TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI II

Nabizâde Nâzım (1862/4-1893), bu kuşağın içinde, özellikle hakikiyyun (realizm-naturalizm) görüşünü savunanlar arasında şair, hikâyeci, romancı ve eleştiri yazarı kimliğiyle yer alır. O, Batılıların “nuvelle” dediği sekiz uzun hikâye yazar (Birinci, 1987, s. 15). İlk kalem ürünü 1880 yılında Vakit gazetesinde Mühendishâne Mektebi şâkirdânından A. Nâzım imzası ile çıkan “Esaret” başlıklı denemesidir.

Nabizâde Nâzım, romantik unsurlarla örülü ilk hikâyelerinden sonra realist (gerçekçi) anlayışa geçer. Artık hikâyelerini realizmin ilkelerine bağlı kalarak
yazar. Onun hikâyeleri arasında “Seyyie-i Tesamüh” ve “Karabibik” önemli başarı yakalar.
“Seyyie-i Tesamüh” dönemin basın hayatını ele alır. Köy hayatını işleyen “Karabibik” ise
Türk hikâye ve romanının köye açılışında önemli bir eser durumundadır.

Mehmet Celâl, Venüs (1886) başlıklı uzun hikâyesiyle Küçük Gelin (1893) adlı kısa romanında bu aşkı işleyerek otobiyografik ürünler ortaya koyar. Ayrıca Cemile (1886), Margrit (1891), Elvâh-ı Sevdâ (1892), Bir Kadının Hayatı (1894), Zehra (1894), Dâmen-âlûde (1895), Müzeyyen (1898), Leman (1910), İsyan (1910) ve Kuşdili’nde adlı romanları bulunmaktadır.

Mehmet Celal, romanlarıyla Türk edebiyatının köye açılmasında Midhat Efendi’den
sonra dikkat çeken yazarlardan biridir. Onun Cemile, Elvâh-ı Sevdâ, Küçük Gelin ve İsyan
adlı romanları, köy hayatına yer vermesi ve bu bakımdan Türk edebiyatının köye açılışında ilk eserler arasında yer almasıyla dikkat çeker

Çok sayıda hikâye ve roman yazan Mustafa Reşit (1861-1936)’in hikâyeleriyle romanları
konu ve kurgu bakımından birbirinden pek ayrılmaz. Bununla birlikte eserlerinin bir kısmı romana daha yakındır. O, romanlarındaki ahlâkçı ve öğretici yönüyle Ahmet Midhat
Efendi’nin takipçisi durumundadır.

Türk edebiyatında mektup türünü (Bir Askerin Nişanlısına Mektubu) kurgu unsuru olarak kullanan ilk yazarlardan biri olması bakımından yenilik getirir ve daha sonraki yazarlara öncü olur.

Ara Nesil yazarlarından Abdülhalim Memduh, Nâlân (1302), Bedriye (1304); İbnürreşad Ali Ferruh, Huşenk (1303); Mustafa Nuri, Büyücü Karı yahut Teehhül-i Cebrî (1301); Mizancı Mehmet Murat, Tencere Yuvarlandı Kapağını Buldu (1908); Nabizâde Nâzım, Hoşnişîn veya Cihanda Safa Bu mudur? adlı oyunları yazmışlardır.

Bu dönem içerisinde Türk edebiyatı tarihi ismi ilk defa Abdülhalim Memduh’un
Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye adıyla 1888 (1306, küçük boyda 134 sayfadan ibaret)’de yayımladığı eserinde görülür. Osmanlı öncesi Türk edebiyatını tasavvufi olduğu gerekçesiyle basit gören ve dikkate almayan Abdülhalim Memduh, eserini üç bölüme ayırmıştır. Birinci bölümde klasik Türk edebiyatı hakkındaki düşüncelerine yer vermiş, “ikinci bölümde Sinan Paşa’dan Mütercim Âsım Efendi’ye, üçüncü bölümde de Âkif Paşa’dan eserin yayımlandığı târihe kadar gelmiştir.

Bu dönemde Mizancı Mehmet Murat’ın eleştiri yazıları önemli bir yer tutar. Onun,
“Edebiyatımızın Numûne-i İmtisalleri” başlığı altında kendisinin çıkardığı Mizan gazetesinde 1888-1889 yılları arasında yayımlanan söz konusu eleştirileri, edebiyat eserleri üzerinde (Nâmık Kemal’in Vatan Yahut Silistre’si, Recaizâde Mahmut Ekrem’in Vuslat’ı, Samipaşazâde Sezaî’nin Sergüzeşt’i) ilk defa geniş çözümlemelere dayanması, ele aldığı kitapların “tip”, “yapı”, “üslûp”, “icat”, “tasvir”, “dram entrikası” gibi Batılı nesnel prensiplere göre değerlendirilmesiyle Türk eleştiri tarihine yeni bir görüş, yeni bir bakış açısı getirir.

Özellikle Nabizâde Nâzım, Zehra adıyla edebiyatımızın ilk dikkate değer psikolojik romanını vermesiyle Ara Nesil mensupları arasında öne çıkar.

1890/1891’de yayımlanan Turfanda mı Yoksa Turfa mı romanı, otobiyografik bir romandır. Kendi idealist kişiliğiyle Mansur Bey tipi arasında benzerlik gösteren romanında Mehmet Murat, dönemin devlet bürokrasisinin işleyişine, sosyal, ekonomik ve siyasi
problemlere eleştirel bakış getirir. Roman, kalkınmanın köyden başlaması gerektiği düşüncesini bir çiftlik projesi çevresinde sergilemesi ve idealist roman kişilerini geleceğin
yetişecek insan modeli olarak göstermesi bakımından da önem taşır.

Ara Nesil. Cevap E'dir.

Ahmed Mithat. Cevap E'dir.

Emile Zola. Cevap A'dır.

Nabizade Nazım. Cevap A'dır.

Mehmet Celal. Cevap B'dir.

Ahmet Rasim.Cevap C'dir.

Ali Kemal. Cevap D'dir.

Namık Kemal. Cevap A'dır.

Vuslat. Cevap A'dır.

Mizancı Mehmet Murat. Cevap B'dir.

Nabizâde Nâzım’ın “Seyyie-i Tesamüh” isimli eseri dönemin basın hayatını ele alır. Doğru yanıt C'dir.