TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI II

XIX. yüzyıl Türk edebiyatında ilk yenilik temsilcilerinden birisi ve en önemlisi kuşkusuz Şinasi’dir. Şinasi gerek şiiri gerekse nesriyle Türk edebiyatına yön veren ilk edebiyatçılarımızdan biridir. Edebiyata getirdiği dil anlayışı, özellikle konuşma dilini edebiyata sokma gayretleri, insanı temel alan dünya görüşü ile bir insan anlayışı kurma, sadelik ve yenilik adına eski şiirin hayal sisteminden kaçma, gerçek değerleri hayalî olana tercih etme (somut olanı soyut olana tercih etme) onun edebiyatımıza getirdiği en önemli yenilikler arasındadır. Doğru cevap B’dir.

“Münâcât”, Şinasi’nin tüm şiirlerinin bir araya toplandığı Müntahabat-ı Eş’ar (1862) isimli kitapta yer almaktadır. Kitapta şairin her türde yazdığı şiirler bulunmaktadır. Eser, Kasâid (kasideler), Gazeliyât (gazeller), Şarkıyyât (şarkılar), Medhiyyât (methiyeler), Müfredat (müfretler), Mesârî (mısralar), Tevârih (tarihler), Hikâyât (hikâyeler), Hezliyyât ve Hicviyyât (hezeller ve hicivler) başlıkları altında dokuz bölümden meydana gelir. Müntahabat-ı Eş’ar’da, yeni Türk edebiyatı açısından “Münâcât” dışında yenilik anlayışını temsil eden önemli şiirler arasında dönemin sadrazamı Mustafa Reşit Paşa için yazdığı kasideler çok önemlidir. Doğru cevap A’dır.

Vahdet-i Vücûd (varlık birliği); tasavvuf düşüncesinde, yaratanla yaratılanın tek kaynaktan geldiğini ve “bir” olduğunu savunan görüştür. Burada varlığın birliği düşüncesi hâkimdir. Tanrı ile özdeşleşme, bir olma, onu kendinde hissetme ve yaşatma isteği önemlidir. Doğru cevap C’dir.

Araba Sevdası 1889 yılında yazılmıştır. Ancak Servet-i Fünûn dergisinde tefrikası 1896 yılında gerçekleşir. Roman dergide tefrika edilirken Halil Paşa’nın resimleri ile “Musavver Milli Roman” açıklaması ile yayımlanmıştır. Kendisinden önce tefrika edilen yabancı romanlar varsa da Türk romanları arasında resimlendirilerek yayımlanan ilk kitap bu olmuştur. Doğru cevap D’dir.

Araba Sevdası anlatım teknikleri bakımından devrini aşan kimi anlatı tekniklerini barındırmaktadır. Modernist romanın anlatı biçimlerinden birisi olan iç monolog ve bilinç akışı tekniği ve postmodern romanın anlatı tekniklerinden üstkurmaca burada sezgisel bağlamda hissedilerek kurguya dâhil edilmiştir. Doğru cevap A’dır.

Romanda anlatım teknikleri açısından en dikkate değer unsur bilinç akışı ve iç monolog tekniklerinin başarı ile kullanılmış olmasıdır. Hatta Berna Moran’a göre Türkiye’de bilinç akışı tekniğini ilk olarak kullanan kişi de Recaizâde Mahmut Ekrem’dir. Bu durum, roman tekniği açısından gelişmiş bir anlatı formunu müjdelemektedir. Burada Recaizâde Mahmut Ekrem, artık roman içerisinde tanrısal anlatıcı tutumunu terk etme isteğini okuruna iletmektedir ki bu Türk romanı adına son derece önemli bir adımdır. Doğru cevap E’dir.

Oyun kişilerine bakıldığında iki önemli oyun kişisi vardır. Zekiye, oyundaki fonksiyonel söylemde en aktif kişidir. Neredeyse oyunun başından sonuna kadar değişim içerisine giren tek karakter de odur. Zekiye’nin Silistre Savunmasına gitmesinin nedeni başlangıçta vatan sevgisi değildir. Zekiye, âşık bir kadın tipidir ve sevdiğinin ardından orduya yazılmıştır. Ancak içerisinde bulunduğu ortam, bireysel sevginin çeşitlenmesine neden olmuştur. Babasına kavuştuğunda baba sevgisinin, vatanını savunduğunda da vatan sevgisinin anlam ve değerini derinlemesine yaşamıştır.

Oyunda eleştirilecek yön, Namık Kemal’in oyunun kişilerini ve kurgusunu düşünce dünyasını yansıtmak için bir aracı olarak kullanmasıdır. Vatan Yahut Silistre ile birlikte okuruna vermek istediği ülküsel değerler, vatan sevgisi, millet kavramı, devletin birliği ve bütünlüğü, arkadaşlık duygusu ve dostluğun önemi, görev bilinci gibi öylesine ön plana çıkar ki neredeyse oyun kişilerinin hepsi bu değerler yüzünden gerçek kişilik özelliklerini sergileyemezler. Yine bu değerler kurguya yön verir. Teknik açıdan bir kusurdur bu. Doğru cevap D’dir.

Küçük Şeyler’deki hikâyeler küçük insanları, onların sıradan yaşamlarını ve çevrelerindeki hayatlarından kesitleri dile getirmektedir. Yazarın insana dikkatli bir bakış açısı vardır. Tiplemeler başarılıdır ve kişilerin psikolojileri gerçeklere uygun olarak verilmiştir. Sami Paşazâde Sezai’nin hikâyelerinde özellikle mekân anlatımı ve gerçekçi bir çevre kurgusu kendisinden önce rastlanılamayacak derecede başarılıdır. Hikâyelerdeki bu kompozisyon birliği kendi yeteneği ve Batı edebiyatlarının etkisi ile açıklanabilir. Tüm bu tanımlamalar göz önünde bulundurulduğunda Küçük Şeyler, modern Türk hikâyesinin başlangıcında önemli bir ilk adım olarak durmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Pandomima hikâyesi sürpriz bir sonla bitmiştir. Mauppasant tarzı hikâyenin tipik özelliklerinden birisi budur. Otuz üç yaşında romantik ve içe kapalı bir insanın aşk acısının üstesinden gelememesi okuru şaşırtıcı bir sona ulaştırmaktadır. Metinde anlatılan hikâye romantik olmakla birlikte yazarın bunu dile getiriş biçimi gerçekçidir. Tasvirler ve anlatılar bu gerçekçi anlayışa göre kurgulanmıştır. Ayrıntılar dikkat çekicidir. Olaylar basit tutulmuş, ana fikir ve yardımcı düşünceler güçlü bir kurgu ile birbirine bağlanmıştır. Metin, kısa, etki birliği yüksek ve anlam yoğunluğu fazla bir yapıya sahiptir. Doğru cevap C’dir.

Şinasi XIX. yüzyıl Türk edebiyatında ilk yenilik temsilcilerinden birisidir. Doğru yanıt A'dır.

Şinasi'nin "İlahi" adlı şiirinde etkilenerek Şinasi'nin gazetesinde onun yardımcısı olmaya karar veren kişi Namık Kemal'dir. Doğru yanıt B'dir.

“Münâcât” isimli şiir Şinasi'nin Müntahabat-ı Eş’ar adlı  kitabında yer almaktadır. Doğru yanıt C'dir.

27 Mart 1891 - 26 Mayıs 1944 tarihleri arasında yayımlanmış fen, magazin, sanat ve edebiyat dergisi Servet-i Fünûn'dur. Doğru yanıt E'dir.

Araba Sevdası’nın biraz saf, dünyayı tanımayan, eğitim görmemiş bir mirasyedi olan baş karakteri Bihruz Bey'dir. Doğru yanıt B'dir.

Vatan Yahut Silistre'nin türü romantik dramdır. Doğru yanıt D'dir.

Vatan Yahut Silistre oyununda fonksiyonel söylemde en aktif karakter "Zekiye"dir. Doğru yanıt B'dir.

Sami Paşazâde Sezai'nin “Pandomima” isimli hikâyesi 1891 yılında yayımlanmıştır. Doğru yanıt E'dir.

Sami Paşazâde Sezai'nin "Pandomima" adlı hikayesinde Eftelya'ya aşık olan ana karakter "Paskal"dır. Doğru yanıt C'dir.

“Münâcât”, Şinasi’nin tüm şiirlerinin bir araya toplandığı Müntahabat-ı Eş’ar (1862)
isimli kitapta yer almaktadır