TARİH FELSEFESİ I - Deneme Sınavı - 8

Tâberî’nin Tarihu’r-Rusûl ve’l-Mülûk adlı yapıtı, Zakir Kadiri Ugan ve Ahmet Temir tarafından dilimize Milletler ve Hükümdarlar Tarihi başlığıyla çevrilmiştir.

Cahiliye, Arapların İslâmiyet’ten önceki toplumsal koşullarına ve çeşitli alışkanlıklarına gönderme yapan, İslâm öncesindeki Arap toplumu için olumsuz içermeyle kullanılan bir terimdir. cahiliye Araplarında ortaya çıkmış olaylar, kendi zamanına dek meydana gelmiş ve etkili olmuş olaylar gibi konulardan oluşmuştur.

İslâm’ın gelişiyle, varlıklar arasında yeni bir ilişkinin kurulduğu ve kavramların yüklendikleri anlamlarla birlikte birbirleriyle tamamen farklı ilişkilendirildiği yeni bir sistemin, yani yepyeni bir evren kavrayışının ortaya çıktığını savunan düşünür Izutsu’dur.

Mukaddime adlı eserin sahibi İbn Haldun’dur.

Aydınlanma, önceki yüzyıllara oranla tarihe yönelik kuşkuculuğun azaldığı, hatta tarihe özel bir ilginin gösterilmeye başlandığı bir zaman dilimidir. Tarih anlayışı ve tarih yazıcılığı bakımlarından da Avrupa kültürü için önemli bir dönemeçtir. Usçuluğun etkisinde kalmış olan tarihçiler, tarihteki olayları en geniş boyutlarıyla incelemeyi amaçladıkları için, tarih üzerine çalışmalarda köklü değişiklikler ortaya çıkmış ve “Modern” olarak nitelenebilecek yeni bir tarih anlayışının temellerini atmışlardır. Fakat tarihçilik açısından olumlu sayılabilecek bu gelişmelerin yanında, tarihin işe yaramaz bir yük olduğu gibi olumsuz görüşlerin etkisi de sürmüştür.

İslâm evren kavrayışının temelinde, yalnızca Allah’ın yaratıcı olduğu-yani yoktan var etme gücü bulunduğu, Allah dışındaki her şeyin yaratılmış olduğu ve Allah’ın yarattığı her şeyin onun emrine boyun eğdiği varsayımları yer alır.

Yukarıdaki tüm maddeler İslam’ın evren kavrayışında mutluluğa ulaşma yolu olarak sıralanabilir.

Fârâbî düşüncesinde insanın amacı daha çok ahlâkî ve siyasi bir bakış açısından değerlendirilmiştir.

İbn Sînâ, insanın varoluş amacına ilişkin daha çok metafizik nitelikli ve Allah-insan ilişkisine göndermede bulunan bir açıklamayı tercih etmiştir.

Ruh Kasidesi adlı eseri İbn Sînâ yazmıştır. İbn Sînâ, Ruh Kasidesi adlı yapıtında, insanın bu dünyaya gelişini, yaratılış öğretisini ve kutsal kitaplara da geçen bazı efsaneleri kendi felsefi görüşü doğrultusunda yorumlayarak açıklamaya çalışmıştır.

Hârezmî ilimleri sınıflarken fiziği ‘aşağı’, matematiği ‘orta’, metafiziği ise ‘yüce’ olarak niteleyen düşünürdür ve bu anlamda İbn Sînâ’yı etkilemiştir.

Tarihu’r-Rusûl ve’l-Mülûk adlı eser Tâberî tarafından yazılmıştır.

İbn Haldûn “dünyadaki umrânın doğası” ifadesini kullanırken, umrân sözcüğünü, yeryüzünde insan topluluklarının kurduğu veya kurabileceği medeniyetlerinin tümünü, yani bir bütün olarak medeniyet kavramını içerecek biçimde kullanmaktadır.

Evren kavrayışı çerçevesinde insana ilişkin soruların yanıtlanması, Kur’ân dışında, bazı din bilginleri ve filozoflar tarafından da üstlenilmiştir. Sözgelimi, Fârâbî’ye göre, insandaki nihâî mükemmellik mutluluktur (Fârâbî 1997, s. 90).

İbn Sînâ, Ruh Kasidesi adlı yapıtında, insanın bu dünyaya gelişini, yaratılış öğretisini ve kutsal kitaplara da geçen bazı efsaneleri kendi felsefi görüşü doğrultusunda yorumlayarak açıklamaya çalışmıştır. İbn Sînâ, insan bedenine hayat vermek ve onu yönetmek üzere ait olduğu kutsal âlemden dünyaya inen ve -kendi ifadesiyle- “ten kafesine konuk olan” ruhun, akıl gözüyle bakanlara göre varlığı apaçık, duyularıyla algılamakta ısrar edenler içinse bir sır olduğunu ifade etmiştir.

İslâm Medeniyeti’ndeki başlangıcı, El-Harezmî’de (780-850) örneği görüleceği üzere, İslâm âlimlerinin yaklaşık 10. yüzyılda ilimleri, Arap ilimleri (Ulûmu’l-Arabiyye) ve Arap olmayan ilimler (Ulûmu’l-Evâîl ya da Ulûm-u Gayri Arabiyye) biçiminde ayırdıkları zamandır (ElHarezmî 1895, s. 3). Bu sınıflamada ilk grubun içine dil, fıkıh, kelâm, tarih ve edebiyat; ikinci gruba ise felsefe, doğa bilimleri ve tıp dahil edilmiştir (a.y.).

İlimler sınıflamasındaki ontolojik temelin ya da ilimler sınıflaması-ontoloji ilişkisinin en belirgin ortaya koyulduğu yapıt olarak Fârâbî’nin Siyaset El-Medeniyye’si gösterilebilir; çünkü Fârâbî bu yapıtında siyaset konusuna girmeden önce var olanlara ilişkin ayrımlar yapmış, bunları araştıran bilgi alanlarını bir ilimler sınıflaması biçiminde ifade etmemiş olsa da anmıştır.

Gazzâlî, El-Müstasfâ adlı yapıtında ilimleri salt aklî, salt naklî ve hem aklî hem naklî ilimler olarak genel açıdan üçe ayırmıştır. Doğru cevap A'dır.

Horovitz’e göre, Arap literatüründe Peygamber’in söz ve davranışlarının kaynakları sayılması gereken üç alan, hadis, siyer ve tefsirdir (Horovitz 2002, s. 19). Doğru cevap D'dir.

Tabâkât, İslâm Medeniyeti’nde Peygamber ve yakın çevresinin başına gelen önemli olayların anlatıldığı, yani içeriği özel sınırlarla belirlenmiş tarih kitaplarına verilen genel addır. Doğru cevap A'dır.