TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI II

Birinci kuşak genel hatlarıyla, en çok öne çıkan isimler olması nedeniyle, Şinasi,
Ziya Paşa ve Namık Kemal üçlüsüyle anılır. İkinci kuşak ise yine genel hatlarıyla Ekrem,
Hâmit, Sezai (Recaizâde Mahmut Ekrem, Abdülhak Hâmit, Sami Paşazâde Sezai) mektebi
olarak bilinir.

Musammat, divan şiirinde
bendlerle kurulan nazım
şekillerinin geneline verilen addır.

Tanzimat birinci kuşak şairleri gibi şiir yazmaya divan şairlerinin etkisinde başlayan
Recaizâde daha sonra yeni yönelimlere girmesine, eski taraftarlarıyla amansız bir mücadeleye kendini kaptırmasına rağmen aslında eski edebiyattan kendini pek alamaz.

Recaizâde farklı tarihlerde üç farklı “Bülbül” manzumesi yazar. Bunlardan biri o devirde çok beğenilir. Bu manzume de yine eski edebiyat nazım tekniği olan musammat
şeklinde yazılmıştır.

.........Bu yolculuk Muallim Naci’ye, “Nusaybin’de Bir Vadi”, “Dicle” gibi şöhretinin başlangıcı olan şiirleri yazdırır.

Namık Kemal ve Ekrem, Abdülhak Hâmit’ten yaşça büyük olmalarına rağmen Hâmit’in onları etkilediği söylenmektedir. Ayrıca Hâmit’in tesirinde kalan bir topluluktan bahsedilecekse o da 1940’lardan çok önce Servet-i Fünûn topluluğudur.

“Kürsi-i İstiğrak” Tanzimat şairlerinin tamamının değil sadece Hâmit’e özgü bir tabiat
anlayışının resmidir.

Nazire, divan edebiyatında bir
şiirin başka bir şair tarafından aynı
vezin, uyak ve temayla yeniden
yazılmasına denir.

Mazmun, Edebiyatta bazı özel
kavram ve düşüncelerin ifade
edilmesinde kullanılan klişeleşmiş
söz ve anlatımlara denir

Demdeme, Muallim Naci’nin
sadece Recaizade’nin eleştirilerine
cevap içeren bir metinden ibaret
olmayıp aynı zamanda devrine
göre edebiyat teorisine ilişkin
temel yargıları içeren bir eserdir.

Recaizâde’nin ona “şair-i mâderzât”, yani
anadan doğma şair demesinin altında da bu yatmaktadır. Recaizâde, Talim-i Edebiyat’ta
“şiirde vuzuhun ve tabiiliğin” örnekleri olarak Naci’den “Kuzu” ve “Feryâd” gibi şiirleri
almıştır.

Tanzimat birinci kuşak şairleri sanat toplum içindir anlayışıyla yola çıkarken, ikinci kuşak sanat sanat içindir anlayışını benimsemiştir. Birinci kuşakta öne çıkan isimler Şinasi, Ziya Paşa ve Namık Kemal üçlüsüdür. İkinci kuşak ise Ekrem, Hamit ve Sezai (Recaizade Mahmut Ekrem, Abdülhak Hamit, Sami Paşazade Sezai) mektebi olarak bilinir. Birinci kuşak sanatı siyasi bir araç olarak kullanırken ikinci kuşakta böyle bir durum söz konusu değildir.

Yukarıdaki eserler Recaizade Mahmut Ekrem’e aittir.

Recaizade’nin Türk şiirinde kendi zamanına kadar pek görülmemiş birkaç tema getirdiği belirtilmektedir. Bunlar; yaban arısı, kuzu otlatan kız, çiçek ve kelebektir.

Recaizade Mahmut Ekrem’in zamanın en gözde okullarında edebiyat hocalığı yapması, çevresinde ondan etkilenen genç bir kitlenin yetişmesinde etkili olmuştur. Hocalığının ürünü olan, derslerde anlattığı ve geliştirdiği görüşlerden ortaya çıkan Talim-i Edebiyat adlı eseri de onun edebiyat dünyasındaki yerini pekiştirmiştir.

Recaizade’nin kalemi nadiren siyasi kisveye bürünür. Özellikle Namık Kemal ile mektuplaşmaları onun kaleminin siyasallaştığı metinlerdir. A, B, D ve E şıklarında geçen bilgiler doğrudur.

Abdülhak Hamit 1875 yılında Paris Sefareti ikinci kâtipliğine tayin edilir. Bu dönemde Osmanlı’da çok ciddi siyasi çalkantılar yaşanırken Hâmit olan biteni dışarıdan izler. Paris yılları mizaç itibariyle zevk ve heves adamı olarak bilinen Hâmit’in, alafranga hayatı bütün aşırılıklarıyla yaşadığı dönemdir. Divaneliklerim Yahut Belde (1885) adlı eseri burada yaşadığı “divane” hayattan izler taşır.

Abdülhak Hâmit Tarhan, Namık Kemal ve Recaizâde tarafından övülmüş ve genç şair adaylarına örnek şair olarak gösterilmiştir. Ayrıca “Şâir-i Âzâm” unvanıyla da Türk edebiyatının en üst seviyelerine çıkarılmıştır.

Yabancı Dostlar, yazarın ikinci evre eseri olup şıklardaki diğer eserler birinci evre eserleridir.

Abdülhak Hamit ikinci şiir evresinde özel hayatındaki çalkantılarında etkisiyle sürekli huzursuzluklar yaşayan, iç âleminde çatışmalar geçiren bir şair olarak görülür. Şairin karmaşık ruh dünyasının şiire yansıması, “tezat şairi” olarak anılmasında etkilidir.

Birinci kuşak şairlerinin çabası edebiyatı halkın anlayabileceği bir seviyeye çekmek, halk için edebiyat yapmak ve edebiyatta sosyal sorunları işlemekti.