TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI II

Şiir aruz vezni ile yazılmıştır. Şiirde aruz vezninin Feilâtün (Fâilâtün) / Feilâtün / Feilâtün / Feilün (Fa’lün) (. . _ _ /. . _ _/ . . _ _ / .. _) kalıbı kullanılmıştır. Şiirin dil ve yapı özellikleri yeni ve orijinaldir. Konuşma diline yakın sade bir dil kullanılmış ve bu dil anla­yışı aruz veznine kusursuzca uygulanmıştır. Az redif kullanarak kafiye kurgusunu oluşturması onu divan şiiri anlayışından tama­men uzaklaştırmakta ve yeni bir şiir dili yaratma çabalarının arayışı gözlemlenmektedir.

Araba Sevdası 1889 yılında yazılmıştır. Servet-i Fünûn dergisinde tefrikası 1896 yılın­da gerçekleşir. Roman dergide tefrika edilirken Halil Paşa’nın resimleri ile “Musavver Milli Ro­man” açıklaması ile yayımlanmıştır. Kendisin­den önce tefrika edilen yabancı romanlar varsa da Türk romanları arasında resimlendirilerek yayımlanan ilk kitap bu olmuştur.

Eser, klasik kurgu ile yazılmış ve olaylar zinciri kronolojik bir zaman algısına göre ilerlemiştir. Modernist romanın anlatı biçimlerinden birisi olan iç monolog ve bilinç akışı tekniği ve postmodern romanın anlatı tekniklerinden üstkurmaca burada sezgisel bağlamda hissedilerek kurguya dâhil edilmiştir. Araba Sevdası, Türk edebiyatında realist romanın ilk örneklerinden birisidir. Realist romanda yer alan tasvirler özellikle mekân ve kişi tanımlamalarında dikka­ti çekmektedir. Romanda anlatılan konular ve yaratılan tipler yerli ve millî özellikler içermektedir. Tipler gerçeğe uygundur ve kişilik özelliklerine göre ayrıntılı bir biçimde kurgulan­mıştır. Recaizâde Mahmut Ekrem, devrin alafranga taklidini yapan nesli eleştirmek istemiş, özellikle romanın yazıldığı dönem içerisindeki günlük hayatı ve şehirli modasını ironik bir anlatımla hicvetmiştir.

Vatan Yahut Silistre, Namık Kemal’in yazdığı ve sahnelediği ilk oyunudur.

Sami Paşazâde Sezai, “Pandomima” isimli hikâyesini Küçük Şeyler adlı kitabında yayımlar.

“Pandomima”, kısa ve etki birliği yüksek bir hikâye kurgusuna sahiptir. Hikâyede kişi kad­rosu sınırlı tutulmuş, merkeze Paskal adında bir palyaço yerleştirilmiştir. Olay, basit ve sadedir. Kurgu, tanrısal bakış açısına sahip bir anlatıcı tarafın­dan düzenlenmiştir. Her şeyi bilen ve gören yazar ile hikâye kişisi Paskal’ın dünyalarının farklı olması, hatta bir tezat hâlinde bulunması metinde iki paralel çizgiyi bize vermekte, sonda yaşanan sürpriz bu iki gerçekliğin çarpışmasından doğmaktadır.

“Pandomima”, kısa ve etki birliği yüksek bir hikâye kurgusuna sahiptir. Zaman ve mekân gerçekçi bir anlatımla kompoze edilmiştir. Metnin kompozisyo­nunda, birbirine neden sonuç ilişkisine bağlı olaylar zincirinin eklemlendiği giriş, gelişme ve sonuç bölümleri yer almaktadır. Hikâye, bir olay hikâyesidir. Ma­upassant tarzı kurgunun özelliklerini taşımaktadır. Her iki hikâye kişisi birbiri ile karşıt kutuplardadır. Bu iki kişinin yaşamın bir nokta­sında karşılıklı bir araya gelebilmeleri mümkün değildir.

Şiirde nazım türü olarak, münâcât seçilmiştir. Münâcât genellikle nazım şekli olarak
kaside biçiminde yazılır ve divanların başına konulur. Doğru yanıt A'dır.

Şinasi’nin “Münâcât”ında içerik, divan şiiri münâcâtları ile paralellik göstermektedir. Şiirin ana duygusu, açıkça Allah’a yalvarmak, yakarmak, niyaz ve dua etmek, günahların büyüklüğü ve yüce Allah’tan bu günahların affı için yakarışta bulunmaktır. Doğru cevap B'dir.

Roman dergide tefrika edilirken Halil Paşa’nın resimleri ile “Musavver Milli Roman” açıklaması ile yayımlanmıştır. Kendisinden önce tefrika edilen yabancı romanlar varsa
da Türk romanları arasında resimlendirilerek yayımlanan ilk kitap bu olmuştur. Doğru yanıt C'dir.

Araba Sevdası numaralandırılmış toplam dört bölümden oluşmaktadır. Her bölüm yine
kendi içerisinde numaralandırılmış alt bölümlerden oluşmaktadır. Eser, klasik kurgu ile
yazılmış ve olaylar zinciri kronolojik bir zaman algısına göre ilerlemiştir. Roman giriş,
gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşmaktadır. Bölümler arası oranlamaya bakıldığında
giriş bölümü uzun tutulmasına rağmen sonuç bölümü kısa bırakılmıştır. Doğru yanıt D'dir.

Araba Sevdası, Türk edebiyatında realist romanın ilk örneklerinden birisidir. Yazar,
“…. (Muhsin Bey) hikâyesi erbâb-ı mütalaaca ağlanacak şeylerden görülmüş olduğu halde bu (Araba Sevdası) gülünecek hallerden addolunması gerektir.” demektedir (Parlatır, 1985, s. 101). Bu tanımlama yazarın iki eseri arasında ciddi anlamda bir bakış açısı ve üslup farklılığını dile getirmektedir. Muhsin Bey romantik edebiyatın, Araba Sevdası ise realist edebiyatın tipik örneklerinden olmak üzere kurgulanmışlardır. Doğru yanıt E'dir.

Araba Sevdası’nın konusu kısaca şu şekilde özetlenebilir: Romanın başkişisi Bihruz
Bey’dir. Bihruz, biraz saf, dünyayı tanımayan, eğitim görmemiş bir mirasyedidir. En büyük tutkusu Fransız modası, Fransız yaşam biçimi ile kültürü ve bir de lüks araba merakıdır.

Tanzimat Dönemi söz konusu olduğunda özellikle iki edebî tür döneme damgasını
vurmuştur. Bunlardan birincisi gazete, ikincisi ise tiyatrodur. Bu iki tür, 19. yüzyıl Osmanlı toplumunda aydınlanma düşüncesini tetikleyen unsurlar olarak dikkatimizi çekmektedir. Doğru cevap A'dır.

Oyunun türü romantik dramdır. Öte yandan oyun, romantik tiyatronun da tipik özelliklerini taşımaktadır. Doğru cevap E'dir.

Vatan Yahut Silistre’de birinci perde Manastır’da geçmektedir. Diğer üç perde ise
Silistre’de geçer. Doğru yanıt B'dir.

“Pandomima”, kısa ve etki birliği yüksek bir hikâye kurgusuna sahiptir. Hikâyede kişi kadrosu sınırlı tutulmuş, merkeze Paskal adında bir palyaço yerleştirilmiştir. Doğru yanıt D'dir.

9

Münacaat

Son 5 beyitinde