TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI II - Deneme Sınavı - 21

Bu dönem içerisinde Türk edebiyatı tarihi ismi ilk defa Abdülhalim Memduh’un
Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye adıyla 1888 (1306, küçük boyda 134 sayfadan ibaret)’de yayımladığı eserinde görülür. Osmanlı öncesi Türk edebiyatını tasavvufi olduğu gerekçesiyle basit gören ve dikkate almayan Abdülhalim Memduh, eserini üç bölüme ayırmıştır. Birinci bölümde klasik Türk edebiyatı hakkındaki düşüncelerine yer vermiş, “ikinci bölümde Sinan Paşa’dan Mütercim Âsım Efendi’ye, üçüncü bölümde de Âkif Paşa’dan eserin yayımlandığı târihe kadar gelmiştir.

Bu dönemde Mizancı Mehmet Murat’ın eleştiri yazıları önemli bir yer tutar. Onun,
“Edebiyatımızın Numûne-i İmtisalleri” başlığı altında kendisinin çıkardığı Mizan gazetesinde 1888-1889 yılları arasında yayımlanan söz konusu eleştirileri, edebiyat eserleri üzerinde (Nâmık Kemal’in Vatan Yahut Silistre’si, Recaizâde Mahmut Ekrem’in Vuslat’ı, Samipaşazâde Sezaî’nin Sergüzeşt’i) ilk defa geniş çözümlemelere dayanması, ele aldığı kitapların “tip”, “yapı”, “üslûp”, “icat”, “tasvir”, “dram entrikası” gibi Batılı nesnel prensiplere göre değerlendirilmesiyle Türk eleştiri tarihine yeni bir görüş, yeni bir bakış açısı getirir.

Özellikle Nabizâde Nâzım, Zehra adıyla edebiyatımızın ilk dikkate değer psikolojik romanını vermesiyle Ara Nesil mensupları arasında öne çıkar.

1890/1891’de yayımlanan Turfanda mı Yoksa Turfa mı romanı, otobiyografik bir romandır. Kendi idealist kişiliğiyle Mansur Bey tipi arasında benzerlik gösteren romanında Mehmet Murat, dönemin devlet bürokrasisinin işleyişine, sosyal, ekonomik ve siyasi
problemlere eleştirel bakış getirir. Roman, kalkınmanın köyden başlaması gerektiği düşüncesini bir çiftlik projesi çevresinde sergilemesi ve idealist roman kişilerini geleceğin
yetişecek insan modeli olarak göstermesi bakımından da önem taşır.

Tanzimat Dönemi Türk edebiyatı Batı edebiyatının etkisinde kalmıştır. Doğru yanıt B’dir.

Servet-i Fünun Dışı Türk Edebiyatı hem geleneksel ve Doğulu hem de yeni ve Batılı unsurları barındıran bir edebiyat grubudur. Doğru yanıt A’dır.

Ara Nesil Edebiyatçılar Topluluğu ne tamamen eski ne de tamamen yeni taraftarıdır. Doğru yanıt A’dır.

Ara Nesil Edebiyatçıları toplum için sanat anlayışını benimsemişlerdir. Doğru yanıt C’dir.

Yukarıdaki şiir Mehmet Celal tarafından kaleme alınmştır. Doğru yanıt A’dır.

Osmanlı-Rus Savaşı gibi büyük toplumsal olaylara Ara Nesil yazarlarının eserlerinde pek rastlanmaz. Doğru yanıt D’dir.

Ara neslin yayın organlarının siyasetten bahsetmesi yasaktı. Doğru yanıt A’dır.

Ahmet Edip, Asar dergisinin yazarlarındandır. Doğru yanıt A’dır.

Fevaid, Bursa’da Murat Emrî Efendi tarafından yayımlanmıştır. Doğru yanıt A’dır.

Güneş, 1883-1884 yılları arasında İstanbul’da çıkmış 15 günlük dergidir. Doğru yanıt E’dir.

Türk yazarları da mensur şiiri daha çok Fransız yazarlarından aldılar. Recaizâde Mahmut Ekrem mensur şiir türü için “nesr-i muhayyel” terimini kullanmıştır. “Mensur şiir”
terimi ise ilk defa Halit Ziya tarafından 1886’da Hizmet gazetesinde yazdığı bir yazıda
kullanılır. Bizde mensur şiir türünde ilk kitabı Mensur Şiirler (1891) adıyla yine Halit Ziya
Uşaklıgil yayımlar.

Başlıca Ara Nesil şairleri şunlardır: Abdülhalim Memdûh, Ahmet Rasim, Ali Kemâl, Beşiktaşlı Muhyiddin, Fâik Esad (Andelib), İbnürreşad Ali Ferrûh, İsmail Safâ, Manastırlı
Mehmet Rıfat, Mehmet Celâl, Menemenlizâde Mehmet Tâhir, Muallim Feyzî, Mustafa
Reşit, Müstecâbîzâde İsmet, Nabizâde Nâzım, Recep Vahyî, Sezâîzâde Ahmet Hikmet, Şair
Nigâr Hanım, Şeyh Vasfî, Tepedelenlizâde Hüseyin Kâmil, Veys Paşa-zâde Ali Ruhî.

Ara Nesil’de mensur şiir türünün genel özellikleri maddeler hâlinde şöyledir:
• Bu metinler, ne şiirdir ne de düzyazı. Şiir ile düzyazı arasında bir türdür.
• Yazılan mensur şiir metinleri biraz kısa hikâyeye, biraz denemeye ve biraz da şiire
benzer. Hikâye, deneme, şiir arasında bir yerde dururlar.
• Bu ürünler, hacim bakımından çok uzun olmayan kısa metinlerdir. En fazla bir iki
sayfa tutarındadırlar.
• Mısralar hâlinde değil, cümleler hâlinde yazılır

Mehmet Celâl, şiirlerinde başlıca iki konuya yer verir: Romantik aşk ve tarih.Aşk şiirlerinin mekânı genellikle bulutlu, yağmurlu atmosferiyle Büyükada’dır. Çünkü deli gibi âşık olduğu Rum Anna, Büyükada’da yaşamaktadır. Büyükada’yı o, aşklarının yaşandığı romantik doğal ortamıyla algılar ve aşkına mekân olan boyutunu tasvir eder. Bu bakımdan o “ada şairi” olarak tanınmıştır.

Başlıca Ara Nesil şairleri şunlardır: Abdülhalim Memdûh, Ahmet Rasim, Ali Kemâl, Beşiktaşlı Muhyiddin, Fâik Esad (Andelib), İbnürreşad Ali Ferrûh, İsmail Safâ, Manastırlı
Mehmet Rıfat, Mehmet Celâl, Menemenlizâde Mehmet Tâhir, Muallim Feyzî, Mustafa
Reşit, Müstecâbîzâde İsmet, Nabizâde Nâzım, Recep Vahyî, Sezâîzâde Ahmet Hikmet, Şair
Nigâr Hanım, Şeyh Vasfî, Tepedelenlizâde Hüseyin Kâmil, Veys Paşa-zâde Ali Ruhî.

Göze göre kafiye değil, kulağa göre kafiye anlayışı da bu dönemde karşımıza çıkar.