TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI I

İbrâhim Müteferrika’nın kurduğu matbaada tarih, coğrafya, dil ve askerlikle ilgili kitaplar basılır. Önceleri kitaplar 1000-1200 adet basılırken daha sonra bu sayı 500’e düşer. Bunda basılan kitapların satılamaması etkili olur. O, bastığı kitapların büyük bir kısmına ekler ve açıklamalar koyar, kimilerini harita ve notlarla zenginleştirir

Osmanlı’nın ilk resmî gazetesi Takvim-i
Vekayi’dir. 1 Kasım 1831’de İstanbul’da ilk sayısı
çıkarılarak yayın hayatına girer ve haftalık olarak
çıkarılır. İlk sayısı 5.000 adet basılır.

Morning Herald gazetesinin İstanbul muhabirliğini yapmakta olan William Churchill, 1836’da Kadıköy’de avlanırken bir çocuğu yanlışlıkla yaralamış ve tutuklanmıştır. Kapitülasyonlardan kaynaklanan hak ve yetkilere göre İngiliz Elçiliği devreye
girmiş, Churchill hemen serbest bırakılmış ve kendisine devlet tarafından pırlantalı bir nişan, zeytinyağı ihracı için bir ferman ve gazete çıkarma ruhsatı verilmiştir.

Mümeyyiz ilk çocuk dergisidir.

Osmanlı basınında “gazete” kelimesi ilk defa Cerîde-i Havâdis’le kullanılır. Birinci sayısının ön sözünde gazetenin halkın bilgisini arttırdığı, diğer ülkelerdeki gelişmeleri aktararak halkta merak duygusu uyandırdığı, bu yolla meslek ve ticaret hayatının geliştirilmesine yardımcı olduğu ifade edilir.

Avrupa’daki bilimsel ve teknik gelişmeleri okuyucusuna ulaştırmayı amaçlayan gazetede bilim, fen ve sanayi alanında birçok yazıya yer verilir. Ayrıca “gazete romantizm, natüralizm, realizm gibi sanat akımlarından okuyucularını haberdar etmeye çalışmıştır. Böylece haber verme yanında halkın bilgi ve görgüsünü arttırma, bilgilenme ve bilinçlenme süreciyle birlikte yeni bir toplumu inşa etme amacı güdülmüştür” (Tekin, 2011, s. 297).

Ziya Paşa’nın ünlü “Şiir ve İnşa” başlıklı makalesi Hürriyet’in 11. sayısında yayımlanır.

Muhbir gazetesinin 1868’de kapanmasının ardından Yeni Osmanlılar Cemiyetinin yayın organı
Namık Kemal, Ziya Paşa ve Agâh Efendi tarafından çıkarılan Hürriyet gazetesi olur.

Türk edebiyatı alanında ilk edebî tartışmayı başlatan Tasvir-i Efkâr gazetesi, Arap harflerinin düzenlenmesi ve
Latin harflerinin kullanılıp kullanılamayacağı konularını da sayfalarına
taşımıştır.

Cemiyet-i İlmiye mensuplarınca çıkarılan Mecmua-i Ulûm, 16 Kasım 1879 tarihinde yayın
hayatına başlar. Dergi, yayın politikasını açıklayan bir talimatname ile basın hayatına dâhil olmuştur.