TARİH FELSEFESİ I - Deneme Sınavı - 10

Tertullianus'un “Credo quia absurdum est” (Akıl almaz olduğu için inanıyorum) sözü, filozofun, gerçek îmanın kişinin Tanrı önünde kibrini kırması ve nefsini alçaltması görüşünü en açık biçimde belirten sözüdür.

Plotinos’a göre gerçek maddeden oluşmaz, salt tinsel niteliktedir. Bu yüzden A seçeneğinde belirtilen tespit Plotinos'un düşüncesine karşı bir görüştür.

Ortaçağ’da daha çok “bilgi” ve/veya “Tanrı’yı duygu ile bilmek” anlamlarında kullanılan Yunanca terim 'gnosis'tir.

Ortaçağ Avrupası'nda geç bir dönemde görülmeye başlayan İmparatorluklar meşruiyetlerini dinden aldıklarını öne sürerler ve bu yüzden Papalık'a bağımlı olarak hareket ederler. Bu durum en belirgin biçimde Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu'nda görülür. Bu yüzden D seçeneğinde belirtilen tespit yanlıştır.

Plotinos, kendisi başka hiçbir varlığa gereksinmeden var olan “Bir” savı ile, Hıristiyan görüşlü bir felsefenin temelini oluşturmuştur. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yunanca her şey anlamındaki 'Panta' sözcüğü ile Tanrı anlamındaki 'Theos' sözcüğünden türeyen 'Panteizm' terimi Türkçe'te genelde 'tümtanrıcılık' olarak çevrilir.

Tümüyle Hristiyan görüşlü bir tarih anlayışı geliştiren Augunistus, Aristoteles'in yerleştirdiği Theoria-Historia ayrımını derinleştirmez ama Yunan tarih anlayışındaki tekrarlayan, 'tekerrürden ibaret' zamansal akış yerine tarihi çizgisel bir akış olarak yorumlar. Bu yüzden B seçeneğini doğru, diğerleri yanlıştır.

Duyu sınırlarını aşan ve metafizik boyutu olan, fakat daha çok kişiye özel deneyimleri ifade eden durumlar için 'mistik' terimi kullanılır.

Kilise Babaları, Ortaçağ’a temel karakterini veren Hıristiyan felsefesinin zeminini hazırlayan düşünürler için kullanılan bir addır. Kilise Babaları’nın Hıristiyan dogmalarını Antikçağ Yunan felsefesinin araçlarıyla biçimlendirerek inancı da kavramsal bir forma dönüştürdükleri bu döneme Patristik Felsefe de denir. Ortaçağ felsefesinin ilk ana bölümünü oluşturan bu dönemde yazılanların önemli çoğunluğunu Hıristiyanlığı diğer inançlara karşı savunan, genel dinler tarihi ve Hıristiyan dogmalarının tarihini ilgilendiren metinler oluşturmuş olsa da Kilise Babaları Dönemi’nin felsefeye değinen, felsefeyle ilgili yönlerin de bulunduğu bir düşünce çığırı olduğunu söyleyebiliriz.

Hıristiyanlık da Yahudiler arasında ortaya çıkmış bir din olarak, bu tarih anlayışından etkilenmiş; İsa Peygamber, Tanrı’nın bedene bürünmüş (Inkarnation) bir görünümü olarak tarihsel sürecin içinde yer alması şeklinde yorumlanmıştır.

Ünlü İngiliz tarih felsefecisi Robin George Collingwood da Hıristiyan tarih anlayışının sonraki tarih tasarımlarına yönelik etkilerini yorumlarken, Gilson ile yer
yer benzer düşünceler öne sürmüştür. Fakat Collingwood, tarih sürecinin, Ortaçağ Hıristiyan dünyasında 1. Temel amacı insanın iyiliği olan, 2. İnsanın temel eylemci olduğu bir “Tanrı murâdı” olarak görüldüğünü de savunmuştur.

İnsan, Tanrı tarafından özgür yaratılmış olsa da güdüleri ve gururu, Adem’den bu yana onu günaha sürüklemiş, ilk günahtan bu yana insan hep kötüye yönelmiştir. Bu günah batağından insanı yalnızca Tanrı Kayrası (Gratia) kurtarabilir.

Iustus Dei, yani Tanrı’nın adaleti, insanı yaptıklarından dolayı ödüllendirecek veya cezalandıracak olan en yüksek ölçüttür.

İsa Peygamber, “seçilmiş” insanlara-yani Hıristiyanlar’a kurtuluşu müjdelemek ve kurtuluşun yolunu göstermek için yeryüzünde beden olarak görünmüştür. Bu görünme, sonu Eskaton (Tanrı mahkemesi, kıyâmet) olan tarih sürecinin de başlangıcıdır.