TARİH FELSEFESİ I - Deneme Sınavı - 14

Dabney Townsend

Hıristiyan Gnostiklerinden olan İskenderiyeli Clemens’e göre, inanmak, bilmekten önce gelir ve bilmenin temelini oluşturur, fakat insanın nihai ereği, Tanrı hakikatini anlamaktır.

Josef Horovitz, İslami Tarihçiliğin Doğuşu adlı çalışmasında İslâm’da tarih yazıcılığının çıkış noktasını Siyer-Meğâzî literatürünün oluşturduğunu öne sürer.

İbn Haldûn, Kitâbu’l-İber’i ve Mukaddime’yi 1374 ile 1378 tarihleri arasında İbn Selame Kalesi'nde yazmıştır.

Ülken’e göre, İbn Sînâ, ilimler sınıflamasında Aristoteles ve Fârâbî’nin etkisinde kalmış ve ilimleri madde ve şeklin ilişkisi bakımından üçe ayırmıştır.

İslâm Medeniyeti’nde Peygamber ve yakın çevresinin başına gelen önemli olayların anlatıldığı, yani içeriği özel sınırlarla belirlenmiş tarih kitaplarına verilen genel ad 'Tabâkât'tır.

İslam'da adaletin uygulanmasının temel dayanağı, Platon’da olduğu gibi, daha çok bilgi sahibi olmakta ve bilgelikte odaklanmaktadır.

Tabâkât, Peygamberin ve yakın çevresinin başına gelen önemli olayların aktarıldığı kitaplara verilen genel bir addır. Bu kitaplarda Peygamber'in yaşamöyküsünün birebir aktarılması gibi biyografik bir amaç güdülmez. Bu yüzden D seçenğinde belirtilen tespit yanlıştır.

İbn Haldûn, Mukaddime'nin beşinci bölümüne rızkı ve kesbi (yani yararlanılan malları, ürünleri ve maddi kazanç elde etmeyi) insanın ürettiği bir değer olarak gördüğünü açıklayarak başlamış; bölümün devamında iktisatla ilgili temel konuları ele alarak bu konudaki görüşlerini belirtmiştir.

Toshihiko Izutsu, İslâm’ın gelişiyle, varlıklar arasında yeni bir ilişkinin kurulduğu ve kavramların yüklendikleri anlamlarla birlikte birbirleriyle tamamen farklı ilişkilendirildiği yeni bir sistemin, yani yepyeni bir evren kavrayışının ortaya çıktığını savunur. Bu yüzden E seçeneğinde belirtilen tespit yanlıştır.

İbn Haldûn'un umrânın sınıflandırılması konusunda kullandığı 'bedevîlik' terimi göçebe ya da yerleşik ayrımı yapılmaksızın kırdaki, arazideki yaşamı, 'hadarîlik' terimi ise kentlerdeki yerleşik yaşamı tanımlar.

İnsan doğasının bir özelliği olan korunma ve varlığını sürdürme gereksinimini karşılamak üzere, insanlar toplum halinde yaşar ve birbiriyle dayanışma içinde olurlar. Bu dayanışma ruhu için İbn Haldûn, asabiyet terimini kullanır.

El-İsfahânî’nin “ilim ve akıl ile gerçeği yakalama” olarak tanımladığı terim 'Hikmet'tir. Hikmet, İslam Medeniyeti'nde bilgi ile ilişkili olarak değerlendirilmiştir.

Ortaçağ Hıristiyan dünyasında Quadrivium, matematik, geometri, astronomi ve müzik alanlarını içerir; fizik quadrivium'a dahil değildir. Bu yüzden II'de belirtilen tespit yanlıştır.

Tarih yazıcılığının ahlâk dersleri vermeye ve kıssadan hisse çıkarmaya yönelik tutumdan kurtulup olayları gerçek nedenleriyle anlatması gerektiğini ileri süren ilk düşünür Niccolo Macchiavelli'dir.

Bacon'a göre historia civilis ile işaret edilen olaylar yığını, düzenlilikten uzak, rastlantısal ve bireysel olgulardır ve bunlardan yasalar çıkarsanamaz. Hobbes’a göre de düzenli olgular içermeyen historia civilis, yalnızca ahlâk ve eğitim açısından dersler çıkarılmak üzere tarih yazıcıları tarafından yönelinmiş düzensiz malzeme yığını olmaktan öteye geçmez. Bu yüzden her iki düşünür için de historia civilis, bir theoria etkinliği olamaz.

Rönesans’ta, kültürün hemen hemen tamamında görüldüğü gibi, felsefenin de temel yönelişi kendini her türlü otoriteye bağlılıktan kurtarmak, yalnızca kendine ve kendi yetilerine dayanmak, kısacası, kendini arayıp bulmak olmuştur. Bunun için de dünya ve hayat üzerindeki görüşleri yalnız deneyimin ve aklın sağladığı doğrulara dayanarak biçimlendirmeye çalışılmıştır.

Kökleri 14. yüzyılda aranabilecek olan Rönesans, ağırlıklı olarak 15. yüzyılın ikinci yarısı ve 16. yüzyılda etkili olan bir düşünce ve sanat akımıdır. Bu dönemde Avrupa Medeniyeti din boyundurluğundan kurtulmaya ve bir birey olarak insanın ve aklın yönlendirdiği bir düşünme şeklini benimsemeye başlamıştır. Bu yüzden, ilk dört seçenekte belirtien tespitler doğrudur. Ancak E seçenği yanlıştır, Rönesans Ortaçağ ile 18. yüzyılda başlayan Yakınçağ arasında değil, Ortaçağ ile Yeniçağ arasında bir köprüdür

Epistemoloji adını ilk kez açıkça kullanarak, insan bilgisinin kaynağı ve sınırları gibi sorunlarla hesaplaşma gerekliliğini savunmuş olan filozof John Locke'dir. Locke, bilginin kaynağı, doğruluğu ve sınırları sorunlarıyla çerçevesini çizdiği epistemolojiyi özel bir felsefe disiplini olarak öne çıkarır ve tanrı, evren, yaratılış, ruh-madde ilişkisi gibi konular üzerinde spekülasyonlar yapmadan önce, insan bilgisinin kaynaklarının, sınırlarının araştırılması, yani epistemolojinin temel sorunlarıyla hesaplaşılması gerektiğini savunur