TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI II - Deneme Sınavı - 31

Divan Şiiiri Geleneğine Bağlı Olanlar: Elhac İbrahim Efendi, Şeyh Vasfi, Mehmet Salahi, Muallim Feyzi, Hoca Hayret Efendi, Ali Ruhî, Müstecabizâde İsmet. Bunların hem yaşantıları, giyiniş kuşanışları, alışkanlıkları, hayata ve olaylara bakışları hem içerik ve şekil özellikleri bakımından şiirleri, büyük ölçüde geleneksel divan şairi ve şiiri etkisindedir. Bir bakıma divan şiiri anlayışının sürdürümcüleridir. Tenkit yazılarıyla yeni edebiyat anlayışını eleştirmişlerdir. Daha çok Muallim Naci etrafında toplanmışlardır.

İsmail Safa Mirsad gazetesinin ve Maarif dergisinin başyazarlığını yapmıştır. Bu onun hem eski hem de yeni edebiyat taraftarlarının yayın organlarında ürün verdiğine kanıttır.

Mehmet Celal’in şiir kitapları şunlardır: 1. Ada’da Söylediklerim (1886), 2. Sultan Osman Gazi Yahud Bir Sayyâd-ı Hümâyûn-Baht (1891), 3. Sultan Orhan Gazi Yahud Bir Kahraman (1891), 4. Fatih Sultan Mehmed-i Sani Yahud İstanbul Fethi (1891), 5. Yavuz Sultan Selim-i Evvel Yahud Afitab-ı Satvet (1891), 6. Kanunî Sultan Süleyman Yahud Fütuhat (1891), 7. Yıldırım Bayezid-i Evvel Yahud Bir Cihangir (1891), 8. Sultan Mehmed-i Salis Yahud Fatih-i Şehîr (1891), 9. Sultan Bayezid-i Sani Yahud Elvah-ı Zafer (1891), 10. Hüdavendigâr Gazi Yahud Fetihler ve Kosova Sahrası (1891), 11. Çelebi Sultan Mehmed Yahud Müceddid-i Devlet (1892), 12. Sultan Selim-i Sani Yahud Muzafferiyyet (1892), 13. Zâde-i Şair (1894), 14. Gazellerim (1894), 15. Âsâr-ı Celâl (1894), 16. Sürûd (1895), 17. Elvâh-ı Şâirâne (1895), 18. Şîr-i Gazâ (1895), 19. Şevketlü Padişahımız Gazi Büyük Abdülhamit Han-ı Sâni Efendimiz Hazretleri (1900).

Servet-i Fünuncuların, Fuzulî, Bakî, Ruhî, Şeyh Galip gibi büyük Türk şairleri dururken Victor Hugo, Françoise Coppee, Alfred de Musset gibi Batılı edebiyatçıları örnek alıp kendilerine üstat edinmelerini şiddetle eleştiren şair Mehmet Celal’dir. Düşünce ve inanç bağlamında da Servet-i Fünuncuların dinî ilimler, İslam felsefesi ve Doğu kaynaklarından beslenmek yerine Büchner, Schopenhaur, Voltaire gibi Batı düşünce adamlarından etkilenmelerini doğru bulmaz.

İran-Irak Savaşı 22 Eylül 1980 ile 20 Ağustos 1988 yılları arasında yaşanmıştır.

Mehmet Tahir’e göre   Şiir, vicdanın tercümanı olmalıdır. Beşeri ve insani duyguları tasvir etmelidir. Bir şiir, duyguları ne kadar güzel tasvir ederse o kadar güzel olur. Şiir, kalpten gelen bir söz olmalıdır. Kalpten gelmeyen söz, şiir olamaz.

Nîrân, Aks-i Sedâ ve Elhân-ı Vatan,  Nigar Hanım’ın şiir tarzında yazdığı eserlerindendir. Safahat-ı Kalp ise mektuplarla aşk hikâyesi şeklinde yazdığı eseridir.

Abdülhalim Memduh Jöntürklere katılarak onlarla birlikte İkinci Abdülhamit aleyhinde siyasi çalışmalar yapar. 1902 yılında Paris’te düzenlenen Birinci Jöntürk Kongresi’ne katılır. 1901 yılında Paris’te Le Liberal Ottoman adında siyasi içerikli bir gazete çıkarır.

Yukarıda ismi geçen üç eserin dışında Müstecabizâde İsmet İbrahim Bey’in Şükûfe-çîn isimli bir latife kitabı, Müntehab Rubâiyyât-ı Hayyâm Tercümeleri ve Rafael isimli iki tane de tercüme kitabı vardır.

Duhter-i Hindû’nun hâtimesi/son sözü, Abdülhak Hâmit’in kendine has bir “millî tiyatro” anlayışını dile getirdiği önemli bir metindir. Burada dile getirdiği düşünceler, yazdığı ilk üç tiyatro eserinden sonra geriye kalan eserlerinde dağınık ve kısmi olarak uygulanmıştır diyebiliriz. Abdülhak Hâmit’in anlaşılması zor ve afaki gibi duran “millî tiyatro” anlayışı bir başkası tarafından benimsenmemiş ve kendisinden sonra da takipçiler oluşturmamıştır.

Sanatta toplumsal faydaya dönük eserler vermeye gayret göstermesi

Recaizâde Mahmut Ekrem

XIX. yüzyıl Türk edebiyatında ilk yenilik temsilcilerinden birisi ve en önemlisi kuşkusuz Şinasi’dir. Şinasi gerek şiiri gerekse nesriyle Türk edebiyatına yön veren ilk edebiyatçılarımızdan biridir. Edebiyata getirdiği dil anlayışı, özellikle konuşma dilini edebiyata sokma gayretleri, insanı temel alan dünya görüşü ile bir insan anlayışı kurma, sadelik ve yenilik adına eski şiirin hayal sisteminden kaçma, gerçek değerleri hayalî olana tercih etme (somut olanı soyut olana tercih etme) onun edebiyatımıza getirdiği en önemli yenilikler arasındadır. Doğru cevap B’dir.

“Münâcât”, Şinasi’nin tüm şiirlerinin bir araya toplandığı Müntahabat-ı Eş’ar (1862) isimli kitapta yer almaktadır. Kitapta şairin her türde yazdığı şiirler bulunmaktadır. Eser, Kasâid (kasideler), Gazeliyât (gazeller), Şarkıyyât (şarkılar), Medhiyyât (methiyeler), Müfredat (müfretler), Mesârî (mısralar), Tevârih (tarihler), Hikâyât (hikâyeler), Hezliyyât ve Hicviyyât (hezeller ve hicivler) başlıkları altında dokuz bölümden meydana gelir. Müntahabat-ı Eş’ar’da, yeni Türk edebiyatı açısından “Münâcât” dışında yenilik anlayışını temsil eden önemli şiirler arasında dönemin sadrazamı Mustafa Reşit Paşa için yazdığı kasideler çok önemlidir. Doğru cevap A’dır.

Vahdet-i Vücûd (varlık birliği); tasavvuf düşüncesinde, yaratanla yaratılanın tek kaynaktan geldiğini ve “bir” olduğunu savunan görüştür. Burada varlığın birliği düşüncesi hâkimdir. Tanrı ile özdeşleşme, bir olma, onu kendinde hissetme ve yaşatma isteği önemlidir. Doğru cevap C’dir.

Araba Sevdası 1889 yılında yazılmıştır. Ancak Servet-i Fünûn dergisinde tefrikası 1896 yılında gerçekleşir. Roman dergide tefrika edilirken Halil Paşa’nın resimleri ile “Musavver Milli Roman” açıklaması ile yayımlanmıştır. Kendisinden önce tefrika edilen yabancı romanlar varsa da Türk romanları arasında resimlendirilerek yayımlanan ilk kitap bu olmuştur. Doğru cevap D’dir.

Araba Sevdası anlatım teknikleri bakımından devrini aşan kimi anlatı tekniklerini barındırmaktadır. Modernist romanın anlatı biçimlerinden birisi olan iç monolog ve bilinç akışı tekniği ve postmodern romanın anlatı tekniklerinden üstkurmaca burada sezgisel bağlamda hissedilerek kurguya dâhil edilmiştir. Doğru cevap A’dır.

Romanda anlatım teknikleri açısından en dikkate değer unsur bilinç akışı ve iç monolog tekniklerinin başarı ile kullanılmış olmasıdır. Hatta Berna Moran’a göre Türkiye’de bilinç akışı tekniğini ilk olarak kullanan kişi de Recaizâde Mahmut Ekrem’dir. Bu durum, roman tekniği açısından gelişmiş bir anlatı formunu müjdelemektedir. Burada Recaizâde Mahmut Ekrem, artık roman içerisinde tanrısal anlatıcı tutumunu terk etme isteğini okuruna iletmektedir ki bu Türk romanı adına son derece önemli bir adımdır. Doğru cevap E’dir.

Oyun kişilerine bakıldığında iki önemli oyun kişisi vardır. Zekiye, oyundaki fonksiyonel söylemde en aktif kişidir. Neredeyse oyunun başından sonuna kadar değişim içerisine giren tek karakter de odur. Zekiye’nin Silistre Savunmasına gitmesinin nedeni başlangıçta vatan sevgisi değildir. Zekiye, âşık bir kadın tipidir ve sevdiğinin ardından orduya yazılmıştır. Ancak içerisinde bulunduğu ortam, bireysel sevginin çeşitlenmesine neden olmuştur. Babasına kavuştuğunda baba sevgisinin, vatanını savunduğunda da vatan sevgisinin anlam ve değerini derinlemesine yaşamıştır.

Oyunda eleştirilecek yön, Namık Kemal’in oyunun kişilerini ve kurgusunu düşünce dünyasını yansıtmak için bir aracı olarak kullanmasıdır. Vatan Yahut Silistre ile birlikte okuruna vermek istediği ülküsel değerler, vatan sevgisi, millet kavramı, devletin birliği ve bütünlüğü, arkadaşlık duygusu ve dostluğun önemi, görev bilinci gibi öylesine ön plana çıkar ki neredeyse oyun kişilerinin hepsi bu değerler yüzünden gerçek kişilik özelliklerini sergileyemezler. Yine bu değerler kurguya yön verir. Teknik açıdan bir kusurdur bu. Doğru cevap D’dir.