TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI II - Deneme Sınavı - 15

Abdülhak Hâmit, bir çok konuda tiyatro eserleri yazmış bir sanatçıdır. Konularını gelenekten, Türk tarihinden, antik çağdan, Endülüs tarihinden, masallardan, efsanelerden, İlhanlı tarihinden, İngiliz-Hint konularından, güncel siyasi konulardan esinlenmiştir. Liberte, konusunu tarihten alan bir eser değildir. 1877 yılında yaşanan Midhat Paşa’nın sürgün olayını alegorik bir şekilde ele almış ve “istibdada karşı verilen hürriyet mücadelesini” bir tiyatro eseri hâline getirmiştir. Yazar, pek çok eserinde kapalı bir şekilde başvurduğu alegoriye, Liberte’de çok daha açık bir şekilde yer verir

Abdülhak Hâmit’in Macera-yı Aşk adlı masalımsı-tarih tarzındaki eserine benzer bir konuda acemice yazılmış üç bölümlük bir trajedi olan eserin adı ‘’Şîr’’ dir.

Muallim Naci

Tanzimat edebiyatının ikinci döneminde divan şiiriyle bütün bağların koparıldığı söylenemez. Örneğin, aruzun kullanılmaya devam edilmesi, sanat için sanat anlayışıyla hareket edilmesi, Arapça ve Farsça sözcüklerin çok kullanıldığı sanatlı ve ağır bir dilin tercih edilmesi, bu dönemde de divan şiiriyle bağların tam olarak koparılmadığını gösterir.

Abdülhak Hâmit, birçok sanatçı tarafından örnek olarak gösterilmiş şairlerin en büyüğü anlamında ünvanıyla Türk edebiyatının en üst düzeyine çıkarılmıştır.

Abdülhak Hâmit’in şehir ve tabiat hayatına ait duygu ve düşünüşlerini dile getirdiği manzumeleri ‘’Sahra’’ adlı kitabında yer alır. Ona göre, doğa saf ve güzel; medeniyet ise kirli ve çirkindir. Köy hayatının güzelliğine karşın şehir hayatı çirkindir. Bu bağlamda edebiyatımızda ilk pastoral (doğanın güzelliklerini işleyen) şiir ‘’Sahra’’ dır.

Kürsi-i İstiğrak şiiri Lamartine’in Le Lac ( Göl ) şiirinin etkisiyle yazılmıştır. (Doğanın kapladığı alan, toplam anlamındadır.)

Makber ( mezar, kabir )

Bir genç tarafından aldatılan masum bir köylü kızın hikâyesinin anlatıldığı Kahpe yahut Bir Sefîlenin Hasbihâli mesnevi tarzında yazılmış manzum bir monologdur.

Abdülhak Hâmit’e göre sanat yapıtında bizi etkileyen şeyin doğrudan doğruya doğa değil, sanatın insanlaştırılarak tinimize ve yüreğimize yakın kıldığı bir doğa olduğunu, bunun sonucu olarak, sanat yaratımının gerçeği dönüştürüp aşkınlaştıran bir edim biçiminde tanımlanmasıdır. Tabiat öznesini büyük kılan ise onun arkasındaki yaratıcıdır. Dolayısıyla tabiattan tanrı’ya doğru giden bir arayış bulunmaktadır.

Mehmet Emin Yurdakul, 1896 yılında yayımladığı ‘’Cenge Giderken’’ manzumesiyle Türkçülük akımının edebiyattaki önemli isimlerinden olan Milli edebiyat dönemi şairidir. 1896’da Milli edebiyat şiirinin başlangıcı sayılan ‘’Ben bir Türküm / Dinim cinsim uludur’’ şeklinde manzumeler yazacak olan Mehmet Emin’i cesaretlendiren hatta ona bu söylemi kullanma ufkunun veren de Muallim Naci’dir.

Recaizâde Mahmut Ekrem Zemzeme adlı eserinde doğrudan Muallim Naci’yi, uygulamalarını hedef alan yazılar yazarken Muallim Naci de Demdeme adlı eserinde Recaizâde’nin eleştirilerine cevap verir.

Muallim Naci ile dönemin diğer sanatçıları arasındaki önemli bir ayrışma ilk olarak şiir tekniklerinde gösterdikleri yaklaşımlardan çıkar. Muallim Naci eski şiirin kurallarını uygulayarak kusursuz vezinler oluşturur. Yeniciler ise bu konuda serbestlikten yanadırlar. Muallim Naci ile Recaizâde’nin polemikleri uzun zamandan beri gerilmiş olan edebiyat ortamındaki eski-yeni kavgasının patlama noktasıdır. Recaizâde’nin yazmış olduğu kitaba Naci’nin şiirlerini çok az örnek olarak alması onun alınmasına neden olur. Naci’nin gazetede eski şiirin geleneksel üslûbunu devam ettirdiği aşk ve şarap şiirleri yazması, gençleri eski tarz gazel yazmaya teşvik etmesi polemiğin sürmesine neden olur. Recaizâde kafiye kulak içindir görüşünü savunurken, Muallim Naci kafiye göz içindir görüşünde ısrar eder.

Abdülhak Hamit Tarhan

I ve IV

5

Yalnız I

Abdülhak Hamit Tarhan

Liberte

20