TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI II - Deneme Sınavı - 16

Esaret, Sami Paşazâde Sezai'nin yazdığı "Düğün" adlı hikayesinin konusudur. Doğru yanıt: B'dir.

Sami Paşazâde Sezai, hikayelerinde; kişilerin fiziksel görünümleri ile hayatları arasında bir ilgi kurmaz. Doğru yanıt: A'dır.

Esaret, Sami Paşazâde Sezai'nin "Sergüzeşt" romanının konusudur. Doğru yanıt: C'dir.

Evlilik ve çocuk yetiştirme, Recaizâde Mahmut Ekrem'in yazdığı "Saime" adlı romanının konusudur. Doğru yanıt: D'dir.

Sembolizm, Tanzimat dönemi roman ve hikayelerin özelliklerinden biri değildir. Tanzimat dönemi edebiyatında "romantizm akımı" etkili olmuştur. Doğru yanıt: B'dir.

Tanzimat edebiyatı ikinci kuşağında hikâye ve roman yazarlarının az olması yeniliğin henüz gereğince yayılmadığını gösterir.

Birinci kuşaktaki gibi asıl konuyla ilgisi olmayan anlatımlara yer vermeye devam edilir. Toplumu eğitme ve ders sorumluluğu vurgulanmayı sürdürür. İfadesi yanlıştır.

Recaizâde Mahmut Ekrem, henüz Türk edebiyatında hikâye ve roman farkının yeterince tartışılmadığı, ayrımının  gereğince yapılmadığı bir dönemde bu iki türün birbirinden farklı yanlarını ortaya koyarak, romanı büyük hikâye, hikâyeyi ise küçük hikâye olarak belirtir. Fransız edebiyatında hikâye ve roman yazarlığının büyük gelişme gösterdiğini ifade ederek ‘’Nouvelle’’ ve ‘’Conte’’ adıyla hikâyeler yazıldığına dikkat çeker. Bu küçük hikâyelerin büyük yazarlar tarafından yazıldığını vurgular.

‘’Çok Bilen Çok Yanılır’’ adlı eser, Recaizâde Mahmut Ekrem’in tiyatro türünde yazdığı eserinin adıdır.

Olay örgüsünün gevşek dokusu, kişiler arası ilişkiler ağının kurulamaması, eseri bir romandan beklenen bütünlükten ve sağlam yapıdan uzaklaştırmıştır. Bütün teknik başarısızlıklara rağmen yerli hayattan seçtiği konu çerçevesinde yarattığı merak öğesi, kurguladığı karakterlerin yaşanan hayatın içinden alınmış izlenimi yaratması eseri okunur hale getirir.

Şemsa hikâyesi konusunu yaşanmış bir hayat sahnesinden alır. Bu hikâyede asıl adı Seher olan küçük yaşta öksüz ve yetim kalıp Anadolu’dan getirilen bir kız çocuğunun evlatlık olarak verildiği evde kendisine karşı gösterilen ilgiye ve tedavi çabalarına karşın yakalandığı hastalıktan kurtulamayıp ölmesi konu edinilir.

Talat Tekin

Mezar taşı yazısı anlamına gelen Bir Kitabe-i Seng-i Mezar, hikâyeden çok mensur ( düzyazı ) şiiri andıran bir sayfalık küçük yazıdır. Yirmi yaşında veremden ölen Vuslat’ın mezarının ziyareti sırasında duyulan acıların dile getirilmesinden ve duygusallıktan oluşmaktadır.

Duyguları kimi zaman bakışlarla, gülüşlerle anlatır, yine duyguları  mimik ve jestlerle ifade etmeyi denemiştir.

Sergüzeşt romanıyla yazar, 19. yüzyılın sosyal hayatında bir sorun olarak varlığını sürdüren kölelik konusunu ele alır. Romanın kurmaca dünyasında küçük yaşta Kafkaslardan esir olarak getirilen bir Çerkez kızının, Dilber’in İstanbul’da esir pazarında satılması, esir olarak gittiği konaklarda sürdürdüğü hayat sahneleri ve buna karışan aşk hikâyesi konu edinilir. Arzusu dışında bir hayatı yaşamak zorunda kalan genç kızın, kendisini Mısır’da Nil nehrinin sularına bırakarak intihar etmesiyle sonuçlanan dramı, kölelik kurumunun olumsuzluklarını sergilemeye yönelik anlam taşır.

Namık Kemal, gazetelerin sık sık kapatılması üzerine halkı aydınlatmak, halkı eğitmek için tiyatrodan yararlanma yoluna gitmiş, tiyatronun toplumsal fayda sağladığını belirtmiştir.

Ahmet Vefik Paşa, Tanzimat edebiyatı birinci kuşak sanatçılarındandır. Daha çok Batılı yazarların, özellikle Moliere’in tiyatro yapıtlarını gelenek ve göreneklerimize uyarladığı oyunlarıyla tanınır.

Tanzimat ile edebiyatımıza giren Batılı tarzdaki tiyatro türü, başlarda konu sıkıntısı çeker. Bu nedenle Batı edebiyatındaki örnekler gerek konu bakımından gerekse teknik bakımdan acemce taklit edilir. Afife Anjelik ve Atala Yahut Amerika Vahşileri Recaizâde Mahmut Ekrem’in kaynağını Batı’dan aldığı iki oyundur.

Abdülhak Hâmit Tarhan, Sabr u Sebat oyunundan sonra sahnelenmek için tiyatro eseri yazmayacağını, okuyucuya hitap eden tiyatro eserleri yazacağını belirtir. Bunu ilk kez İçli Kız adlı oyununda uygular, Duhter-i Hindû’da açıkça gösterir.

Abdülhak Hâmit’in ilk yazdığı eserler gelenekten beslenilerek yazılmıştır. Bunlar; Sabr u Sebat ve İçli Kız adlı oyunlardır. İlk eserlerinin konularını devrinde çokça ele alınan istenmeyen evlilikler, kölelik, boş inançlar, yanlış Batılılaşma, kadının eğitimi gibi konulardan seçer. Bu iki eserin derin yapısında masal ve halk hikayelerinin motifleri bulunur. Geleneksel tiyatromuzun ağız taklitleri, karşılıklı atışma, tipleştirme gibi unsurlar da bulunmaktadır. Atasözleri, deyimler de çokça kullanılmıştır.