TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI II - Deneme Sınavı - 25

A seçeneği Fatma Aliye'ye ait roman 

B,C,D seçeneği Ali Kemal' e ait roman

 E seçeneği Mizancı Murat'a ait tiyatro eseridir.

Tiyatro, Ara Nesil mensuplarının fazla ilgi göstermediği bir türdür. Bunu önemli ölçüde II. Abdülhamit devrinin baskıcı yönetim anlayışıyla açıklamak mümkündür. Az sayıdaki oyunlarda siyasi konulara pek yer verilmemesi de bunun bir sonucudur. Bununla birlikte Ara Nesil edebi devresinde kaleme alınan tiyatro eserleri daha çok aşk ve evlilik konusu etrafında şekillenmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.

“Hayalliyyun-hakikuyyun” tartışması Beşir Fuat’ın 1887’de bilek damarlarını keserek intihar etmesi üzerine önemli bir sonuca
ulaşamadan kapanır. Pozitivist düşünceyle hareket eden Beşir Fuad, Türk edebiyatında henüz yerini bulamamış olan realizm-natüralizm üzerine dikkat çekmiş, fen bilimleriyle sanat eserlerini karşı karşıya getirmiş, sanat eserlerinin üzerinde düşünülmesini sağlamış, Ara Nesil’den bazı genç sanatkarları düşünceleriyle etkisi altına almıştır. Doğru cecap C seçeneğidir.

Samipaşazâde Sezai, II. Dönem Tanzimat edebiyatı sanatçılarından biridir. Doğru yanıt: D'dir.

Sami Paşazâde Sezai hikayelerini "Küçük Şeyler" adını verdiği kitapta toplamıştır. Doğru yanıt: C'dir.

Recaizâde Mahmut Ekrem, ‘’Talim-i Edebiyat’’ adlı edebiyat bilgileri kitabında sanattan ve şiirden söz eder, tiyatro üzerine düşüncelerini derli toplu bir şekilde dile getirmez. Sadece tiyatro eserlerinin mukaddimelerinde tiyatroya ilişkin görüşleri az da olsa bulunmaktadır.

Recaizâde Mahmut Ekrem, ilk yerli oyunu olan Vuslat’ın konusunu Namık Kemal’in Zavallı Çocuk oyunundan alır.

Ara Neslin ortaya koydukları eserlerle ve edebiyatlarıyla etkin olduğu yıllar, 1880-1896 yılları arası dönemdir.

Mutavassıt: Arapça bir kelime olan “mutavassıt: tavassut eden, araya ortaya giren, vasıtalık yapan, arayı bulan, ortada bir yerde olan, ortalama” gibi anlamlara gelmektedir. Türkçe ile “ılımlı”, “ara nesil” şeklinde tercüme edilebilmektedir.

Ara Nesil, ortak bir yayın organı etrafında toplanmış, ortak bildirgeleri olan bir topluluk ya da hareket değildir. Yaşları ve dönemleri bakımından da belli bir ortaklığa sahip değillerdir. Ağırlıklı olarak İkinci Abdülhamit ve İkinci Meşrutiyet dönemlerinde ürün verdiler. Sadece eserlerinde görülen ortak özelliklerinden dolayı böyle bir gruplandırma yapılmıştır. Kendilerinden önceki edebiyat anlayışlarına tepkilerini ve kendilerine ait özgün edebiyat anlayış, görüş ve felsefelerini ilkeler hâlinde bir bildirgeyle edebiyat kamuoyuna ilan etmiş değillerdir. Ortak bir dergileri yoktur. Bir akım olarak birlikte ortak tavır almış değillerdir. Bu bakımdan edebî akım, hareket ve topluluk değil, bazı benzeşen yönleriyle bir grupturlar.

Ara Nesil edebiyatçıları, hem bireysel hem de toplumsal konulara eşit derecede önem verdiler. Daha çok günlük küçük konu ve duyguları işlediler. Büyük ihtiras ve davalara, derin, etkileyici ve sarsıcı yaklaşımlara yönelmediler. Eserlerinde ele aldıkları bireysel konular: Aşk, bireysel sıkıntı, ıstırap, hüzün, yalnızlık, ince hastalık olan verem, tabiat, ölüm, kadınların vefasızlığı, dinî duygular, felsefe gibi unsurlar. Toplumsal konular: Türk milletinin kültür, eğitim, çalışma sorunları, fakirler, hasta çocuklar, eğitimsiz, çaresiz insanlar, Türk tarihi, Türk sultanları, vatan sevgisi, köylülerin, çobanların hayatı gibi unsurlar. Ama bazı toplumsal konulara çok fazla girmemişlerdir. Mesela onların döneminde 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) vardır. Önemli bir olaydır, milletimizi ve devletimizi oldukça da etkilemiştir. Yine bu dönemde Meclis-i Mebusan adlı ilk millet meclisimiz kapandı, ilk anayasamız olan Kanun-ı Esasî askıya alındı. Bu gibi toplumsal olaylar, Ara Nesil yazarlarında pek fazla ele alınıp işlenmez.

Ara Nesil döneminde yüz civarında dergi ve gazete yayımlandı. Bunların önemli bir kısmı Ara Nesil yazarları tarafından çıkarıldı. Bu yayın organlarının genel ve ortak özellikleri şunlardır: 1. Dönem, İkinci Abdülhamit iktidarı olduğu için siyasetten bahsetmek yasaktır. Bu yüzden bu dönemde çıkan gazete ve dergilerin kapağında genellikle “siyasetten başka her şeyden bahseder.” gibi bir ifadeye yer vermişlerdir. 2. Bu yayın organları sadece edebiyat dergisi değil, aynı zamanda toplumsal, bilimsel, teknik konulara da yer veriyorlardı. Yani aynı dergide hem sağlıkla hem tarımla ilgili bir yazıya hem şiire hem biyografiye birlikte yer veriliyordu. 3. Baskı kaliteleri, resimlerin görsel özellikleri genellikle düşüktür. Hem yazı hem sayfa tasarımı hem de resim seçimi ve kalitesi zayıftır. 4. Bu yayın organları sürekli ve düzenli çıkamamıştır. Hem iktidar baskısı ve sıkı denetimi hem maddi imkânsızlıklar nedeniyle zaman zaman yayına ara vermişler, değişik zaman aralıklarında çıkmak durumunda kalmışlardır.

Envâr-ı Zekâ: Arapça bir tabir olup “zekânın aydınlıkları” demektir. İlk sayının başında Rumî 1299 tarihi yer alır. 15 günlük dergi olup İstanbul’da Mustafa Reşit tarafından yayımlanır.

Fevâid: Arapça bir kelime olup “faydalar” demektir. 1887-1894 yılları arasında 15 günlük olarak çıkmış edebî dergidir. Bursa’da Murat Emrî Efendi tarafından yayımlanır. İlk sayısı 17 Kasım 1887 perşembe günü çıkar. Önceleri çocukların eğitimi için yayımlanır. Dolayısıyla Bursa’nın ilk çocuk dergisidir.

Güneş: 1883-1884 yılları arasında İstanbul’da çıkmış 15 günlük dergidir. Altı ay kadar yayımlanabilmiştir. 12 sayı çıkar. İmtiyaz Sahibi, ilk Türk pozitivist ve naturalisti olarak bilinen Beşir Fuat’tır.

Terakki, 1868’de Ali Raşit Bey ve Filip Efendi tarafından çıkarılır. İlk Türk kadın gazetesini çıkaran gazete olur. Haftada bir özel kadın sayısı yayımlar. 15 Haziran 1868 tarihli sayısında kadınlar için “Muhadderât” adında bir ek yayımlamaya başlar. Haftada 1 kez pazar günleri olmak üzere toplam 48 sayı yayımlanır.

Mektep: 1891-1897 yılları arasında İstanbul’da haftada bir olmak üzere 185 sayı yayımlanır. İmtiyaz sahibi Kitapçı Karabet Efendi’dir.

Okuyucuları arasında anket açan ilk dergidir. Önce mısra-ı berceste (seçme mısra) seçimi yapılır. Sonra Osmanlı imlasının nasıl olması gerektiği konusunda okuyucuların düşüncesi sorulur. “En iyi şairimiz kim?” sorulu bir anket düzenlenir. Bu ankette İsmail Safa birinci olur. Cenap Şehabettin ve Tevfik Fikret eşit oyla ikinci olurlar.

Ara Nesil şairleri, bir bildirge, dergi ve başkan etrafında ortak karar almış ve hareket etmiş bir edebiyat akımı değildir. Hem divan şiiri nazım şekillerini hem Batılı nazım şekillerini hem aruz veznini hem de hece veznini birlikte kullandılar.Ürünlerini genellikle İkinci Abdülhamit’in baskıcı döneminde verdikleri için siyasi ve sosyal konulara isteseler de girememişlerdir.  Hem toplumsal hem de bireysel konulara yer vermişlerdir.

Halil Edip, Andelib, Ali Ferruh Batı edebiyatı etkisinde yeniliği savunan şairlerdir. Ahmet Rasim ise geleneksel edebiyatla modern edebiyatı sentezleyen grupta yer almaktadır.  Elhac İbrahim Efendi, Şeyh Vasfi, Mehmet Salahi, Hoca Hayret Efendi, Ali Ruhî, Müstecabizâde İsmet gibi Muallim Feyzi de Divan şiiri geleneğinin savunucularından biridir.

Mehmet Celal, 5 kez evlilik yapmasına karşın Büyükada'da aşık olduğu Anna adlı Rum kızını hayatı boyunca unutamamıştır ve etkisi eserlerinde hissettirmiştir.