TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI I

1887-1895 yılları arasında çoğu nesir olarak Batı dillerinden çevrilen şiirler, Servet-i Fünun üslubunun şekillenmesinde etkili olur ve bir “mensur şiir” cereyanı oluşturur (Enginün, 1979, s. 99- 100). Okul yıllarından itibaren Avrupa kültür ve
edebiyatını tanıyarak yetişen Servet-i Fünun nesli, Halit Ziya, Tevfik Fikret, Cenap Şehabettin gibi edebiyatçıların okumaları ve çevirileriyle Batı edebiyatından daha sistemli bir biçimde beslenmeye devam eder. Romantik akımın eserlerinin yanı sıra
Goncourt Kardeşler, Maupassant, Alphonse Daudet gibi yazarların eserlerinden yapılan çeviriler dönemin yazarlarını realizm ve natüralizm gibi farklı edebiyat akımlarının estetik anlayışlarıyla besler; hikâye ve roman türlerinin gelişmesinde yeni bir edebiyat anlayışının şekillenmesinde yönlendirici olurlar.

Batılı eserlerden Türkçeye yapılan ilk -kitap şeklindeçeviri Yusuf Kâmil Paşa’nın Fénélon’dan tercüme ettiği Télémaque’tır (1859) (Özön, 1985, s. 115-122). Fransa’da 1699’da yayımlanan Télémaque’ın yazarı olan Fénélon, din adamlığı ve eğitimci kimliği ile tanınır.

Birçok dile çevrilen Robinson hikâyesinin (Robinson Crusoe) Türkçeye tercüme edilmemiş olmasının önemli bir eksiklik olduğu düşünülerek Vakanüvis Ahmet Lütfi tarafından Arapçadan Türkçeye Hikâye-i Robinson adıyla aktarılması (1864) bir
“ikinci el tercüme” örneği olması nedeniyle önem taşır.

Tercüme Odası, devlet işleri için yabancı dil bilen gençlere duyulan ihtiyacı karşılamak, memurlara yabancı dil öğretmek üzere 1821’de kurulmuştur.

Kaynak metnin anlamını Türkçeye aktarabilmek için dilin olanaklarını zorlayan, çevirmeni dil üzerinde düşündüren tercümeler üslup değişmelerine, dilin zenginleşmesine neden oldukları gibi dil bozulmalarına da yol açarlar. Metni aslına sadık kalarak tercüme etmeyi yeğleyen ve Türkçe ifadeden fedakârlık eden Şemsettin Sami’nin tercümeleri devrinde yadırganmış ve eleştirilmiştir.

Recaizâde Mahmut Ekrem - Abdülhak Hâmit Tarhan'nın çalışmalarının bu yazarlarla ilişkili olduğu söylenebilir

Çevirilerde çevirmen metnin anlamına sadık kalmasına karşılık kendi kültürü ve toplumu için yabancı kalabilecek kültürel ve dinî unsurları atadıkları çeviri şekli genişletilmiş çeviri olarak adlandırılır.

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “yeniliğin üç muharriri” olarak nitelendirdiği yazarlar Ahmet Cevdet Paşa-Münif Paşa-Şinasi'dir.