TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI II

Recaizâde Mahmut Ekrem de ilk yerli oyunu olan Vuslat’ın konusunu Namık
Kemal’in Zavallı Çocuk oyunundan alır. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Recaizâde Mahmut Ekrem ilk oyunu olan Afîfe Anjelik’in konusunu Geneviéve de Barabant efsanesinden alır. Dolayısıyla Afîfe Anjelik konusu yabancı bir hayattan alınmış dört perdelik bir melodramdır. Eserin şahıs kadrosunda yer alan kişilerin isimleri de yabancıdır. Oyunda kocası savaşa giden yeni evlenmiş bir kontese göz koyan saray bakıcısının kötü emelleri ele alınır. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Konusu Maraş’ta geçen oyunda, Halep valisinin oğlu ile Maraş kaymakamının kızının evlendirilmesi ve bunun etrafında cereyan eden olaylar ele alınır. Kıskanç birisi olan Maraş kadısı, bu evlilikten Maraş kaymakamının güçleneceğini düşünür ve evliliğe engel olmak için entrikalar hazırlar. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Abdülhak Hâmit, "Eşber"’den sonra değil "Sabr u Sebat"tan sonra tiyatro eserlerini oynanmak için değil okunmak için yazmaya başlar.Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Nazife (1876): İspanya kralı ile kralın sarayında esir olan Arap mücahidesinin aşk ve onur mücadelesini konu alır. Arap mücahide İspanyol kralın arzularına teslim olmaktansa ölmeyi tercih eder.Bir perdelik manzum bir oyundur. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Macera-yı Aşk (1873), Abdülhak Hâmit’in yazdığı ilk tiyatro eseridir. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Nesteren, Abdülhak Hâmit'in Masalımsı-tarih grubundaki eserlerinden bir tanesidir. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Abdülhak Hâmit’in Çanakkale zaferini ele aldığı, nazım-nesir karışık olarak
yazdığı tiyatro eseri olmayan; fakat tiyatro eseri şeklinde tertip edilmiş eseri Yadigâr-ı Harb (1917) dir. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Sami Paşazâde Sezai'nin tamamlanmış tek tiyatro eseri "Şîr" dir. Heder Muallim Naci'nin; Ruhlar, Yabancı Dostlar ve Cünûn-ı Aşk ise Abdülhak Hâmit'in eserleridir. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Muallim Naci, edebiyat dünyasına Ahmet Midhat’ın himayesi ile girer, pek çok konuda da destek görür. Destek gördüğü alanlardan birisi de tiyatrodur. Ahmet Midhat, Muallim Naci’nin Batı’daki trajedi yazarları gibi olması için çaba gösterir. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Recaizâde Mahmut Ekrem, ‘’Talim-i Edebiyat’’ adlı edebiyat bilgileri kitabında sanattan ve şiirden söz eder, tiyatro üzerine düşüncelerini derli toplu bir şekilde dile getirmez. Sadece tiyatro eserlerinin mukaddimelerinde tiyatroya ilişkin görüşleri az da olsa bulunmaktadır.

Namık Kemal, gazetelerin sık sık kapatılması üzerine halkı aydınlatmak, halkı eğitmek için tiyatrodan yararlanma yoluna gitmiş, tiyatronun toplumsal fayda sağladığını belirtmiştir.

Ahmet Vefik Paşa, Tanzimat edebiyatı birinci kuşak sanatçılarındandır. Daha çok Batılı yazarların, özellikle Moliere’in tiyatro yapıtlarını gelenek ve göreneklerimize uyarladığı oyunlarıyla tanınır.

Tanzimat ile edebiyatımıza giren Batılı tarzdaki tiyatro türü, başlarda konu sıkıntısı çeker. Bu nedenle Batı edebiyatındaki örnekler gerek konu bakımından gerekse teknik bakımdan acemce taklit edilir. Afife Anjelik ve Atala Yahut Amerika Vahşileri Recaizâde Mahmut Ekrem’in kaynağını Batı’dan aldığı iki oyundur.

Recaizâde Mahmut Ekrem, ilk yerli oyunu olan Vuslat’ın konusunu Namık Kemal’in Zavallı Çocuk oyunundan alır.

Abdülhak Hâmit Tarhan, Sabr u Sebat oyunundan sonra sahnelenmek için tiyatro eseri yazmayacağını, okuyucuya hitap eden tiyatro eserleri yazacağını belirtir. Bunu ilk kez İçli Kız adlı oyununda uygular, Duhter-i Hindû’da açıkça gösterir.

Abdülhak Hâmit’in ilk yazdığı eserler gelenekten beslenilerek yazılmıştır. Bunlar; Sabr u Sebat ve İçli Kız adlı oyunlardır. İlk eserlerinin konularını devrinde çokça ele alınan istenmeyen evlilikler, kölelik, boş inançlar, yanlış Batılılaşma, kadının eğitimi gibi konulardan seçer. Bu iki eserin derin yapısında masal ve halk hikayelerinin motifleri bulunur. Geleneksel tiyatromuzun ağız taklitleri, karşılıklı atışma, tipleştirme gibi unsurlar da bulunmaktadır. Atasözleri, deyimler de çokça kullanılmıştır.

 

Abdülhak Hâmit, bir çok konuda tiyatro eserleri yazmış bir sanatçıdır. Konularını gelenekten, Türk tarihinden, antik çağdan, Endülüs tarihinden, masallardan, efsanelerden, İlhanlı tarihinden, İngiliz-Hint konularından, güncel siyasi konulardan esinlenmiştir. Liberte, konusunu tarihten alan bir eser değildir. 1877 yılında yaşanan Midhat Paşa’nın sürgün olayını alegorik bir şekilde ele almış ve “istibdada karşı verilen hürriyet mücadelesini” bir tiyatro eseri hâline getirmiştir. Yazar, pek çok eserinde kapalı bir şekilde başvurduğu alegoriye, Liberte’de çok daha açık bir şekilde yer verir

Abdülhak Hâmit’in Macera-yı Aşk adlı masalımsı-tarih tarzındaki eserine benzer bir konuda acemice yazılmış üç bölümlük bir trajedi olan eserin adı ‘’Şîr’’ dir.

Muallim Naci