TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI II

Romanda Hikmet Efendi adında bir karakter bulunmuyor.

m

Recaizade Mahmut Ekremin eserlerinden olan Talim-i Edebiyat 1879 yılında yazılmıştır.

Şıklarda verilenlerin tamamı Recaizade Mahmut Ekremin eseri Talim-i Edebiyat’ı oluşturan bölümlerdendir.

Recaizâde Ekrem’in sözde letafet (hoşluk/güzellik/nezaket) ve ulviyetin (yücelik) nasıl gerçekleşeceğini  dile getirdiği eseri Zemzeme Mukaddimesidir.

Recaizâde Mahmut Ekrem konuya uygun vezin seçmek gerektigi düşüncesi ile Servet-i Fünûnculara öncülük etmiştir.

Alanında uzman bir dosta yazdırılıp kitabın başına konan ve eseri överek olumlu taraflarını ortaya koyan nesir veya manzumelere Takriz denir.

Bir edebî eserin söyleyiş, ahenk ve yazım bakımından kusursuz olmasına Fesahat denir.

Abdül Hak Hamit’in Na-Kafi şiiri 1886 yılında yazılmıştır.

Tanzimat ikinci kuşak sanatçılarından olan ve  “Namık Kemal’i üstat olarak tanımasına rağmen Beşir Fuad’ın tenkitleriyle başlayan realist akımın da tesirinde kalan kişi Sami Paşazade Sezai’dir.

Muallim Naci ve Ahmet Midhat Efendi’nin birbirlerine yazdıkları mektuplardan oluşan eser Muhaberat ve Muhevarat’tır.

Demdeme Muallim Naci’nin Saadet gazetesinde yayımlanan yazılarından oluşur.

Servet-i Fünûn edebiyatının teorisyeni olarak görülen Recaizâde Mahmut Ekrem, Ta’lîm-i Edebiyat, Takdir-i Elhan, “III. Zemzeme Mukaddimesi” ve Takrizat adlı eserlerinde sanat, edebiyat ve şiirle ilgili eleştirilerini dile getirir. Makber Mukaddimesi, Abdülhak Hâmit Tarhan’ın şiir üzerine düşüncelerini ve eleştirilerini dile getirdiği bir eserdir. Doğru cevap A'dır.

A seçeneğinde verilen eser Abdulhak Hamit Tarhan'a, B, C, D ve E seçeneklerinde verilen eserler ise Recaizade Mahmut Ekrem'e aittir. Ta’lîm-i Edebiyat (1879), Recaizâde Mahmut Ekrem’in Mekteb-i Mülkiye’deki “Edebiyat-ı Osmaniye” dersi için yazdığı ve yeni edebiyatın kuramsal kısmını oluşturan belagat ve edebiyat teorisi kitabıdır. Doğru cevap B'dir.

Edebî eserlere hakikate ve tabiata uygunluk düşüncesiyle yaklaşan Ekrem, eski edebiyatı da bu noktadan eleştirir. Ona göre, “edîbâne” bir şey yazmak için sadece söz ve mana yollarını aramak, yani fikirler ve üsluplara dikkat etmek yeterli değildir. Zihnimize çarpan şeylerden, kalben etkilenmemiz ve düşündüğümüz şeyleri hissetmemiz gerekir. Hislerin hakiki ve tabii olmadıkça kıymetlerinin olmayacağını dile getirir. Bir yazarın ne kadar hünerli olursa olsun kendi kalbinde hissetmediği bir heyecanı başkasının kalbinde uyandıramayacağını iddia eden Ekrem, hisleri dörde ayırır: Hissiyât-ı sâde-dilâne (sade/saf hisler), hissiyat-ı rakîke (ince/hassas hisler), hissiyat-ı müheyyice (heyecan verici hisler), hissiyat-ı âliyye (yüce hisler). Recaizâde Mahmut Ekrem, sıraladığı his türlerini açıklarken Namık Kemal, Abdülhak Hâmit, Âkif Paşa ile Refik Bey’den örnekler verir (Recaizâde Mahmut Ekrem, 2011, s. 42- 46). Doğru cevap C'dir.

İntikad: Muallim Naci ile Beşir Fuad’ın birbirlerine gönderdikleri ve edebiyat konularını (dil, eleştiri, şiir, vezin vb.) tartıştıkları yedi mektuptan oluşur. B, C, D ve E seçeneklerindeki eserler Recaizade Mahmut Ekrem'e aittir.

“Zemzeme Mukaddimesi”nin eleştiri açısından önemli bir tarafı Ekrem’in Muallim Naci ile ilgili iğneleyici sözleridir. “Zemzeme Mukaddimesi”nde Recaizâde Mahmut Ekrem, Muallim Naci’ye imalarda bulunarak onun şiirlerinin hakiki yücelikten uzak olduğunu ve sönüp gidecek bir balona benzediğini dile getirir. Ekrem’e göre gerçeklikten nasibini almayan sözler unutulmaya mahkûmdur. Doğru cevap D'dir.

Abdülhak Hâmit’e göre, bir oyuna millî demenin belli şartları vardır. Osmanlı milletinden olup da âdet ve gelenekleri bilinmeyen kavimler anlatılmalıdır. Bu hususta Ebuzziya Tevfik’in Ecel-i Kaza, Şemsettin Sami’nin Besa, Hasan Bedrettin ile Manastırlı Mehmet Rıfat’ın Delile ve Ebululâ adlı tiyatro eserlerini örnek verir. Ayrıca ona göre, İslam tarihinde hayranlık uyandıran olaylar ve İslam tarihinde büyük bir şöhret kazanan kişilerin değeri anlatılmalıdır. Bu konuda Batılı yazarların, kendi tarihlerinden sanat âlemine pek çok örnek verdikleri hâlde bizde henüz böyle bir şeyin yapılmadığını söyler ve Batılı edebiyatçıların tarihlerinden nasıl istifade ettiklerini dile getirir. Hâmit’in millî tiyatroyla ilgili şartlarından bir diğeri de Osmanlıların şanlarını yüceltecek bir olayın anlatılmasıdır.
Bu konuda yazılan tiyatro eserlerine örnek olarak da Namık Kemal’in Akif Bey ile Vatan yahut Silistre adlı eserlerini örnek gösterir (Tarhan, 1998, s. 151- 152). Abdülhak Hâmit’e göre, “asıl millî tiyatro eserleri ise seyircilere herkesin iyi bildiği kendi hayatlarını değil, tanımadıkları cemiyetlerin veya azınlıkların hayatlarını, İslam veya Osmanlı tarihinin muhteşem olaylarını anlatan eserlerdir” (Akyüz, 1995, s. 45). Doğru cevap C'dir.

A, B, C ve D seçeneklerinde verilen eserler Abdülhak Hamit Tarhan'a aittir. Ta’lîm-i Edebiyat adlı eser ise Recaizade Mahmut Ekrem'e aittir. Abdülhak Hâmit’in “Nâ-Kâfi” şiiri, “Makber Mukaddimesi”nde nâ-kâfi sözcüğünü kullanmasını eleştirenlere karşı meydan okuyan bir cevap niteliğindedir. Bu şiirde de romantik anlayışa bağlı bir poetik tavır benimsediğini açıkça dile getirir. Doğru cevap A'dır.

Sami Paşazâde Sezai’nin eleştirilerinden birisi “Zemzeme Hakkında” başlıklı yazısıdır. Sezai, bu yazısında nesnel bir eleştiriden ziyade Recaizâde Mahmut Ekrem, Namık Kemal ve Abdülhak Hâmit’le ilgili öznel ve hissî değerlendirmelerine yer verir. Söz konusu üç şairi ayrıcalıklı kılarak onların edebiyatımızdaki yerlerini övgü ve takdir içeren hayranlık ifadeleriyle tayin eder. Osmanlıların hakikat-perver şairi olarak nitelendirdiği Recaizâde Mahmut Ekrem’in İkinci Zemzeme’si üzerine kaleme aldığı bu yazısında Zemzeme’den örnekler vererek yeni edebiyatı yüceltir. Doğru cevap B'dir.

A, B, C ve D seçeneklerinde verilen eserler Sami Paşazâde Sezai'ye aittir. E seçeneğinde verilen eser ise Abdülhak Hâmit Tarhan'a aittir.  “Küçük Şeyler Mukaddimesi”nde güzel yazılmak şartıyla her şeyin edebiyata konu olabileceğini söyleyen Sami Paşazâde Sezai’ye göre Güneş sistemini anlatmakla küçücük bir böceğin kalbini incelemek edebiyat bakımından birbirine eşittir. En mükemmel kitaplarda bile eksik olan bazı küçük şeylerin edebiyat bakımından öneminin büyük olduğunu dile getirir (Samipaşazâde Sezai, 2003a, s.101). Doğru cevap C'dir.