TARİH FELSEFESİ I - Deneme Sınavı - 3

İtalyan filozof Giambattista Vico (Giovanni Battista Vico), Yeni Bilim (La Scienza Nuova) adlı eserinde, çağları, tanrılar çağı, kahramanlar çağı ve insanlık çağı olmak üzere üçe ayırır. Tanrılar çağında pagan (çok tanrıya inanan) gelenekler hakimken, kahramanlık çağında aristokratik (kan bağına dayalı ayrıcalıklı sınıfa ait) yasalar hüküm sürer. Son olarak insanlık çağında ise rasyonalite (akılcılık) ve akıl öne çıkmıştır. Doğru cevap C'dir.

İtalyan filozof Giambattista Vico'ya (Giovanni Battista Vico) göre, tarihsel bilgilere koşulsuz olarak güvenmemeli ve onlara eleştirel ve bilimsel bir metotla yaklaşmalıyız. Tarihçinin değer yargılarından tamamıyla arınamayacağı fikri daha sonraki dönemlerde ortaya çıkmıştır. Doğru cevap D'dir.

Kendisinden önce tarih felsefesi bağlamında değerlendirilebilecek eserler verilmiş olmasına rağmen, "tarih felsefesi" terimini ilk kullanan, Fransız filozof Voltaire'dir (Francois Marie Arouet). Voltaire'e göre aydınlanmacı insan, tarih yazıcılığının felsefi bir etkinliğe gereksinim duyduğunun farkındadır. Doğru cevap B'dir.

Fransız filozof Voltaire'e (Francois Marie Arouet) göre, tarih, toplumlar için faydalıdır. Bu faydası da temel olarak geçmişteki medeniyetlerin deneyimlerini ve hatalarını öğrenerek, onlardan ders çıkarmak ve nihayetinde daha iyiye gitmek düşüncesinde yatar. Analitik düşünme : problemlerin (tarih dahil) bileşenlerini ve etkileşimlerini dikkate almaktır ve bunu yaparken farklı açılardan da bakmaktır. Doğru cevap E'dir.

Toshihiko Izutsu, İslâm’ın gelişiyle varlıklar arasında yeni bir ilişkinin kurulduğu ve kavramların yüklendikleri anlamlarla birlikte birbirleriyle tamamen farklı ilişkilendirildiği yeni bir sistemin, yani yepyeni bir evren kavrayışının ortaya çıktığını savunur. Doğru cevap A’dır.

Sîre (çoğulu Siyer), İslâm dünyasında Peygamber’ in biyografisi için kullanılan bir ortak addır (ıstılâh). Doğru cevap D’ dir.

Josef Horovitz, İslâmî Tarihçiliğin Doğuşu adlı çalışmasında, İslâm’ da tarih yazıcılığının ilk örneklerine Siyer-Meğâzî literatüründe rastlanabileceğini öne sürmüştür. Doğru cevap D’dir.

Fârâbî’nin yaşadığı dönemde (870-950) önemli ilim merkezlerinden biri olan Bağdat, Moğol istilası sonrasında ününü yitirmiş ve bir daha eski düzeyini yakalayamamıştır. Doğru cevap B’dir.

Umrân İbn Haldûn’ a göre yeryüzünde insan topluluklarının kurduğu veya kurabileceği medeniyetlerin tümünü tanımlayan kavramdır. Doğru cevap E’dir.

İnsan doğasının en önemli özelliklerinden biri de korunmaya-varlığını sürdürmeye duyduğu gereksinimdir. Bu gereksinimi karşılamak üzere de insanlar, toplum halinde yaşar ve birbiriyle dayanışma içinde olurlar. Bu dayanışma ruhu için İbn Haldûn, asabiyet terimini kullanır. Doğru cevap E’dir.

Kilise’nin Antikçağ felsefesine ilişkin benimsediklerini, “barbar” kabul ettikleri
Roma-Germen toplumlarına öğretmesiyle, Antikçağ düşüncesi, Hristiyanlaşarak
Avrupa’da yayılmaya başlamıştır.

Mukaddime İbn Haldûn’un kapsamlı bir dünya medeniyetleri tarihi projesi olarak tasarladığı ve yazdığı Kitâbu’l-İber’in Giriş bölümü ile Birinci Kitap’ın toplamından oluşan kısmıdır. Doğru cevap B’dir.

Berberî, Kuzey Afrika’da, özellikle Mağrip bölgesinde yaşayan kabilelerin genel adı olarak kullanılmaktadır. Doğru cevap A’dır.

Hârezmî ilimleri sınıflarken fiziği “aşağı” , matematiği “orta” , metafiziği de “yüce” olarak nitelemiş ve İbn Sînâ’yı etkilemiştir. Doğru cevap C’dir.

Gazzâlî, El-Müstasfâ adlı yapıtında ilimleri salt aklî, salt naklî ve hem aklî hem naklî ilimler olarak genel açıdan üçe ayırmış; özellikle matematik, mantık, doğa bilimleri
ve felsefeyi kapsayan aklî ilimleri hakikate ulaştırmakta yetersiz kaldıkları
gerekçesiyle eleştirmiş, bu eleştirilerini Dalâletten Kurtuluş’ta yinelemiştir (Gazzâlî,
1937; 2003a; Ülken 1998, s.112). Doğru cevap B’ dir.

Descartes, felsefe ve bilime getirdiği anlayış, insan anlayışının dolayısıyla da evreni kavrayış biçiminin büyük ölçüde değişmesine yol açmıştır. En bilinen sözü “Düşünüyorum, öyleyse varım” “Cogito, ergo sum” insanı evrenin merkezine yerleştiren Yeniçağ evren kavrayışının temel bir aksiyomu olmuştur. Doğru cevap C'dir.

Etika adlı yapıtını geometrik düzen içerisinde kaleme alan Benedictus Spinoza doğru bilginin “geçmişte olup bitmiş olanlara inanmakla” değil, her zaman “genel kavramlara dayanmakla” elde edilebileceğini savunmuştur. Doğru cevap A'dır.

Descartes, Metot Üzerine Konuşma adlı yapıtının ilk bölümünde tarihe ilişkin serimlediği bu ve benzeri yaklaşımlarla dört noktayı vurgulamış olur. Tarihsel Kaçakçılık,Tarihsel Pyrrhonculuk/Kuşkuculuk,Faydacılığa Karşı Tarih Tasarımı,Düş Kurma (Phantasia) Olarak Tarih. Doğru cevap E'dir.

Usçuluk o denli etkili olmuş bir düşünce çığırıdır ki, Avrupa’da 17. yüzyıl ortalarından 19. yüzyılın ilk yarısının sonuna (1850’lere) uzanan zaman dilimi, çoğu felsefe tarihçisince, “Us Çağı” olarak adlandırılmıştır. Doğru cevap D'dir.

Leibniz, tipik bir 17. yüzyıl düşünürü olarak, ussal bilmeyi historik bilmeden üstün tutar ve ussal bilmenin kendi doğrusunu varlığın kendisinde, historik bilmeninse doğrusunu varlığın görünümünde, yani varoluşta bulduğunu savunur. Bu anlayışa göre varlığın kendisi hakkında bilgi edinmenin biricik aracı ustur ve asıl varlık bilgisi, yani zorunlu olanın bilgisi, ussal bilgidir. Doğru cevap A'dır.