TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI II - Deneme Sınavı - 23

Yine ikinci kuşak şairleri birinci kuşağa göre Batı kültürüne ve edebiyatına daha
hâkimdir. Batı edebiyatına yönelik çeviri ve uyarlamaları daha kolay yapmışlardır. Verdikleri eserler Avrupai edebiyatın niteliklerine daha uygundur. İkinci kuşak içerisinde bu niteliklere en çok da Abdülhak Hâmit sahiptir.

“Şair-i Âzam” başlıklı manzumesi, sahibi olduğu bu unvan ile yaşadığı sefalet arasındaki
tezadı gözler önüne seren bir imdat şiiridir.

Sami Paşazade Sezai, “Hatırat-ı Edebiye”den başlıklı yazısında üç dile (Arapça, Farsça, Türkçe) birden hakim olan, kusursuz sözleriyle gerçeğe uygun olmayan hayallerle uğraşan divan şairlerinin kendilerini kuşatan tabiata ve gerçeğin cazibelerine gözlerini kapattıklarını iddia eden bir eserdir. Doğru cevap B'dir.

Bütün bu anlattıklarımızdan sonra Sami Paşazâde Sezai’nin hikâyelerinin özelliklerini
şöyle sıralayabiliriz:
1. Kişilerin beden yapısıyla iç hayatları arasındaki ilgiyi kurmaya çalışır. (…)
2. Duyguları mimik ve jestlerle ifade etmeyi dener. (…)
3. Bir kişiye aynı cümleleri tekrarlatarak onun karakterini ya da düğüm teşkil eden
ruh hâlini vermeye çalışır. (…)
4. Duyguları bazen bakış ve gülüşle anlatır. (…)
5. Kişinin manevi yapısını çevre ve eğitim yoluyla açıklar. (…)
6. Kişilerin mizacını ve kültürünü tanıtmak için giyimden faydalanır. (…)
7. Kesin çizgilerle ayrılmış zıt yaradılışta kişileri yan yana getirerek davranışlarının
etkisini artırmak ister (…)

Ara Nesil edebiyatçılarına göre bireysel ve bireyci sanat yerine sosyal fayda değerini ön plana alan sanat yapılmalıdır. Milletimizin muhtaç olduğu genel bilgiler, edebî metinler yoluyla yayılmalıdır. Birçok yazılarında görüleceği gibi Ara Nesil yazarları, sanat için sanat yerine toplum için sanata önem vermişlerdir. Hatta çoğu zaman sanatı, edebiyatı gereksiz görmüşler, asıl önemli olanın bilim olduğu üzerinde durmuşlardır. Yanıt E'dir.

Ara Nesil döneminin yayın organları II.Abdülhamit Dönemi'nde çıktıkları için siyasetten bahsetmeleri yasaktır. Bu yayın organları sadece edebiyat dergisi değil, aynı zamanda toplumsal, bilimsel, teknik konulara da yer vermişlerdir. Baskı kaliteleri, resimlerin görsel özellikleri genellikle düşüktür. Hem yazı hem sayfa tasarımı hem de resim seçimi ve kalitesi zayıftır. Bu yayın organları sürekli ve düzenli çıkamamıştır. Hem iktidar baskısı ve sıkı denetimi hem maddi imkânsızlıklar nedeniyle zaman zaman yayına ara vemişler, değişik zaman aralıklarında çıkmak durumunda kalmışlardır. Yanıt C'dir.

Ara Nesil edebiatçıları, “Mutavassıtîn”, “Ilımlılar”, “Servet-i Fünun Dışı Türk Edebiyatı”, “Küçük ve Günlük Hassasiyetler Devri”, “Aktarıcı Nesil”, “Arayışlar Devri” gibi adlar altında da değerlendirilmektedir.“Mutavassitîn” ve “mutavassıta erbâbı” terimleri, Ahmet Rasim tarafından kullanılmıştır. Yanıt B'dir.

Ara Nesil yazarları Türk milletinin kültür, eğitim, çalışma sorunları, fakirler, hasta çocuklar, eğitimsiz, çaresiz insanlar, Türk tarihi, Türk sultanları, vatan sevgisi, köylülerin, çobanların hayatı gibi unsurları ele almışlar ama bazı toplumsal konulara çok fazla girmemişlerdir. Mesela onların döneminde 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) vardır. Önemli bir olaydır, milletimizi ve devletimizi oldukça da etkilemiştir. Yine bu dönemde Meclis-i Mebusan adlı ilk millet meclisimiz kapandı, ilk anayasamız olan Kanun-ı Esasî askıya alındı. Bu gibi toplumsal olaylar, Ara Nesil yazarlarında pek fazla ele alınıp işlenmez.

Nabizâde Nâzım'ın hikâyeleri arasında “Seyyie-i Tesamüh” ve “Karabibik” önemli başarı yakalar. Köy hayatını işleyen “Karabibik” Türk hikâye ve romanının köye açılışında önemli bir eser durumundadır.Türk edebiyatının Anadolu’ya açılışında ve köye yönelişinde önemli bir adım, hatta başarılı ilk kalem ürünü olan bu eser, gerçekçi köy edebiyatı için de bir başlangıç kabul edilir. O, bu eserini Emile Zola’nın Fransız köylüsünün yaşayışını dikkatlere sunan Toprak romanından esinlenerek yazar. Yanıt B'dir.

Ara Nesil döneminde hikâye alanında yenileşmenin öncülerinden Ahmed Midhat Efendi’nin devam eden uzun hikâyelerden kurulu Letâif-i Rivâyât serisinin yanında Nabizâde Nâzım’ın ilk döneminde romantik ve daha sonra realist-natüralist anlayışa bağlı kalarak yazdığı hikâyeleri ile Mehmet Celâl’in, Mustafa Reşit’in ve Fatma Leman Hanım’ın hikâyeleri bulunmaktadır. Mizancı Mehmet Burak ise dönemin öne çıkan roman yazarları arasındadır.

1890/1891’de yayımlanan Turfanda mı Yoksa Turfa mı romanı, otobiyografik bir romandır. Kendi idealist kişiliğiyle Mansur Bey tipi arasında benzerlik gösteren romanında Mehmet Murat, dönemin devlet bürokrasisinin işleyişine, sosyal, ekonomik ve siyasi problemlere eleştirel bakış getirir. Roman, kalkınmanın köyden başlaması gerektiği düşüncesini bir çiftlik projesi çevresinde sergilemesi ve idealist roman kişilerini geleceğin yetişecek insan modeli olarak göstermesi bakımından da önem taşır. Turfanda mı Yoksa Turfa mı Ahmet Midhat Efendi’nin “Bir Gerçek Hikâye” adlı hikâyesi ve Bahtiyarlık romanı, Nabizâde Nâzım’ın “Karabibik” adlı hikâyesiyle birlikte Türk edebiyatında köye yönelişin öncü eserleri arasında sayılır.Yanıt B'dir.

Türk edebiyatında realist-natüralist anlayışa bağlı olarak yazılan ilk romanlardan biri Nabizâde Nâzım'ın eseri Zehra’dır. Bu roman aynı zamanda Türk edebiyatının ilk psikolojik roman denemesi olarak da kabul edilebilir. Yanıt C'dir.

Fatma Âliye adını ilk defa kullandığı romanı Muhâdârat,aşk ve evlilik entrikalarıyla kıskançlık duygusu etrafında kurulmuştur. Bu romanda XIX. yüzyıl sonu Osmanlı toplumunun konak hayatı ayrıntılı bir şekilde ele alınıp işlenmiştir.

Fatma Âliye Hayal ve Hakikat romanını Ahmet Midhat Efendi’yle “Bir Kadın” takma adıyla ortaklaşa yazmış, bu eser  önce Tercüman-ı Hakikat gazetesinde tefrika edilmiş, daha sonra kitap olarak yayımlanmıştır. Yanıt B'dir.

Selanik’te doğan Fazlı Necip, gazetecilik ve dergicilik yapmış, arkadaşlarıyla Gonca-i Edep adında bir dergi çıkarmış, 1895’te babasıyla Asır gazetesini kurmuştur. Yanıt C'dir.

Yanıt E'dir.

Ara Nesil edebî devresi içinde yetişen ve edebî zevki bu dönemde oluşan Nigâr Hanım’ın II. Meşrutiyet yıllarında oynanan fakat metni elimizde olmayan Girîve’de  çok eşliliğin acı sonuçları konu alınır. Ahmet Midhat Efendi’nin oyunun temsili üzerine yazdığı eleştiri yazısından  1912 yılında sahneye konduğu ve konusu öğrenilebilmektedir. Yirmi yedi yıllık eşinin üzerine ikinci evliliğini yapan birinin Paris’te öğrenim görmekte olan oğlunun nişanlısıyla bilmeyerek evlenmiş olması, aile fertlerinin önünde “çıkmaz yol” olarak belirir. Yanıt B’dir.

Hâlit Ziya Hikâye  adıyla yayımlanan teorik kitabının ön sözünde roman kavramına karşılık olarak “ecnebi bir kelime altında zikretmektense Osmanlı lisanına hürmeten” roman yerine hikâye kelimesini kullandığını söyler. Yanıt D’dir.

Muktebes, Gayret, Fevâid, Hâver, Hazîne-i Fünûn Ara Nesil'in yayın organları arasındadır. Tanin bu yayınlar arasında yer almaz. Yanıt E'dir.

Fevâid Arapça bir kelime olup “faydalar” demektir. 1887-1894 yılları arasında 15 günlük olarak çıkmış edebî dergidir. Bursa’da Murat Emrî Efendi tarafından yayımlanır. İlk sayısı 17 Kasım 1887 perşembe günü çıkar. Önceleri çocukların eğitimi için yayımlanır. Dolayısıyla Bursa’nın ilk çocuk dergisidir. Yanıt C'dir.