TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI II - Deneme Sınavı - 22

Haver, Farsçada “doğu” manasındadır. 15 Cemaziye’l-Âhir 1301(1884) - 1 Şubat 1301 (1884) tarihleri arasında 15 günlük edebî dergi olarak yayımlanır. Yanıt E'dir.

İrtikâ dergisi, Servet-i Fünun dergisinin yenilikçi edebiyat anlayışına karşı olmuş ve daha önceki Hazine-i Fünun ve Resimli Gazete’nin edebiyat anlayışını devam ettirmiştir. Yanıt D'dir.

Mektep dergisi okuyucuları arasında anket açan ilk dergidir. Önce mısra-ı berceste (seçme mısra) seçimi yapılır. Sonra Osmanlı imlasının nasıl olması gerektiği konusunda okuyucuların düşüncesi sorulur. “En iyi şairimiz kim?” sorulu bir anket düzenlenir. Bu ankette İsmail Safa birinci olur. Cenap Şehabettin ve Tevfik Fikret eşit oyla ikinci olurlar. Yanıt C'dir.

Terakki gazetesi 1868’de Ali Raşit Bey ve Filip Efendi tarafından çıkarılır. İlk Türk kadın gazetesini çıkaran gazete olur. Haftada bir özel kadın sayısı yayımlar. 15 Haziran 1868 tarihli sayısında kadınlar için “Muhadderât” adında bir ek yayımlamaya başlar. Haftada 1 kez pazar günleri olmak üzere toplam 48 sayı yayımlanır. Muhadderât “tesettürlü, namuslu müslüman kadınlar” demektir. Yanıt A’dır.

Âfâk: 20 Zilhicce 1299-25 Cemâziye’l- Evvel 1300 (2 Kasım 1882-3 Nisan 1883) tarihleri arasında toplam 7 sayı çıktı. Âfâk, Arapça bir kelime olup “ufuklar”, “her taraf ”
demektir. Bu ismi Muallim Naci bulmuştur. İstanbul’da çıkmış
aylık dergidir. Siyasetten başka her şeyden bahseden bir yayın
organıdır. İmtiyaz sahibi, A. Kamil Efendi’dir. 
Dergiye büyük ölçüde Muallim Naci yön vermektedir.

Âsâr: Âsâr, Arapça bir kelime olup
“yüzyıllar, asırlar” demektir. Söz konusu
dergi, İstanbul’da yayımlanmıştır. Haftalık fenni, edebî dergi olup 20 Şubat 1301
(1885)-21 Ağustos 1302 (1886) tarihleri
arasında toplam 14 sayı çıkar. İmtiyaz
sahibi, Sencerzade Mehmet Reşat’tır.
Başyazarı ise Menemenlizâde Mehmet
Tahir’dir.

Fevâid: Arapça bir kelime olup “faydalar” demektir. 1887-1894 yılları arasında 15
günlük olarak çıkmış edebî dergidir. Bursa’da Murat Emrî Efendi tarafından yayımlanır.
İlk sayısı 17 Kasım 1887 perşembe günü çıkar. Önceleri çocukların eğitimi için yayımlanır. Dolayısıyla Bursa’nın ilk çocuk dergisidir.

Gülşen: Farsça bir kelime olup “gül bahçesi” demektir. Haftalık edebî-fenni dergidir. 31
Kânun-ı Sani 1301 (1885)-6 Teşrin-i sani 1302 (1886) tarihleri arasında İstanbul’da toplam 27 sayı olarak yayımlanmıştır. 

Ali Kemal, 5 Ağustos 1302 tarihli 25. sayısında Fransız şairi Lamennais’in “Menfa” (Sürgün) adlı yazısını yayımlar. Bu yazı Teftiş ve Denetleme Kurulunun hoşuna gitmez. İstibdat devrinde İkinci Abdülhamit aleyhinde yazılmış bir yazı olarak değerlendirilir ve sonradan dergi kapatılır.

Hâver: Haver, Farsçada “doğu” manasındadır. 15 Cemaziye’l-Âhir 1301(1884) - 1 Şubat 1301 (1884) tarihleri arasında 15 günlük edebî dergi olarak yayımlanır. Bu derginin
edebî kısmını Beşir Fuat ve Menemenlizâde Tahir hazırlar. Roman, hikâye, şiir tercümelerine, roman ve hikâye ile ilgili kuramsal bilgilere de yer verilir. Şeyh Galib’in Hüsn-i Aşk’ı bu dergide tefrika edilir.

Hazîne-i Evrâk: 1881-1886 yılları arasında farklı dönemlerde 68 sayı yayımlanmış ilim,
fen ve edebiyat dergisidir. İlk sayısı 13 Mayıs 1881’de, son sayısı da Mart 1886’da çıktı. Haftalık ve cumartesi günleri çıkan edebî dergi olup İstanbul’da yayımlanır. Çıkaranlar, Mahmut Celalettin, Samipaşazâde Sezai ve Baki’dir. 

Recaizâde Mahmut Ekrem, Talim-i Edebiyat adlı kitabının “Tecnis ve Mübalağa Bahsi” başlıklı bölümlerini ilk defa bu dergide yayımlar.

Mirsad: 1891-1894 yılları arasında çıkar. İlk önce
Muallim Naci tarafından çıkarılır. Muallim Naci 3 sayı
sonra gazeteyi İsmail Safa’ya bırakır. Bu gazetede genellikle aşk ve bahar konulu iyimser şiirler yayımlanır.
İsmail Safa’nın şair olarak ünlenmesinde Mirsad gazetesinin önemi ve katkısı büyüktür.

II. Dönem: 21 Ocak 1896 - 8 Temmuz 1896 tarihleri arasında Kahire’de 26 sayı, 14 Aralık 1896-3 Mayıs 1897 tarihleri arasında Paris’te 18 sayı, 10 Mayıs 1897- 19 Temmuz 1897 tarihleri arasında Cenevre’de 11 sayı çıkar. Bu dönemde İkinci Abdülhamit yönetimi eleştirilir. Paris’te Mizan gazetesi, Osmanlı İttihat ve Terakkî Cemiyeti’nin yayın organı olur. Mizan 19. sayıdan itibaren yayınına Cenevre’de devam eder. Mizancı Murat, 14 Ağustos 1897’de İstanbul’a dönünce Mizan’ın Avrupa’daki yayımı da biter

Nilüfer: Bursa’da yayımlanmış bir dergi olup 1886-1891 yılları arasında 84 sayı çıkar.
Sonraki dönemlerde de çıkmaya devam eder. Bursa’nın ilk sanat ve edebiyat dergisidir.

Terakki: 1868’de Ali Raşit Bey ve Filip Efendi tarafından çıkarılır. İlk Türk kadın gazetesini çıkaran gazete olur. Haftada bir özel kadın sayısı yayımlar. 15 Haziran 1868 tarihli sayısında kadınlar için “Muhadderât” adında bir ek yayımlamaya başlar. Haftada 1 kez pazar günleri olmak üzere toplam 48 sayı yayımlanır.

Nabizâde Nâzım (1862/4-1893), bu kuşağın içinde, özellikle hakikiyyun (realizm-naturalizm) görüşünü savunanlar arasında şair, hikâyeci, romancı ve eleştiri yazarı kimliğiyle yer alır. O, Batılıların “nuvelle” dediği sekiz uzun hikâye yazar (Birinci, 1987, s. 15). İlk kalem ürünü 1880 yılında Vakit gazetesinde Mühendishâne Mektebi şâkirdânından A. Nâzım imzası ile çıkan “Esaret” başlıklı denemesidir.

Nabizâde Nâzım, romantik unsurlarla örülü ilk hikâyelerinden sonra realist (gerçekçi) anlayışa geçer. Artık hikâyelerini realizmin ilkelerine bağlı kalarak
yazar. Onun hikâyeleri arasında “Seyyie-i Tesamüh” ve “Karabibik” önemli başarı yakalar.
“Seyyie-i Tesamüh” dönemin basın hayatını ele alır. Köy hayatını işleyen “Karabibik” ise
Türk hikâye ve romanının köye açılışında önemli bir eser durumundadır.

Mehmet Celâl, Venüs (1886) başlıklı uzun hikâyesiyle Küçük Gelin (1893) adlı kısa romanında bu aşkı işleyerek otobiyografik ürünler ortaya koyar. Ayrıca Cemile (1886), Margrit (1891), Elvâh-ı Sevdâ (1892), Bir Kadının Hayatı (1894), Zehra (1894), Dâmen-âlûde (1895), Müzeyyen (1898), Leman (1910), İsyan (1910) ve Kuşdili’nde adlı romanları bulunmaktadır.

Mehmet Celal, romanlarıyla Türk edebiyatının köye açılmasında Midhat Efendi’den
sonra dikkat çeken yazarlardan biridir. Onun Cemile, Elvâh-ı Sevdâ, Küçük Gelin ve İsyan
adlı romanları, köy hayatına yer vermesi ve bu bakımdan Türk edebiyatının köye açılışında ilk eserler arasında yer almasıyla dikkat çeker

Fatma Âliye Hanım, Terâcim-i Ahvâl-i Felâsife (1317) ve Tedkik-i Ersâm (1317) adlarıyla felsefeyle ilgili kitaplar da yazmış, böylece Türkçede felsefe üzerine eser veren ilk Osmanlı kadını olmuştur.
Onun Ahmet Midhat Efendi’yle “Bir Kadın” takma adıyla ortaklaşa yazdığı Hayal ve
Hakikat romanı önce Tercüman-ı Hakikat gazetesinde tefrika edilmiş, daha sonra kitap
olarak yayımlanmıştır

Çok sayıda hikâye ve roman yazan Mustafa Reşit (1861-1936)’in hikâyeleriyle romanları
konu ve kurgu bakımından birbirinden pek ayrılmaz. Bununla birlikte eserlerinin bir kısmı romana daha yakındır. O, romanlarındaki ahlâkçı ve öğretici yönüyle Ahmet Midhat
Efendi’nin takipçisi durumundadır.

Türk edebiyatında mektup türünü (Bir Askerin Nişanlısına Mektubu) kurgu unsuru olarak kullanan ilk yazarlardan biri olması bakımından yenilik getirir ve daha sonraki yazarlara öncü olur.

Ara Nesil yazarlarından Abdülhalim Memduh, Nâlân (1302), Bedriye (1304); İbnürreşad Ali Ferruh, Huşenk (1303); Mustafa Nuri, Büyücü Karı yahut Teehhül-i Cebrî (1301); Mizancı Mehmet Murat, Tencere Yuvarlandı Kapağını Buldu (1908); Nabizâde Nâzım, Hoşnişîn veya Cihanda Safa Bu mudur? adlı oyunları yazmışlardır.