TARİH FELSEFESİ I - Deneme Sınavı - 13

Macchiavelli, tarih yazıcılığının “devletler arasındaki düşmanlık ve ikiliklerin nedenleri”ni siyasi açıdan araştırması gerektiğini savunmuştur. Macchiavelli’ye göre olayları gerçek nedenleriyle anlatan böyle bir siyasi tarih yazımı, her şeyden önce geçmişi doğru olarak bilmeye şiddetle gereksinim duyan devlet yöneticilerine pragmatik bir hizmet sunacaktır. Bu çerçevede ele alınığında Macchiavelli'nin 'Gerçek' terimini daha çok siyasi bir içerikle kullanıdığı öne sürülebilir.

16. yüzyılda üç türlü historiadan söz edilmiştir: 1. Historia Divina-yani tanrısal tarih, 2. Historia Naturalis-yani doğa olaylarının bilgisi ve 3. Historia Civilis yada Historia Humana-yani insan-toplum olaylarının bilgisi.

Doğa ile us, evren ile zihin arasında uygunluk olduğunu öne süren düşünce akımı 'Usçuluk'tur. 17. yüzyıl usçularına göre bu uygunluk Tanrı'dan kaynaklanmaktadır.

Hugo Grotius'a göre pozitif hukuk, ancak konulduğu zaman, yer ve durumdaki insan-toplum koşullarının bilinmesiyle, yani tarihsel zeminde kavranabilir.

Tarihsel dönemlerin Antikçağ, Ortaçağ ve Yeniçağ şeklinde ayrılmasını, önemli bir 16. yüzyıl düşünürü olan Jean Bodin'e borçluyuz.

Yeniçağ Avrupa Medeniyeti'nin insan anlayışında bireyin temel unsur olması, bireyciliğin gelişmesine yol açarak özgürlük olgusunu Yeniçağ Avrupa Medeniyeti’nin temel kavramları arasına taşımıştır.

Bacon’a göre felsefe usa, şiir imgeleme ve geçmişte olup bitenler-yani tarih ise, anımsamaya dayanır. Bu yüzden II. ve III. maddelerdeki tespitler yanlış, I. maddedeki tespit doğrudur.

Aydınlanma adlandırmasıyla, aydınlanması beklenenin insan, aydınlatılması gerekeninse insan yaşamındaki anlam ve düzen olduğunu ileri süren düşünür, Macit Gökberk'tir.

Vico tarihin gerçek telos'unun, yani ereğinin düşüş ve batış olduğunu öne sürer, buna göre ilerleyen bir süreçten sonra bir geriye dönüş başlar ve yine barbarlık ortaya çıkar.

Varlıktaki tüm unsurların varoluşlarının kökenini Tanrı’ya bağlayan açıklama tarzına 'Theogonia' denir. Bu sözcük Yunanca’da “Tanrı” anlamına gelen 'theos' ile “doğum”, “oluşum”, “köken” gibi anlamları karşılayan 'goneia' sözcüklerinin birleşiminden oluşmuştur.

Aydınlanma'da tarihe karşı oluşan özel ilgi ve merakın nedenleri arasında, önceki iki yüzyılın bilimsel gelişmelerinin yolaçtığı tarihte bir ilerleme olduğu yönündeki inanç gelmektedir. Bu ilerleme inancı ve bununla beslenen laik inanç tarih felsefesinin doğmasına yol açmıştır.

Voltaire, bir yandan “Tarih Felsefesi” adıyla yeni bir felsefe disiplinine içerik kazandırmaya çalımış ve Aydınlanma’da tarih düşüncesine yönelik olumlu tutumlar beslemiş, öte yandan, kuşkucu tutumunu koruyarak tarih bilgisine güvenmek için kanıtları olmazsa olmaz görmüş, böylece theoria-historia karşıtlığını aşma konusunda, 19. yüzyıl Alman İdealistleriyle karşılaştırıldığında, 'çekingen' bir düşünür profili çizmiştir.

Voltaire tarihi, 'Düşünceler tarihi', 'Sanatlar tarihi', 'Doğa tarihi' ve 'Olaylar tarihi' şeklinde dört alt dala ayırmıştır.

Psikolojiyi insan doğasının bilimi olarak gören Hume, tarihin de psikolojiye bağımlı olduğunu ve insan psikolojisinin yasalarının bulunmasının, tarih olaylarının niteliğinin açık biimde anlaşılması için bir ön koşul olduğunu öne sürer.

Aydınlanma’yı, “İnsanın usunu kendisinin kullanma cesaretini göstermesidir” biçiminde tanımlayan düşünür Immanuel Kant'tır.

Voltaire, ulusların kökenlerini anlatan hikayelerin nesiller arası bilgi aktarımı yoluyla oluştuğunu ve zamanla bu hikayelerin saçma unsurlarla dolduğunu öne sürer; Mısır, Fenike, Yunan ve Roma tarihlerinden örnekelrle bu savını destekler. Voltaire bu durumu nitelemek için “Sanıların Tarihi” terimini kullanır.

Vico ilk durumu 'Corso', ikinci durumu 'Ricorso' kavramlarıyla tanımlar.

Voltaire, 1764 yılında David Hume’un 'Genel İngiltere Tarihi' adlı yapıtı üzerine yazdığı bir yorumda, felsefece yazılmış bir tarihe gereksinim duyulduğunu beliritir.

Paul Hazard’ın Aydınlanma’daki bilimsel ve kültürel atılımların tümü için vazgeçilmez olduğunu vurguladığı temel unsur 'Şüphe'dir. Düşünür, şüphenin bilimin başlangıcı olduğunu belirtir. Sorgulama ve eleştiri, şüphe ile başlayan sürecin doğal devamında yer alır. Hazard, Aydınlanma'yı tüm kurumların ve bunları belirleyen değerlerin kapsamlı bir sorgulamadan geçtiği bir dönem olarak tanımlar.

Bu terim Vico tarafından 'Yeni Bilim' adlı yapıtı boyunca, doğadan ayrı başına insanın var ettiği kültür dünyasının, medeniyetlerin tümüne işaret eden bir anahtar kavram olarak kullanılmıştır.