TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI II - Deneme Sınavı - 10

Saime, 1888’de İkdam gazetesinde ikinci kısmın ikinci bölümüne kadar tefrika edilir. Toplumun yaşayışına aykırı olduğu gerekçesiyle sansürlenir ve diğer bölümleri yayımlanamaz. Doğru cevap A.

Sami Paşazâde Sezai’nin Küçük Şeyler adlı kitabında yer alan hikâyeleri, araştırmacılar tarafından modern anlamda Türk edebiyatındaki kısa hikâyenin başlangıcı kabul edilir.  Şıklarda yer alan Hiç- Düğün ve Pandomima ise bu kitapta yer alan hikayeler olduğu için doğru cevap C.

“Hiç”te yirmi yaşında, ailesini geçindirmek için çalışan bir gencin hikâyesi anlatılır. Fiziki gücünü aşan bir gayretle çalışan genç, annesiyle kız kardeşine bakar. Annesinin hastalanması, birkaç ayda iyileşmesi, doktorların tavsiyesiyle daha sonra Boğaziçi’nde bir yaz geçirmesi için paraya duyulan ihtiyaç gencin çalışma azmini artırır. Arkadaşlarının kendisini bir gün genç bir kızla tanıştırması dünyaya bakışını değiştirir. Dikkatle bakmadığı bu kızın yüzündeki tebessüm, onun kendince birtakım hayallere kapılmasına yeter. Tanıştırıldığı kızla evlilik hülyaları kurmaya, önceleri yorgun döndüğü eve neşeli ve canlı dönmeye başlar. Fakat bir vapur yolculuğunda tekrar karşılaştığı, kendisiyle alay eden bu kızın yüzüne dikkatle baktığında üst dudağının kısa olması sebebiyle hep tebessüm ediyormuş gibi görünmesi karşısında tam bir hayal kırıklığına uğrar. Hikâye “Yirmi yaşında olduğumuz hâlde bizler de ekser bahtiyarlığımızı tetkik etsek, neticesi, bütün kâinatın karşısında titrediği şu kelimeye müncer olmaz mı? ‘Hiç!’” (Sami Paşazâde Sezai, 2003, s. 109) cümlesiyle biter. Böylesine basit ve sıradan bir konudan hareketle yazar, aslında insanların gençlik hayalleriyle kimi kez bir “hiç”e bağlanıp kaldıkları mesajını verir. Doğru cevap C.

Sami Paşazâde Sezai’nin Sergüzeşt (1889) romanı Türk edebiyatında kölelik (esaret) konusunu ele alan eserlerin başında yer alır. Doğru cevap D.

Sami Paşazâde Sezai’nin hikâyelerinin özelliklerini şöyle sıralayabiliriz: 1. Kişilerin beden yapısıyla iç hayatları arasındaki ilgiyi kurmaya çalışır. (…) 2. Duyguları mimik ve jestlerle ifade etmeyi dener. (…) 3. Bir kişiye aynı cümleleri tekrarlatarak onun karakterini ya da düğüm teşkil eden ruh hâlini vermeye çalışır. (…) 4. Duyguları bazen bakış ve gülüşle anlatır. (…) 5. Kişinin manevi yapısını çevre ve eğitim yoluyla açıklar. (…) 6. Kişilerin mizacını ve kültürünü tanıtmak için giyimden faydalanır. (…) 7. Kesin çizgilerle ayrılmış zıt yaradılışta kişileri yan yana getirerek davranışlarının etkisini artırmak ister (…) (Güven, 2009, s. 131-132). Doğru cevap B.

Recaizâde Mahmut Ekrem dört tiyatro eseri yazar. Afîfe Anjelik (1870) ve Atala yahut Amerika Vahşileri (1873) konusunu Batı’dan aldığı ilk iki tiyatro eseridir. Vuslat yahut Süreksiz Sevinç (1874) ile Çok Bilen Çok Yanılır’ın (1874) konularını ise kendi toplumumuzun yaşantısından alarak yazar. Ekrem, edebiyat dünyasına birkaç şiirini saymazsak tiyatro yazarak girer. Hatta yayımladığı ilk kitabı bir tiyatro eseri olan Afife Anjelik’tir. Zavallı Çocuk ise, Namık Kemal’e aittir. Doğru cevap D’dir.

Duhter-i Hindû’nun hâtimesi/son sözü, Abdülhak Hâmit’in kendine has bir “millî tiyatro” anlayışını dile getirdiği önemli bir metindir. Burada dile getirdiği düşünceler, yazdığı ilk üç tiyatro eserinden sonra geriye kalan eserlerinde dağınık ve kısmi olarak uygulanmıştır diyebiliriz. Abdülhak Hâmit’in anlaşılması zor ve afaki gibi duran “millî tiyatro” anlayışı bir başkası tarafından benimsenmemiş ve kendisinden sonra da takipçiler oluşturmamıştır. Abdülhak Hâmit, Sabr u Sebat’tan sonra tiyatro eserlerini oynanmak için değil okunmak için yazmaya başlar. Duhter-i Hindû’da da bunu alenen dile getirir. Doğru cevap E’dir.

Sabr u Sebat (1875) Abdülhak Hâmit’in yazdığı ikinci tiyatro eseridir. Ahmet Vefik Paşa’nın deyim ve atasözlerimizi kullanarak bir tiyatro eseri yazması yönündeki tavsiyesi üzerine yazılmıştır. Hâmit, bu tavsiyeyi abartmış ve eserini deyim ve atasözleri ile doldurmuştur. Sahnelenmeye en uygun eserinin Sabr u Sebat olduğunu söyler. Bu piyes, beş fasıllık bir dramdır. Doğru cevap D’dir.

Nazife (1876) İspanya kralı ile kralın sarayında esir olan Arap mücahidesinin aşk ve onur mücadelesini konu alır. Arap mücahide İspanyol kralın arzularına teslim olmaktansa ölmeyi tercih eder. Bir perdelik manzum bir oyundur. Doğru cevap C’dir.

Macera-yı Aşk (1873) Bu dört fasıllık dram, Abdülhak Hâmit’in yazdığı ilk tiyatro eseridir. Namık Kemal, Abdülhak Hâmit’e bu eseriyle ümit bağlar. İlk eser olmasının bütün acemiliklerini barındıran bu eser, Hâmit’in sade dille yazdığı eserlerinin başında gelir. Yazar, eserini birden çok aşkı konu aldığı için “Macera-yı Uşşak” (Âşıkların Macerası) olarak nitelendirir. Doğru cevap B’dir.

Abdülhak Hâmit, konusunu İlhanlı tarihinden alan beş eser yazmıştır. Bunlar; İlhan (1913), Turhan (1914), Tayflar Geçidi (1917), Ruhlar (1922) ve Arzîler (1925)’tir. Doğru cevap E’dir.

Şîr, üç fasıllık bir trajedidir. Oldukça acemice yazılmış bu tiyatro eserinde Sami Paşazâde Sezai, Hâmit’in Macera-yı Aşk’ına benzer bir konuyu ele alır. Eser, sevgi-kıskançlık, intikam-pişmanlık çatışmaları üzerine kurulur.

Kabil şehzadesiyle Hindistan hükümdarının kızı arasında bir aşk yaşanır. Bu aşk evlilikle neticelenir. Fakat bu evlilik şehzadenin kıskanç kız kardeşinin entrikalarıyla çekilmez bir hâl alır. Eser, bol ölümlü bir sahne ile biter. Doğru cevap C’dir.

"İntibah" ve "Cezmi" romanlarıyla tanınan yazar Namık Kemal'dir. Doğru yanıt B'dir.