TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI II - Deneme Sınavı - 13

Yazar, bir başka romanı olan Ref’et’in konusunu yaşanan hayatın gerçekliğine dayandırır. Romanda “yakınlarının haksızlığına uğrayan yetim bir kızın öğretmen olmak için
annesiyle birlikte verdiği mücadele anlatılır.” (Aşa, 1995, s. 262). Fransızcaya da çevrilen
Ûdî ise “[b]ir kadının çalışarak namusuyla hayatını kazanabileceği fikrini işleyen bir romandır.” (Aşa, 1995, s. 262). Levâyih-i Hayat, evlilik konusunu ele alır. Roman, “beş kadının evlilikleriyle ilgili olarak birbirlerine yazdıkları” on mektuptan oluşmaktadır (Aşa,
1996, s. 9). Fatma Âliye Hanım, son romanı olan Enîn’de Muhâdârat romanının konusuna
benzer bir konuyu geniş roman kişileri kadrosu etrafında işleme yoluna gider.

Tiyatro, Ara Nesil mensuplarının fazla ilgi göstermediği bir türdür. Bunu önemli ölçüde
II. Abdülhamit devrinin baskıcı yönetim anlayışıyla açıklamak mümkündür. Az sayıdaki
oyunlarda siyasi konulara pek yer verilmemesi de bunun bir sonucudur.

Bu dönem içerisinde Türk edebiyatı tarihi ismi ilk defa Abdülhalim Memduh’un
Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye adıyla 1888 (1306, küçük boyda 134 sayfadan ibaret)’de yayımladığı eserinde görülür.

Türk edebiyatı, İbrahim Şinasi’nin başlattığı yenilik hareketinden itibaren hep ikiliği
yaşar.

Dönem içerisinde eleştirmenin özellikleri üzerinde de durulur. Her şeyden önce eleştirmen geniş bilgi sahibi, dikkatli bir araştırıcı kimliğine sahip, bilgece hareket eden, her aklına geleni söylemeyen kimse olmalıdır. Okuduğu eserin etkisinde kalmadan nesnel ölçülerle hüküm verebilmelidir.

Sami Paşazâde Sezai’nin Küçük Şeyler adlı kitabında sırasıyla “Mukaddime”, “Bu Büyük Adam Kimdir?”, “Hiç”, “Kediler”, “İki Yüz Elli Kuruşa Bir Asır”, “Düğün”, “Bir Kitabe-i Seng-i Mezar”, “Arlezyalı” ve “Pandomima” yer alır. Bunlardan “Arlezyalı” Alphonse Daudet’den çeviridir. “Bir Kitabe-i Seng-i Mezar” ise mensure olarak değerlendirilebilecek bir metindir. Doğru cevap E.

Küçük Gelin isimli eser Mehmet Celal'e aittir. Doğru yanıt D'dir.

Nabizâde Nâzım "Karabibik" adlı eserini Emile Zola'nın "Toprak" adlı romanından esinlenerek yazmıştır. Doğru yanıt B'dir.

Nabizâde Nâzım’ın dikkat çeken hikâyelerinden biri de Seyyie-i Tesamüh’tür. Kitap şeklinde basılan bu uzun hikâye, yazı hayatının başında genç ve yeteneksiz birinin yazarlık serüveninin alaya alınması üzerine kurulur. Doğru yanıt A'dır.

Bir Çiçek Demeti, Tezkir-i Mazi ve Tesâvir-i Hayat adlı eserler Mustafa Reşit tarafından kaleme alınmıştır. Doğru yanıt B'dir.

Mehmet Celal’in hayatından izler taşıyan otobiyografik romanı Küçük Gelin, bir gencin aşkı ve gönül kırıklıkları çevresinde şekillenir. Doğru yanıt C'dir.

Müzeyyen adlı eser Mehmet Celal tarafından kaleme alınmıştır. Doğru yanıt C'dir.

Fatma Âliye Hanım tarafından kaleme alınan ve yakınlarının haksızlığına uğrayan yetim bir kızın öğretmen olmak için annesiyle birlikte verdiği mücadelenin anlatıldığı roman "Ref’et"tir. Doğru yanıt A'dır.

Mustafa Nuri’nin kadın karakterlerin ön plana çıktığı Büyücü Karı yahut Teehhül-i Cebrî adlı oyununda, köy dekoru içerisinde karı koca münasebeti ve karşılıklı güven ele alınır. Doğru yanıt B'dir.

Mizancı Murat, Rus yazarı Aleksandr Sergiyeviç Griboyedov’dan 1884’te Akıldan Belâ adıyla dört perdelik bir tiyatro eseri çevirmiştir. Doğru yanıt E'dir.

Eleştiri yazılarını önce gazete ve dergilerde yayımlayan İsmail Safa (1867-1901), bu yazıların bir kısmını bir araya toplayarak Mülâhazât-ı Edebiye (1897) ve Muhâkemât-ı Edebiye (1913) adlarıyla kitaplaştırmıştır. Doğru yanıt D'dir.

Tanzimat Dönemi’nde de sosyal konular tercih edilir, eser verenler sosyal davalara hizmet eder. Tanzimat edebiyatının birinci kuşağı eserlerini faydacı ve öğretici bir çizgide kaleme alır. Tiyatro türündeki eserler de sosyal bir yapıya sahiptir. Tanzimat’ın ikinci kuşağı devraldıkları mirası hem kendi karakter yapıları hem de devrin değişen şartları dolayısıyla daha ferdî bir çizgide sürdürürler. Tiyatro türünde verdikleri eserlerde birinci kuşağa oranla daha bireysel bir tutum içerisinde görünürler. Recaizâde Mahmut Ekrem ile başlayan bireysel tutum, Abdülhak Hâmit Tarhan ile devam eder. Tanzimat ile edebiyatımıza giren Batı tarzı tiyatro türünde eserler veren ikinci kuşak, birinci kuşağın gerek dil gerekse teknik manada kazanımlarını ileri götürememişlerdir. Özellikle Abdülhak Hâmit Tarhan’ın tiyatro eserlerini sahnelenmek için değil okunmak için yazmaya başlaması, dil konusunda savruk ve kural tanımaz tavrı tiyatromuzun gelişme hızını yavaşlatmıştır. Bu ünitede Tanzimat’ın ikinci kuşağı olarak adlandırılan yazarların (Recaizâde Mahmut Ekrem, Abdülhak Hâmit Tarhan, Sami Paşazâde Sezai, Muallim Naci) tiyatro hakkındaki tutumları ve eserleri ele alınacaktır. Doğru cevap A’dır.

Abdülhak Hâmit’in tiyatro eserlerini doğru değerlendirebilmek için şöyle tasnif edebiliriz:

Doğru cevap B’dir.

Muallim Naci, tiyatroya önem verir ve onu milletlerin ilerlemesine katkı sağlayacak bir mektep olarak görür. Tiyatroya okula devam eder gibi devam edilmesi gerektiğine inanır. Bu düşünceleri ile Namık Kemal’in tiyatro anlayışını devam ettirdiğini söyleyebiliriz. Yazdığı tek oyun Heder’de Osmanlı bürokrasisinin hantal yapısı içerisinde “heder” olup giden genç bir şairin trajedisini anlatır.

Heder’de Muallim Naci, doğru bildiklerini söylemekten çekinmeyen bir devlet memurunun haksız yere sürgün edilmesini ve genç bir şair olan oğlunun da memuriyeti sırasında amirlerinden gördüğü kötü muameleyi ele alır. Çok iyi bildiği bürokrasinin işleyişini ve liyakat yoksunu yöneticilerin haksız uygulamalarını sahneye taşımak istemiştir. Doğru cevap A’dır.

Ara Nesil edebiyatçılarının ele aldığı toplumsal konular, Türk milletinin kültür, eğitim, çalışma sorunları, fakirler, hasta çocuklar, eğitimsiz, çaresiz insanlar, Türk tarihi, Türk sultanları, vatan sevgisi, köylülerin, çobanların hayatı gibi unsurlardır.