TARİH FELSEFESİ I

Augustinus, tanrıbilimsel unsurlarla örülü bu görüşleriyle, tarihi “tekerrürden ibaret” olmaktan çıkararak, onun bir daha tekrar etmeyecek olayların oluşturduğu bir defalık bir süreç olarak anlaşılmasına zemin hazırlamıştır. Doğru yanıt "B" şıkkıdır.

Yeni-Platonculuk akımının başlıca filozofu olan Plotinos’a göre; gerçek maddeden oluşmaz, salt tinsel niteliktedir. “Bir” (To Hen) kendisi başka hiçbir varlığa gereksinmeden vardır. Ruh, gerçek varlığa daha yakın özellikler sergiler ve bedenden daha önce var olmuş bir temeldir. İlk Akıl’ı (Nous), onun Evren Ruhunu (Kosmon Psykhe), evren ruhunun tek tek ruhları ve son olarak ruhların da maddeyi meydana getirmesi sayesinde oluşmuşlardır ve varlık hiyerarşisinde en alt basamak kabul edilen maddî her şey, aslında Bir’den bir zerre taşımaktadır. Doğru cevap D'dir.

Osmanlı Devleti’nin kurulması 1299 (bazı kaynaklara göre 1302), İstanbul’un fethi 1453, Amerika’nın fethi 1492 tarihlerinde gerçekleşir. Bu dönemde Antik Yunan kültürü zenginleşmez, aksine zayıflamaya başlar. M.S. 529’da Iustinianus’un Akademia’yı kapatması, bazılarınca Ortaçağ’ın açıkça başladığı tarih olarak da görülür. Doğru cevap C'dir.

Ortaçağ düşünürleri, Antikçağ’a ilişkin benimsenen düşünceleri ve felsefeyi, “bulunmuş bir doğru” olarak nitelendirip bilgi toplamındaki bazı tutarsızlıklarını gidermiş, düzeltmeler yapmışlardır. Doğru cevap B'dir.

Ortaçağ felsefesinin ilk ana bölümünü oluşturan bu dönemde yazılanların önemli çoğunluğunu Hıristiyanlığı diğer inançlara karşı savunan, genel dinler tarihi ve Hıristiyan dogmalarının tarihini ilgilendiren metinler oluşturur. Bu dönemin başlıca düşünce akımı olarak gnostisizm, başlıca düşünürleri arasındaysa Kartacalı Tertullianus (160-222), İskenderiyeli Clemens (150-215), Origenes ve Skolastiğe geçişin de sembolü olarak kabul edilebilecek Augustinus yer alır. Ancak dönem felsefeye değinen, felsefeyle ilgili yönlerin de bulunduğu bir düşünce çığırı olur. Doğru cevap B'dir.

Ortaçağ düşüncesine ilişkin dikkat çekici incelemeleriyle tanınmış düşünür Etiénne Gilson, Ortaçağ Felsefesinin Ruhu adlı çalışmasında, Hıristiyan tarih anlayışının başlıca niteliklerini şöyle özetlemiştir:

1- Hıristiyanlığın getirdiği tarih anlayışı daha çok ereklidir. İnsanı doğaüstü bir amaca yönlendirerek, tarihe bakışını değiştirir.

2- Hıristiyanlık, Tanrı’nın başlangıçsızlığı ve sonsuzluğu ile varlıkların gelip geçiciliği arasında salınıp duran insana sonsuzluğa kavuşma kapısını açar.

3- Yunan düşüncesindeki döngüsellik ve sonsuz dönüşün yerini süreklilik kavramı alır.

4- Hıristiyan düşüncesinde, insanlık tarihi, düzenli olaylardan örülü bir tarih çerçevesinde toptan bir gelişme sürecinde olduğu görüşü egemendir.

Doğru cevap E'dir.

Hıristiyanlığın tarih anlayışının başlıca esin kaynağı Yahudiliğin tarih anlayışı olmuştur. Hıristiyanlık da Yahudiler arasında ortaya çıkmış bir din olarak, bu tarih anlayışından etkilenmiş; İsa Peygamber, Tanrı’nın bedene bürünmüş (Inkarnation) bir görünümü olarak tarihsel sürecin içinde yer alması şeklinde yorumlanmıştır. Doğru cevap D'dir.

“Çizgisel zaman”, Yahudi-Hıristiyan tarih anlayışıyla şekillenen yeni zaman anlayışı için sık kullanılan bir addır. Bu anlayışta, tarih olaylarının bir daha tekrar etmeyen, düz bir çizgi üzerinde sürekli belirli bir sona ya da hedefe ilerleyen yapıda oldukları düşüncesi ön plandadır. “Çizgisel” olarak da tanınan bu zaman anlayışı, fiziksel olmaktan çok, belirli bir başlangıcı ve bitimi olan, sonunda insanın yargılanarak ödüllendirilip cezalandırılacağı, başlangıçtan bitime kendi içinde bir süreklilik ve gelişim taşıyan, tanrı-bilimsel (teolojik) bir anlayıştır. Doğru cevap A'dır.

Robin George Collingwood ünlü İngiliz tarih felsefecisi, Karl Marks 19. yüzyılda yaşamış olan, komünizmin kuramsal kurucusu sayılan filozof, Etiénne Gilson Ortaçağ düşüncesine ilişkin dikkat çekici incelemeleriyle tanınmış filozof, İskenderiyeli Clemens ise Kilise Babaları Dönemi’nde egemen olan gnostisizmin başlıca düşünürlerindendir. Aurelius Augustinus (M.S. 354-430)’un Hıristiyan tanrıbiliminden yararlanarak ve ona bağlı kalarak geliştirdiği tarih anlayışı, tüm Ortaçağ boyunca Kilise’nin de resmî tarih görüşü olmuştur. Doğru cevap A'dır.

Hıristiyan tarih anlayışını, tanrıbilimden de faydalanarak en yetkin biçimde temellendirmiş düşünür Augustinus’tur. Ona “ilk tarih filozofu” yakıştırması yapılmasının nedeni de Hıristiyanlığın ana unsurlarından yararlanarak tarih düşüncesini kendine özgü bir yorumla temellendirmede gösterdiği başarıdır. Doğru cevap C'dir.

Augustinus’un tarih anlayışı, Antikçağ değil Ortaçağ boyunca Kilise’nin de resmî tarih görüşü olmuştur. Augustinus’un tarih görüşü, bir felsefe olmaktan çok, bir tanrıbilim (teoloji) olma özelliği gösterir. Ancak felsefe düzleminde Aristoteles’in yerleştirip yaygınlaştırdığı theoria-historia arasındaki karşıtlığı aşamamıştır. Hatta Augustinus’un kendisi dahi, bilgi alanlarını sınışarken, tarih yazımına (historiografya) gramerin yanında yer ayırmıştır. Augustinus, tanrıbilimsel unsurlarla örülü bu görüşleriyle, tarihi “tekerrürden ibaret” olmaktan çıkararak, onun bir daha tekrar etmeyecek olayların oluşturduğu bir defalık bir süreç olarak anlaşılmasına zemin hazırlamıştır. Doğru cevap E'dir.

Tarih felsefesini Augustinus ile başlar, ilk tarih filozofu ya da teologu olarak görülür. Doğru cevap E'dir.

Plotinos’a göre gerçek maddeden oluşmaz, salt tinsel niteliktedir. Doğru cevap D'dir.

Tanımı verilen sözcük mistiktir. Doğru cevap A'dır.

Yukarıda verilen her üç madde de Platinos’un düşünce biçimiyle örtüşmektedir. Doğru cevap E'dir.

Plotinos, geliştirdiği düşünceler için her zaman Platon’u model aldığını ve öğretisini Platon’un felsefe sisteminden yola çıkarak oluşturduğunu ifade eden bir düşünürdür. Bu dile getirişleri, Plotinos’un, Yeni-Platonculuk adı verilen bir akımın başlıca filozofu olarak anılmasına neden olmuştur. Doğru cevap B'dir.

M.S. 529’da Iustinianus’un Akademia’yı kapatması, bazılarınca Ortaçağ’ın açıkça başladığı tarih olarak da görülür. Katolik Kilisesi, merkezi Vatikan’da bulunan ve Ortaçağ boyunca tüm devletlerin otorite olarak tanıdıkları, eğitimden kültüre, ekonomiye, hatta savaşlara dek Avrupa’yı ilgilendiren her şey üzerinde başlıca söz sahibi olmuş bir kurumdur. Kilise’nin Antikçağ felsefesine ilişkin benimsediklerini, “barbar” kabul ettikleri Roma-Germen toplumlarına öğretmesiyle, Antikçağ düşüncesi, Hıristiyanlaşarak Avrupa’da yayılmaya başlamıştır. Doğru cevap E'dir.

Kilise’nin Roma-Germen toplumları için kullandığı “barbar” terimi, Yunanca’dakinden farklı olarak, günümüzdeki anlamına daha yakındır: Barbarın, “henüz Hıristiyanlığı benimsememş, dolayısıyla medeniyetten ve kültürden nasibini almamış” anlamına gelecek biçimde kullanılması, büyük ölçüde Kilise tarafından yaygınlaştırılmıştır. Doğru cevap D'dir.

Antikçağ’da Yunan toplumunun tartışmalarla, çatışmalarla geliştirdiği düşünce, önce dinden uzaklaşıp salt bilmenin kendisi için bilmeden yani theoria etkinliğinden duyulan mutlulukla başlayıp git gide praxis’in ahlâk ödevlerinin ve dinsel özlemlerin yörüngesine doğru evrilirken; Ortaçağ Hıristiyan dünyasındaki düşüncenin gelişimi, Yunan düşüncesine tam tersi bir yolu izlemiştir. Doğru cevap C'dir.

Bu dönem Patristik Felsefe ya da Apolijik dönem diye de anılmaktadır. Bu dönemdeki başlıca düşünce akımı gnostisizm; başlıca düşünürleri Kartacalı Tertullianus ve İskendiriyeli Clemens’tir. Ancak bu dönemde yazılanların önemli çoğunluğu Hıristiyanlığı eleştiren değil diğer inançlara karşı savunan yöndedir. Doğru cevap B'dir.