TARİH FELSEFESİ I - Deneme Sınavı - 4

Gerçek varlığa daha yakın özellikler sergileyen ruh, Plotinos’ta, bedeni bir araç olarak kullanan, bölünemez bir birliğe sahip, anımsamalarına bağlı olarak hep kendisiyle özdeş, bileşik bir yapı olan bedenden önce var olmuş bir temel neden ya da ilkedir.

Hıristiyan Gnostiklerinden olan İskenderiyeli Clemens’e göre, inanmak, bilmekten önce gelir ve bilmenin temelini oluşturur, fakat insanın nihai ereği, Tanrı hakikatini anlamaktır.

Ünlü İngiliz tarih felsefecisi Robin George Collingwood, tarih sürecinin, Ortaçağ Hıristiyan dünyasında 1. Temel amacı insanın iyiliği olan, 2. insanın temel eylemci olduğu bir “Tanrı murâdı” olarak görüldüğünü de savunmuştur.

Augustinus’a göre İsa Peygamber’in Hıristiyanlar’a kurtuluşu müjdelemek ve kurtuluşun yolunu göstermek için yeryüzünde beden olarak görünmesi, sonu Eskaton olan tarih sürecinin başlangıcıdır.

Augustinus’un tarih felsefesinin ya da teolojisinin izlerini sürmek için kendisine ait en önemli yazılı metin, De Civitate Dei’dir. (Tanrı Devleti Üzerine). Augustinus, Tanrı Devleti’ni, “gelecekte kurtuluşa ermiş olan insanların kuracağı devlet” olarak tanımlar.

“Çizgisel Zaman”, Yahudi Hıristiyan tarih anlayışıyla şekillenen yeni zaman anlayışı için sık kullanılan bir addır. Bu anlayışta, tarih olaylarının bir daha tekrar etmeyen, düz bir çizgi üzerinde sürekli belirli bir sona ya da hedefe ilerleyen yapıda oldukları düşüncesi ön plandadır.

Augustinus, geliştirdiği tarih ve zaman öğretisiyle, tarihin “tekerrürden ibaret” olmak yerine, tekrarı olmayan olaylardan örülü bir defalık bir süreç olduğu düşüncesini Avrupa kültürüne yerleştirmiştir.

Kartacalı Tertullianus, gnostiklere karşı olan bir düşünürdür. Felsefe tarihinde en iyi bilinen sözü, “Credo quia absurdum est” yani “Akıl almaz olduğu için inanıyorum” olan Tertullianus’a göre gerçek îman, kişinin Tanrı önünde kibrini kırması ve nefsini alçaltmasıdır.

Mistik terimi, daha çok,  kişiye özel, duyu deneyimlerinin sınırlarını aşan ve metafizik boyutu olan deneyimleri kapsayacak biçimde kullanılır.

Plotinos, mistik-panteist bir düşünce ortaya koyarak her türlü maddeciliğe tutarlı biçimde karşı çıkmış düşünürlerdendir.  Plotinos’a göre gerçek maddeden oluşmaz, salt tinsel niteliktedir. Ayrıca, gerçek varlığa daha yakın özellikler sergileyen ruh, Plotinos’ta, bedeni bir araç olarak kullanan, bölünemez bir birliğe sahip, anımsamalarına bağlı olarak hep kendisiyle özdeş, bileşik bir yapı olan bedenden önce var olmuş bir temel neden ya da ilkedir.

Kilise Babaları, Ortaçağ’a temel karakterini veren Hıristiyan felsefesinin zeminini hazırlayan düşünürler için kullanılan bir addır. Kilise Babaları’nın Hıristiyan dogmaları nı Antikçağ Yunan felsefesinin araçlarıyla biçimlendirerek inancı da kavramsal bir forma dönüştürdükleri bu döneme Patristik Felsefe de denir. Ortaçağ felsefesinin ilk ana bölümünü oluşturan bu dönemde yazılanların önemli çoğunluğunu Hristiyanlığı diğer inançlara karşı savunan, genel dinler tarihi ve Hıristiyan dogmalarının tarihini ilgilendiren metinler oluşturmuş olsa da Kilise Babaları Dönemi’nin felsefeye değinen, felsefeyle ilgili yönlerin de bulunduğu bir düşünce çığırı olduğunu söyleyebiliriz

Kartacalı Tertullianus, gnostiklere karşı olan bir düşünürdür. Felsefe tarihinde en iyi bilinen sözü, “Credo quia absurdum est”-yani “Akıl almaz olduğu için inanıyorum” olan

Tertullianus’a göre gerçek îman, kişinin Tanrı önünde kibrini kırması ve nefsini alçaltmasıdır.

Bu anlayışa göre, tanrısal sırların bilinçte veya akılda doğmasını beklemek, Tanrı’ya karşı en büyük küstahlıktır.

Hıristiyan Gnostiklerinden olan İskenderiyeli Clemens’e göre, inanmak, bilmekten önce gelir ve bilmenin temelini oluşturur, fakat insanın nihai ereği, Tanrı hakikatini anlamaktır. Felsefe ile din, yahut akıl ile açınlama (vahiy) arasında bir uzlaşma arayışının tarihi olarak da görülebilecek olan Ortaçağ Avrupa felsefesinin neredeyse bütününe sinen bu anlamaya yönelik yaklaşımı en iyi ifade eden de Clemens’in, “Credo ut intelligam”, yani “Anlayayım diye inanıyorum” sözüdür.

Tarih süreci kör bir kaderin ürünü değil, aksine, hem doğayı hem de kurduğu devletlerle birlikte insanı belirleyen Tanrı’nın evrensel öngörüsünün egemen olduğu bir süreçtir. Aslında Augustinus’un bu anlattıklarından, sonu ve galibi başından belli bir mücadeleyi çıkarsamamız hiç de güç değildir. Augustinus, Hıristiyanlığın öğretisi doğrultusunda yaşayan temiz ahlâklı insanların, gelecekte kurtulmuşlar arasında yer alarak, bir “Tanrı Devleti”nin yurttaşları olacağını savunmuştur

Historein-araştırma yoluyla bilme/öğrenme (Yunanca), res gestae-yapılmış işler/şeyler (Latince), Historia rerum gestarum-Latincede yapılmış işlerin/şeylerin anlatımı, öykülenmesi (Latince) demektir. Batı dillerinde history, historia biçimlerinde karşımıza çıkan ve Türkçede “tarih” olarak karşılaştığımız kavramın kökeni, Eski Yunancadaki historein sözcüğüdür.

Tarihçinin ilgilendiği sorun alanlarıyla tarih felsefesinin sorunlarının birbirinden uzaktır. Bu uzaklığın nedenini Atkinson şöyle açıklar: “....tarihçi olayları ve nedenleri olduğu gibi kavramanın peşindeyken, tarih felsefesi, tarihçilerin yaptıkları çalışmaları da dikkate alarak olayları belirleyen ilkeleri ortaya koymayı amaçlar”.

Tarih ve felsefe, insanın kendini anlaması ve varlığını temellendirmesi bakımlarından, ortaya çıkış zamanlarındaki farkı göz önünden kaçıracak ölçüde birbirlerine içten içe bağlanmış ve birbirlerini sürekli besleyen iki çalışma alanıdır.

Res gestae, Latince'de yapılmış işler/şeyler anlamında kullanılan bir tamlamadır. Bu tamlama, zamanla geçmişte yapılmış tüm işlere göndermede bulunmak üzere kullanılmış ve bu kullanım bizde tarih sözcüğüyle karşılanan historia sözcüğünün ilk anlamını oluşturmuştur. Doğru cevap B'dir.

Daha önce kendisine atıflar yapılmışsa da, bir bilim alanı olarak tarih felsefesi 19. yüzyılın ikinci yarısında, özellikle Alman Tarih Okulu'nun öncülüğünde ortaya çıkmıştır. Doğru cevap D'dir.

Collingwood'a göre tarih insanın kendini bilmesi için yapılır. Onun bundan kastettiği insanın insan olarak doğasını yani onu insan yapan şeyleri bilmesidir. Doğru cevap A'dır.