sloganı “daha çok insan, daha az tanrı” olan bir akımdır. Dinde de reform isteklerinin artmasına, hatta bu sürecin sonunda Protestanlık adı verilen yeni bir Hristiyan mezhebinin doğmasına kadar uzanır.

Hümanizm ve reform hareketleri 16. yüzyılın iki ana karakteristiğini oluşturmuştur.

Rönesans’ta düşünürler de yapıtlarında kişiliklerini, kendisini özgün kılan unsurları açıkça belirtmeye ve yavaş yavaş yazı dili olarak Latince yerine kendi ulusal dillerini kullanmaya başlamışlardır.

17. Yüzyıl temel rengini usçuluk( rationalism) adı verilen bir öğretide belli etmiştir. Aynı zamanda bu yüzyıla durulma dönemi de denilebilir ve bu çağı karakterize eden düşünür Descartesdir.

Tarih sürecinin önemine, pozitif hukukun kavranması bağlamında değinen düşünür Hugo Grotius’dur. Ona göre pozitif hukuk, ancak konulduğu zaman, yer ve durumdaki insan-toplum koşullarının bilinmesiyle, yani tarihsel zeminde kavranabilir.

Historia civilis, kentler tarihi, devletler tarihi, önemli kişiler (biyografi), sanat tarihi vb. adlarla anılan çeşitli tarih yazıcılıklarının genel adı olarak kullanılmıştır.

Bu yüzyıla damgasını vuran ve kendisinden sonra gelenleri de bir hayli etkileyen Descartes (1596-1650), düşüncesindeki özgün ve sentezci yönleriyle “Modern Felsefenin Babası” nitelemesiyle de anılır.

Bu sözler, 19. yüzyıl filozofu Hegel’a aittir ve tarih Felsefesine Giriş adlı yapıtının başında yer almaktadır.